Is Spotify the iTunes killer?

Dat was de vraag tijdens het inmidedels gehouden Cross Media Café van Immovator in Hilversum over radio in het online tijdperk. Het is verleidelijk om eerst een lange ronde geschiedenis te doen, want mijmeren over radio schijnt vooral oudere mannen te behagen. Neem dit artikel uit Time over 'Radio Innovation' bijna tachtig jaar geleden: het eerste radioprogramma - waarbij de maker niet zelf betaalt: Remington Rand, maker van de - zelf heerlijk geluid producerende - typemachines, werd de eerste externe adverteerder.

Toch is dit een opstap naar het heden, in drie opzichten. Genoemd radioprogramma was van tijdschrift Time, dus hoezo crossmedia een product van de 21e eeuw? Het is 'sponsored content' waarvoor Time ook in de redactiekolommen nog even vriendelijk is voor Remington. En de derde en belangrijkste parallel: internet biedt bedrijven de mogelijkheid om zelf goedkoop een radiostation te brengen.
Een hele aardige is Radio5xbeter, initiatief van vakbonden en werkgevers in de metaalsector die werknemers in een entourage van muziek, nieuws en weer wil voorlichten over veiliger en gezonder werken.

Het station is opgezet door Alko Media in Woerden die stations creëerde voor de tuinbouwsector, onder meer voor Kas Magazine het station The Horti Station, gesponsord door Endon, innovatieve energieleverancier.

Zo zijn er meer leveranciers, zoals het van oorsprong in Duitstalige landen actieve e Stream24 dat in Nederland vanuit en bijvoorbeeld in Oostenrijk Radio Max produceert voor winkelketens Billa en Merkur. Vanaf 40 euro per maand begin je zo'n station, in de laagste kwaliteit (64 kilobit) met maximaal 50 luisteraars, oplopend tot 13.000 euro bij 5.000 streams maximaal op 256 kilobits.

Veel van dit soort stations sneuvelden de afgelopen tien jaar ook weer na een aanvankelijk enthousiast begin, zoals Barbie FM voor en door kleintjes. Bedrijven denken met radio een relatiemagazine te maken, maar vergeten dat ze werkelijk niet in staat zijn om hun klanten volcontinu te boeien met gesponsord vermaak.

Maar soms is er een klein succes: met Manpower Radio@Work betaalt het uitzendbureau een soort permanente Arbeidsvitaminen, de populairste hitjes van de afgelopen tien jaar, aangevuld met hits uit de jaren 80 en 90. Het zou een tijdelijk webradiostation worden, werd er voorzichtig gezegd bij de lancering in september 2008, maar de volhouder is nog 'in de lucht'.

Ook aardige marketing Efteling Radio dat in 2008 een lokale etherfrequentie in Kaatsheuvel en de merkpromotor nu in het kabelpakket van Ziggo ziet opgenomen nadat UPC de zender al opnam.

Het uitzendbureau en De Efteling werken samen met Radio Digitaal dat nu Webradio.nl van RTL is geworden. RTL Nederland doet de verkoop van banners en advertising op Webradio.nl.

Ontspringende loten

Leuk is ook het succes met Traffic Radio dat na een succesvol pilotjaar in 2010 uitbreidt van Amsterdam naar de rest van Nederland. De webradiozender is van exploitant van verkeersdiensten Eileen en gesponsord door Delta Lloyd. Ook komen er in de spits live-programma's met de formule muziek, verkeersinformatie en - tips en autonieuws.

Sky Radio Group van Telegraaf Media ontdekte innovatie ook na jarenlang eenzijdig vertrouwd te hebben op haar melkkoeien die met de laagste kosten de hoogste winsten behaalde. Sky gaat door met HitRadio als HitRadio Veronica en zet het merk Veronica ook in voor een nieuw online station, Veronica Rock Radio, te beluisteren via RadioVeronica.nl. De samenwerking met Veronica werpt dus vruchten af nadat die met MTV afketste en de naam TMF HitRadio moest worden aangepast in HiRadio.

De specialisatie van webstations gaat nog een poosje door. Verrassend was de recent de aangekondigde samenwerking tussen Voetbal International en Radio 538 die VI Radio 538 met muziek afgewisseld met voetbalnieuws onder leiding van Michel van Egmond, verantwoordelijk voor de tv- en radio van Voetbal International.

Maar over 'innovatie' gesproken: het grootste nieuws van 538, genomineerd als 'Mediabedrijf van het Jaar' is toch de terugkeer van Ruud de Wild als vertrouwde DJ na zijn afscheid bij Q-Music. De komst van nieuw talent voor de radio is dus welkom en daarmee ook de komst van een Radio Academy, een online opleiding die komt naast bestaande opleidingen van Veronica, 3FM en BNN die volgens de initiatiefnemer van Radio Academy te duur en/of te veel gericht zijn op jongeren.

Publiek gat?

De commerciële markt weet raad met de lage kosten en het inmiddels redelijke bereik van webradio. Is er nog een taak voor de publieke omroep die mee wil gaan in de innovatieslag?Volgens de uitgevers van dagbladen en de commerciële radio- en tv-zenders is dat niet nodig. Ze gaan in beroep tegen de beslissing van demissionair staatssecretaris Van Bijsterveldt (Media, CDA) dat de publieke omroep mag uitbreiden in nieuwe media met ondermeer twaalf digitale radiokanalen.
Ook de Raad voor Cultuur en het Commissariaat voor de Media zijn al kritisch over de digitale radiozenders in een expanderende vrije markt.

Het gaat om een n pakket van 12 experimentele radiothemakanalen via de digitale kabel, IPTV etc, et weten Radio 2 Liedkunst, Radio 2 Sterren.nl, Radio 2 ln concert, 3FM Serious talent, 3FM Live, 3FM Mega top 50, 3FM Alternative, Radio 4 Musica Religiosa, Radio 4 Eigentijdse Muziek, Radio 4 Young Professionals Klassiek, Radio 6 Young Professionals Jazz en Wereldmuziek, FunX Hip-Hop.

Daar voorziet de markt niet in volgens de publieke omroep. Het zijn twaalf muziekkanalen. Wie wil klikken en luisteren - zo eenvoudig is het geworden - heeft alleen al in Nederland een keuze uit 50 landelijke stationsstations, waarvan het overgrote deel commercieel, en vrij eenzijdig gericht op muziek.

Grens over

Aardig voor de luisteraar is dat je niet aan Nederland verbonden bent met internetradio. Zo is hier in een select gezelschap ook Virgin Radio graag gehoord. Inmiddels kregen na Engeland nog acht landen nationale Virgin stations, behalve Italië en Frankrijk bijvoorbeeld ook Turkije, Jordanië, Dubai en Thailand. Virgin werkt samen met lokale mediabedrijven die in de aanval gaan. Virgin is één van de weinig partijen die een alomvattende muziekstrategie heeft, met distributie via cd's, radio en mobieltjes en ook het V-festival, maar niet te verwarren met Virgin Records van EMI.

Net als voor de online boekenmarkt is ook voor radio de Long Tail boeiend, de lange staart van de grote markt van opgestelde specialistische voorkeuren die dankzij internet bediend kunnen worden. Misschien niet zo spannend als vroeger met de wereldradio van je oom de zenders langsfietsen op de negen verschillende banden, maar wel storingsvrij, sneller en te 'bookmarken' is het surfen langs de zenders van de wereld (nettere site).

Als is het maar om ook de Poolse werkster en klussers en vrienden uit Hongarije, Duitsland, Portugal of Kaapverdië hun vertrouwde radio te kunnen aanbieden. Verrast zijn ze altijd, want deze prachtige mogelijkheid van het internet dringt kennelijk maar moeilijk tot onze cultuurgenen door. Hooguit is een deel van de bevolking gewend aan schotels.

Toch groeit het online luisteren wel. We luisteren gemiddeld 3 uur en 20 minuten per dag naar de radio, daarmee overdag veruit met meest gewelde medium. Dat is 23 uur per week, en daarvan wordt gemiddeld reeds 7 uur per week via internet beluisterd. Zo'n 63 procent luistert naar dezelfde radiostations op internet als op FM/AM, dus een derde deel van de luisteraars slaat online de vleugels uit. Geen medium zo diffuus genoten als de radio; bijvoorbeeld nog 23 procent van de Nederlanders zet soms de tv aan om radio te genieten.

Spotify, the iTunes killer?

Terug even naar die hifi-installatie waar je als jongere zo intiem verknocht mee was: radio, platen en cassettes, of wat betreft functie: keuze door anderen, je primaire eigen keuze waar je geld voor over had en je secundaire eigen keuze, opgenomen van vrienden en de radio. Voor onderweg en op de stelling in de bouw de autoradio met casettespeler en de transistor, later samen in grote dingen op de nek gedragen, gevolgd door de Walkman, iPod en nu smartphones. En als je spaarde af en toe naar concerten, per definitie onvergetelijk

In die functies is niet zo bar veel veranderd. Wel leidde de komst van MP3 ertoe dat de grenzen van primaire naar secundaire eigen keuze opschoven: muziek kwam massaal gratis beschikbaar in een uitstekende kwaliteit. Zwaktes aan de vraag en aanbodzijde vormden de oorzaak: aan de vraagzijde bleek de liefde voor de artiesten beperkt en de hebzucht aanzienlijk grote dan het altruïsme: meer dan 90 procent van de bezoekers van ruilsites kwam louter muziek halen, minder dan 10 procent bood ook aan. Toch werden de laatste aangepakt en de sites met links. Geven is strafbaar, gratis halen (downloaden) mag nu nog volgens de wet. Waar dit rechtgezet is, in bijvoorbeeld Frankrijk, krijgt het land er ineens miljoenen criminelen bij. Het kan verkeren.

Aan de aanbodzijde nekte de arrogantie, evident in het optreden van rechtenorganisaties als Brein en Buma, plus veel te hoge prijzen voor cd's, de tot dan florerende markt.

Prijsdalingen voor opgenomen muziek, deels gecompenseerd met torenhoge entreegelden voor live muziek, wet- en regelgeving plus repressie en niet in de laatste plaats Apple iTunes remden de groei van de gratis markt van het 'ruilen' van muziek. Meer winkels volgden, zoals Microsoft dat aardige recensies haalde met de Zune speler en bijbehorende winkel maar die het qua p.r. moet afleggen tegen Apple dat journalisten zonder noemenswaardige inspanning om de vinger weten de wikkelen en tot kritiekloze volgers maakt.

Wie dacht dat iTunes cs ongeveer het einde van de online muziekrevolutie betekende, komt bedrogen uit. Want daar is ineens Spotify, hemelhoog geprezen van Wall Street Journal tot Facebook. Een uitgebreide muziekbibliotheek met een gratis account voor 20 uur per maand luisteren inclusief reclame.

En de muziek bevalt snel zo goed en de reclame komt je zo de strot uit dat je met plezier 5 of 10 dollar per maand betaalt om onafgebroken te genieten in goede of uitstekende kwaliteit. De schreeuwreclame heeft niet het doel om adverteerders promotie te bieden, maar om klanten zo snel mogelijk te laten overstappen op de betaalde dienst van Spotify. We kunnen het Spotify-baas Jon Mitchell voorleggen. Hij geeft z'n eerste optreden in Nederland tijdens het Cross media Café van 12 oktober. a.s.

De ontdekking van Spotify kwam net toen ik bezig was met het geduldig overzetten van het vinyl uit de kelder naar de pc, nog steeds met het gelukzalige gevoel van de hoezen waar de cd nooit iets goeds voor in de plaats wist te brengen. Nu de hoes erbij pakken als je in Spotify je favoriete nummers aanklikt?

En ja, vinyl is terug, in de retro house die past bij deze maatschappelijke periode van angst en heimwee naar wat betere tijden. Eén van m'n beste vrienden, werkzaam in de platenhandel, laat met veel genoegen de klanten weer door de bakken met lp's en ep's bladeren. Maar afgelopen weekend bekende hij, bijna fluisterend, een betaald abonnement te hebben genomen bij Spotify. En de platenzaak? Hij denkt erover dansavonden te organiseren want die swingende eenlingen thuis vindt hij maar niets, volgens hem hebben ze ondanks al die innovatie gewoon behoefte om net als vroeger te swingen op muziek toch de mooiste luisterervaring die er bestaat.

Stromend versus op verzoek

Moet je muziek nog bezitten? Eigenlijk is dat niet meer nodig. We gaan naar the cloud, zeker voor muziek want het risico van uitval van internetverbindingen of van de dienst op afstand is niet zo bar groot. We kunnen wel een dagje zonder.

Grootste voordeel van de nieuwe diensten is dat je ze kunt meenemen op je Android, Blackberry of iPhone smartphone met de apps die ervoor gemaakt zijn. Zelfs de eerste muziekdienst in zijn soort in 2001, Rhapsody, bloeit ervan op. De muziekdienst is verzelfstandigd in 2009 na acht jaar leven onder Realplayer.

Aardig is MusicLink.fm war je albums vrij kunt beluisteren en kunt kopen, met een goede integratie met Facebook. Net als Shuffler.fm dat weblogs van 1.600 online muziekhobbyisten ontsluit en een welkom duwtje in de rug kreeg van Wired.
Dan is er een boeiende Nederlandse speler onder de naam Songa.nl dat leuke dingen doet met de vervaardiging van playlists en geld kreeg van de Groningse investeerder Square One. Maar de contracten met de platenlabels moeten nog tot stand worden gebracht en dan wacht nog de marketing. Bij het eveneens Nederlandse 22tracks presenteert een jukebox bestaande uit 22 wekelijks geactualiseerde afspeellijsten van verschillende genres, elk gevuld met 22 tracks, geselecteerd door gespecialiseerde dj's uit Amsterdam als een snel overzicht van de nieuwste muziek, ter promotie van nieuwe artiesten en om nieuwe genres te ontdekken. "Geen registratie, geen gedoe. Nieuwe muziek, de gemakkelijke manier." Met My22 maak je een eigen speellijst.
Dit soort diensten heeft doorgaans weinig geld voor marketing waar partijen als Sony met hun nieuwe video- en muziekhandel gebruik kan maken van bestaande marktkracht, in dit geval met de PlayStation 3 om te downloaden en ook de SonyEricsson telefoons. Sony is wel traag want nam met de aankoop van Gracenote al een aanloop, en de nieuwe muziekdienst laat nog tot het einde van het jaar op zich wachten. Daarmee laadt de verdenking op zich dat ze snel een Spotify-achtige dienst toevoegt omdat het downloaden minder populair wordt. Sony flopte al met de eerdere muziekdienst Connect.

Sociale functies worden belangrijk voor de nieuwe muziekdiensten die in het vaarwater komen van de sociale netten zelf. Hyves kent als een levendige muziekafdeling en MySpace is groot geworden dankzij de muziek

En Apple zelf? Die kocht muziekdienst Lala om, volgens iedere kenner, daar een abonneedienst van te maken, maar Lala werd opgedoekt. Nu bereidt Apple een on-demand muziekdienst voor iTunes voor, want alles moet zoveel mogelijk onder één vlag blijven bij Apple. Ondertussen ontstaat links en rechts concurrentie, zoals van Mog en het nog te beginnen Rdio dat superieur belooft te worden met het delen van muziekvoorkeuren via ondermeer Facebook.

Natuurlijk, je dierbaarste platen en cd's doe je niet weg. Je bepaalt zelf de grens. Zo kun je je geliefde concerten van Bach, Mozart, Mahler, Schumann en machtige live-concerten als van Peter Frampton en Talking Heads koesteren bij je cd-installatie om bij de open haard tot rust te komen of juist swingend met je partner alle hoeken van de huiskamer te verkennen.

Toch, moet ik eerlijk bekennen, treedt een bekend negatief gevoel van het gebruik van Spotify naar voren: zelfs de volledige muziekkeuze bepalen is ook niet alles. Het is nogal voorspelbaar. Het sociale web verandert dat wel, omdat je beter kunt delen en tips van anderen kunt aanklikken. Je vindt gelijkgezinden in muzieksmaak met nieuwe ontdekkingen net als vroeger op de middelbare school en in de soos en in de disco.

Maar soms is er ineens behoefte aan het onvoorspelbare van het radioprogramma, de prettige stem erbij om aan en af te kondigen, even minder alleen zijn met je muziek, ja zelfs behoefte aan de pittige dj of dat oerstomme belspelletje. En dan is er radio.

De keuze is gelijk gebleven: de knop van de versterker wisselde toen tussen platenspeler en radio Caroline en Veronica en zal nu af en toe de Spotify's voor 538 en 3FM of Radio2 en Radio4 veranderen. Het eerste is in feite 'on demand' ofschoon het op internet vaak 'streaming' wordt genoemd. Streaming is de radio.

En soms kun je het niet laten en druk je online op de knop 'buy' waar naar verwachting ook de online radiostations bij de muziek standaard mee uitgerust zullen worden net als de on- demand muziekdiensten.

En is dan de revolutie ten einde in de muziekmarkt, met de oude, nieuwe verhoudingen tussen radio, platen en cassettes ofwel streaming, de cd-kast en on-demand abonnementen?