Daarover ging het debat donderdag tijdens het jaarlijkse seminar Mediarecht van de Kennedy van der Laan - bekend van de uitstekende blog - in de Westergasfabriek in Amsterdam. Deelnemers: Milica Antic (juriste Google Nederland), Marcella Breedeveld (hoofdredactie NRC Media) en Marietje Schaake (Europarlement D66).

Het Europarlement is (er) voor regels en Google voor een vrije markt, ook tijdens dit debat. Voor Schaake en collega’s is de vraag: ‘Wordt de marktmacht van vooral Google en Facebook zo groot dat extra regels noodzakelijk zijn om de het publieke belang te ondersteunen?’

Actuele kwesties te over momenteel, verder reikend dan verwijderd beeld over borstvoeding op Facebook: netnieuws, Jihadbestrijding, vergeetrecht, ‘delen’ van films en muziek. Overheden willen Facebook en Google zelf laten filteren en verwijderen, maar anderzijds geen censuur toepassen.

Dat levert een spagaat op. De tendens gaat echter richting steeds meer reguleren, temeer daar Brussel circa twintig wetten op stapel heeft staan om tot een Digital Single Market te komen. Worden problemen daarmee opgelost? Met vergeetrecht moet Google bepalen hoe onze geschiedenis wordt herschreven.

Algoritmes openbaar maken ?

Debatten gaan vaker over morele kwesties, zoals censuur en nepnieuws. In hoeverre, aldus Schaake, kunnen dominante platforms volhouden dat ze neutraal zijn en geen mediabedrijf? Facebook en Google ontwijken aansprakelijkheid voor de publicaties van hun deelnemers en hanteren eigen regels en naleving.

Neutraal zijn ze evenwel niet. Facebook bepaalt de volgorde van uitingen van vrienden die andere Facebookers zien, en welke uitingen wegvallen. Facebook hanteert steeds vernuftiger formules. De werking wordt soms beschreven: een eigen poging vijf jaar geleden, een meer recente beschrijving van filter- en selectiefactoren, en nog een diepgaande beschrijving van de toepassing op Mashable.

Dit zijn herleidingen, de motor zelf blijft een Doos van Pandora. Schaake wil de werking van de formules exact weten, omdat Facebook zo bepalend wordt voor de mediaconsumptie en macht verwerft. ‘Gelezen op Facebook’ is al een standaard uitdrukking, ook al is de achterliggende bron een ‘oud’ medium.

Datzelfde geldt voor Google en Google News. Antic zelf bracht het trio dames tot discussie over het antwoord op de vraag ‘zijn vrouwen dom?’ Moet Google ingrijpen in het, met formules en machineleren tot stand gekomen antwoord indien dit kwetsend en of discriminerend is? (Netkwesties komt erop terug met de ‘domme vrouwen’ en ‘minder Marokkanen’ als voorbeeld).

Bij zo veel dominantie in onze media-afname kunnen Google en Facebook niet om openbaarheid van hun formules, vindt Schaake. Antic van Google voelt er niets voor: ‘Het algoritme is ons keukengeheim.’ Oftewel: openbaarmaking helpt concurrentie en raakt Google in de portemonnee. Is deze eis van inzage in het algoritme te realiseren? Of zelfs in een wet te vatten, of in een directe maatregel door de Commissaris voor Mededinging opeisbaar? Geldt dat straks voor alle digitale aanbieders met grote invloed op consumptie, zoals Airbnb en ticketsites?

Google: wonden stelpen met fonds

Ingrijpen schiet soms het doel voorbij. Zo werd Google News in Duitsland, Spanje en Wallonië aangepakt vanwege benadeling van uitgevers. Maar die kwamen met hangende pootjes terug op hun standpunt, zo merkte Milica Antic fijntjes op. Google News bezorgt uitgevers ook publiek. Niettemin  sprak een expert van NDP Nieuwsmedia in dit debat vanuit de zaal weer kritisch over Google News’ vermeende parasitaire houding.

Marcella Breedeveld schetste de tweespalt van media: ‘Als journalisten vinden we het open internet met alle voorhanden gratis informatie heerlijk. Maar op internet is nagenoeg alles gratis aanklikbaar, wat ongunstig is voor uitgevers. Zonder inkomsten kunnen we onze producten niet blijven maken.’

Dan bevindt NRC, bekende ze, nog in de luxe positie dat veel lezers jaarlijks abonnmentsgeld  van hun rekening laten afschrijven. ‘Maar andere podia hebben vaak meer problemen om hun nieuwsvoorziening overeind te houden. Dit is een groot dilemma.’

Temeer daar Google en Facebook de digitale advertentie-inkomsten grotendeels innen. Op de achtergrond spelen dus ook economische redenen om Google principieel aan te pakken vanuit Brussel. Zo leidt de lobby van uitgevers wellicht tot de strengste digitale auteursrechtwetgeving.

Dus houdt Google mediamakers een snoepdoos met 150 miljoen euro voor om te innoveren, ook als p.r. instrument. Follow The Money is er blij mee en ook kiosk Blendle kreeg geld (Terwijl Google News niet linkt naar te betalen artikelen in Blendle.) ‘Wij willen juist dat kwalitatieve content gemaakt kan blijven worden’, aldus Antic.

Betwist vonnis GeenStijl

Het spanningsveld tussen mens en machine bepaalde ook het belangrijkste digitale-mediavonnis afgelopen jaar volgens van Kennedy van der Laan: Sanoma won de Europese zaak tegen GeenStijl (Telegraaf Media); deze had niet mogen linken naar blootplaatjes gekopieerd uit Playboy van Sanoma.

De motivatie uit Straatsburg: als je er geld mee verdient mag het linken niet. De linkende publicatie moet dan onderzoeken of de plaatjes  (‘content’) achter de link legaal overgenomen zijn. Dat is een nieuwe uitleg van hyperlinks vanuit het auteursrecht.

Hyperlinks waren voetnoten. En nu moet elke publicatie, dat wil zeggen de websites en apps met een winstoogmerk, gaan kijken of de achterliggende publicatie zelf koosjer is. Dit leidt, zo betoogde Joran Spauwen van Kennedy van der Laan, tot ‘onaanvaardbare rechtsonzekerheid’. Immers:
Wanneer heeft linken een winstoogmerk?
Hoe kom je erachter of er toestemming is?
Wat gebeurt er als de publicatie achter de link verandert van legaal naar illegaal?
Hoe zit het links in archieven, allemaal weer nalopen?

Voor GeenStijl was het huis te klein en de verontwaardiging werd gedeeld door juristen. 'Een vervuiling van het auteursrechtelijke systeem', stelde hoogleraar Bernt Hugenholtz. Wellicht een juridisch gedrocht, is het vonnis wel begrijpelijk: verdienen aan een link, in dit geval blootfoto’s, is heling. Een publicatie die goede sier wil maken met content van een ander via een hyperlink, moet zich ervan vergewissen dat die legaal is.

De vraag is nu, aldus Kennedy van der Laan, hoe dit Europese vonnis zal uitpakken zodra zich in Nederland weer zo’n zaak aandient. (Trouwens, hoe zit het eigenlijk met Google als die linkt naar de illegale borsten van Britt, gezien het winstoogmerk? En wat moet Facebook doen met zo’n link?)

(Beeld van Paraisoproduction.com)