Rechter Leonie Brinkema (bijna 81jaar, van Nederlandse afkomst) van de rechtbank van Virginia stelt in het 115 pagina's tellende vonnis dat Google de wet overtrad in de pogingen om zijn dominantie met het grotendeels intransparante systeem voor reclameplaatsing op websites te bestendigen.

“Behalve het feit dat dit uitsluitingsgedrag andere partijen de mogelijkheid ontneemt om te concurreren, heeft het ook aanzienlijke schade toegebracht aan de klanten van Google zoals uitgevers, aan het proces van mededinging en uiteindelijk aan de consumenten die afhankelijk zijn van informatie op het open web”, aldus rechter Brinkema.

Straffen onder Trump?

Het federale ministerie van Justitie en acht staten vormden de aanklagers van Google, met drie aantijgingen van monopolisering: in aanbod van software voor uitgevers voor online reclameverdeling, van software voor adverteerders om reclameplaatsing in te kopen en de software om dit hele proces te ondersteunen.

Rechter Brinkema wees de klachten toe voor de tools voor uitgevers en het gehele systeem, maar niet voor tools voor adverteerders omdat de aanklagers niet bewezen dat dit een afgebakende markt vormt.

Ze geeft Google en de klagende partijen zeven dagen om een schema voor te stellen voor de volgende fase van de zaak, voor het bepalen van de straf. Het ministerie van Justitie vroeg de rechtbank preventief om Google te dwingen onderdelen van de advertentietechnologie te verkopen. Echter, die eis zal het departement opnieuw formuleren. Het betreft in feite de mogelijke afstoting van de technologie die in 2008 is verkregen met de overname van DoubleClick en daarna vergaand is doorontwikkeld en uitgebreid met andere overnames.

In augustus oordeelde een andere Amerikaanse rechter dat Google het zoeken illegaal monopoliseerde. In het vervolg daarop beginnen maandag aanstaande zittingen met als optie om Google te splitsen. De eisende partij is wederom het ministerie van Justitie, waar echter sinds de komst van het regime Trump in januari 2025 een andere wind waait. Deze zaak werd in 2023 aangebracht onder het regime-Biden.

Vooralsnog maakt dat niet uit, zei aanklager Pam Bondi: “Dit ministerie van Justitie zal doorgaan met het nemen van gedurfde juridische stappen om het Amerikaanse volk te beschermen tegen inbreuken op de vrijheid van meningsuiting en de vrije markten door techbedrijven.”

In beroep

Google gaat in beroep gaat tegen het jongste vonnis. “We hebben de helft van deze zaak gewonnen en gaan in beroep tegen de andere helft”, aldus Lee-Anne Mulholland, baas voor de regelgeving van Google. “Uitgevers hebben veel opties en ze kiezen voor Google omdat onze advertentietools eenvoudig, betaalbaar en effectief zijn.”

Analist en publicist over monopoliekwestie Matt Stoller stelt evenwel dat dit een majeur vonnis is: “De essentie is dat elke krant of website die advertenties wil verkopen vrijwel verplicht is om Google's software te gebruiken om advertenties te plaatsen en kopers en verkopers te matchen. De reden hiervoor is dat Google een heleboel bedrijven heeft opgekocht en zich heeft ingelaten met praktijken zoals het samenbinden van zijn producten en het uitsluiten van rivalen van de markt door te beperken of zijn klanten niet-Google-diensten kunnen gebruiken.

Als gevolg hiervan nemen deze diensten van Google als tussenpersoon tussen de 30-50 procent van de inkomsten die adverteerders besteden aan advertenties die bedoeld zijn voor publicaties, in plaats van 1-2 procent. Dus als de rechter een goede remedie vindt om hier een eind aan te maken, kan dit miljarden dollars meer betekenen voor de pers.”

Europa versus Google

In een artikel in The Conversation van afgelopen week stelt Anne Witt van de EDHEC Business School in Frankrijk dat Alphabet/Google vooral dankzij bijna 270 overnames een enorme wereldmacht is geworden, behalve in het zoeken (80 procent marktaandeel) op een breed digitaal terrein.

Tot nu toe is Europa leidend in pogingen om de uitwassen van de dominante posities te beteugelen met straffen in 2017, 2018 en 2019: met een totaal aan boetes van 8 miljard euro, meer van aan welke ander bedrijf is opgelegd. Een vierde zaak van de Europese Commissie loopt nog, net als in de VS behelst dit de praktijken van Google om de heerschappij in de digitale reclamemarkt te vergroten.

De mogelijkheden voor aanpak van dominante posities door Big Tech zijn sterk toegenomen met de komst van de Digital Markets Act (DMA) die Google benoemt als ‘poortwachter’ om in de gaten te houden met liefst acht diensten: Search, Maps, Play, Google, Reclame, Chrome, YouTube en Android.

In maart 2024 begon een eerste onderzoek tegen Google. In maart 2025 was er een eerste uitkomst dat Google met Search en Play Store de DMA overtreedt. Met zo’n 100 miljard dollar Europese omzet, bijna 30 procent van het totaal, staat er veel op het spel voor Google.

Hier speelt de aanval van de regering-Trump op de Europese handhaving, expliciet gemaakt met een memorandum onder de titel “Amerikaanse bedrijven en vernieuwers verdedigen tegen buitenlandse afpersing en oneerlijke boetes en sancties”.

Echter, zo stelt Anne Witt, Europa kan zich beroepen op het reeds in 2022 aangenomen Anti-Coercion Instrument dat voorziet in een breed scala aan ‘responsmaatregelen’, waaronder tarieven en beperkingen op import, export, intellectuele eigendomsrechten, directe buitenlandse investeringen en toegang tot overheidsopdrachten. “Dergelijke responsmaatregelen zouden kunnen worden opgelegd aan digitale diensten van de VS”, denkt zij.

Dat lijkt wat naïef geneuzel, want voor iedereen is zichtbaar dat er een mondiale handelsoorlog woedt waarin juridische principes het onderspit delven tegenover economische en nationalistische belangen.

 De vraag is hoe, zowel in de VS zelf als in Europa, de aanpak van Big Tech onderdeel wordt van de door Donald Trump begonnen handelsoorlog. Zijn steunende tech-miljardairs zullen de eigen voor- en nadelen hiervan steeds afwegen, wat al reden om Trump te matigen met zijn importheffingen.

Trump zelf heeft persoonlijke financiële belangen met de waarde van bijvoorbeeld Truth Social (onderdeel van zijn mediagroep) dat een de facto concurrent van Twitter is, maar ook met bijvoorbeeld de verkoop van zijn nieuwe Trump horloges die een reden vormen om Zwitserland een flinke importheffing op te leggen. Europa moet handelen onder druk van dit, in wezen dus, corrupte regime.

*) Grote afbeelding: The Price We Pay For Google (e-boek)
    Portret: Anne Witt