(Dit is een fragment uit het boek Vertrouw ons nou maar van Herbert Blankesteijn, uitgegeven door Boom Geschiedenis)

Al bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten van 7 maart 2007 werd in Den Haag een stemcomputer met een papertrail gedemonstreerd, met expliciete steun van burgemeester Wim Deetman. Kiezers mochten, nadat ze hun echte stem hadden uitgebracht, nog eens in actie komen op de vernieuwde Nedap-stemcomputer die elders stond opgesteld met een gefingeerde kandidatenlijst van goede doelen. Daarna kregen ze een lijst met een twintigtal stellingen voorgelegd. Ze mochten een keus maken uit teksten als:

- Het was gemakkelijk mijn stem uit te brengen.

- Ik ben er zeker van dat ik heb gestemd op het goede doel van mijn keuze.

- Ik twijfel eraan of mijn stem echt zal worden meegeteld.

Invloed op de discussie had deze test niet meer. Er werd in de pers weinig aandacht aan geschonken.

            Drie jaar later, bij de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart 2010, had Nedap meer succes. Gestemd werd er inmiddels met stembiljetten en potlood. Een nieuw ontwikkelde stemcomputer werd op de verkiezingsdag gepresenteerd bij twee stembureaus in Groenlo, de bakermat van Nedap, en in de buurgemeente Doetinchem. De burgemeesters Henk Heijman en Herman Kaiser traden hierbij nadrukkelijk op de voorgrond. De pers was ruimschoots aanwezig.

            Onderzoeksjournalist Brenno de Winter beschreef het proces in WebWereld:

Een kiezer maakt zijn keuze op een touchscreen en print een soort kassabon uit. Daarop staat de stem afgedrukt en een versleutelde barcode. Dit gaat vervolgens in een enveloppe, die in een elektronische doorzichtige stembus wordt gestopt. Bij het invoeren van het biljet scant het systeem de barcode en valt de stem in de bus.

Aan het einde van de verkiezingen worden de losse stemmen opgeteld en rolt de uitslag uit het systeem. In geval van twijfel kunnen de enveloppen worden opengemaakt en bekeken worden. Een stemming is dan alsnog handmatig te verifiëren.

Wij vertrouwen stemcomputers niet (Wvsn) was ter plekke en ging met omstanders in discussie. Burgemeester Kaiser van Doetinchem klaagde in De Gelderlander dat daardoor de stemcomputer een uur lang niet kon worden gebruikt.

            'Stemmen met potlood en papier is niet van deze tijd. Sommige mensen willen graag terug naar de tijd van paard en wagen, maar we leven wel in 2010,' verklaarde burgemeester Heijman van Oost Gelre in Binnenlands Bestuur van 12 maart, voorbijgaand aan ruim een jaar onderzoek en discussie in 2006 en 2007. Het ministerie van Binnenlandse Zaken liet nadrukkelijk weten dat de herinvoering van stemcomputers niet werd overwogen. 'Wij hebben besloten weer met het rode potlood te gaan stemmen, omdat de betrouwbaarheid van stemcomputers niet kan worden gegarandeerd,' aldus een woordvoerder in De Telegraaf.

            Brenno de Winter publiceerde korte tijd later de correspondentie van de voorlichter van het ministerie van BZK, verkregen door een Wob-verzoek. Daar bleek men 'not amused' te zijn geweest. Toen de voorlichter van BZK het persbericht over de demonstratie in de Achterhoek ter informatie had ontvangen, reageerde hij per omgaande: 'Fijn dat je me hierop attendeert. Onze reactie zal zijn dat wij dit niet verstandig vinden van Doetinchem en Oost Gelre omdat het verwarrend kan werken bij de kiezers en er ook een verkeerd signaal mee wordt afgegeven. Zoals bekend bestaat er geen wettelijke grondslag meer voor stemmen met stemmachines en er is nu ook geen voornemen dit weer mogelijk te maken.'

            Los daarvan, in hoeverre was de nieuwe stemcomputer een verbetering? De kiezer kon zijn stem verifiëren, althans zo leek het, en er werd een zak papieren stemmen geproduceerd die eventueel opnieuw geteld kon worden. Maar het was voor een groot deel oude wijn in nieuwe zakken. Buiten Nedap was de broncode van de software niet beschikbaar, al zei een woordvoerder van Nedap dat die naar verwachting beschikbaar zou worden gesteld als de overheid dat zou eisen. Ook was er geen systeem om te verifiëren dat de juiste software in de gebruikte machine(s) zat. Streepjescodes waren door de commissie-Korthals Altes expliciet afgewezen omdat ze niet met het blote oog te lezen en te interpreteren zijn.

            Al met al kon de kiezer niet zeker weten dat zijn stem juist geteld zou worden. Hertellen via de streepjescode zou dezelfde bezwaren hebben en dus niets oplossen. En dan was er nog het beeldscherm, dat radiostraling kon afgeven die schadelijk kon zijn voor het stemgeheim. De expertgroep van Bart Jacobs had met haar bevindingen over dit Tempest-fenomeen elk soort stemcomputer de genadeklap gegeven. De NewVote van Sdu was het eerst en het hardst gezakt op dit onderdeel, vanwege het aanraakscherm. Nedap had hier dus vrijwel zeker een extra kwetsbare plek toegevoegd.

            Allemaal heel kinderachtig misschien, maar dat moet je zijn als je het democratisch proces tegen eventualiteiten wilt beschermen. Net als bij brand- of verkeersveiligheid gaat het er niet om hoe vaak het goed gaat, maar of het fout kan gaan. Het gemak van de uitvoering mag niet de overhand krijgen, had de commissie-Korthals Altes nog zo gezegd in haar rapport.

            Door consequent en in koor klachten te blijven uiten wisten de gemeenten, verzameld in de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), en de burgemeesters via het Genootschap van Burgemeesters het onderwerp alsnog terug op de agenda te krijgen. In 2010 al hadden prominente burgervaders als Peter Rehwinkel van Groningen en Bernt Schneiders van Haarlem (tevens voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters) zich over het onderwerp uitgesproken.

In 2012 volgde een nieuw offensief. Na de verkiezingen voor Provinciale Staten van 18 maart en voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september, meldde Schneiders zich in zijn functie van voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters, onder andere op Radio 1 en BNR. Burgemeester Joosten van Doetinchem sprak zich uit in De Gelderlander. VVD-Kamerlid Joost Taverne kondigde nog voor de Kamerverkiezingen een initiatiefwetsvoorstel aan om invoering van de stemcomputer weer mogelijk te maken.

            In oktober 2012 nam de VNG een motie aan van de gemeente Steenbergen waarin ongenoegen over het papieren stemproces werd uitgesproken en werd gepleit voor herinvoering van elektronisch stemmen vóór de volgende verkiezingen. VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma bij die gelegenheid: 'Als het niet lukt, zouden we de 150 leden van de Tweede Kamer moeten verplichten om op een stembureau te gaan zitten. En dat ze blijven tot de laatste stem is geteld.’ Op zichzelf een interessante suggestie.

            Opvallend daarbij was hoeveel er werd gerefereerd aan de vermeende problemen bij het tellen van papieren stemmen en hoe weinig nota de burgemeesters leken te hebben genomen van de argumenten van (Wvsn en de diverse commissies.

- De Achterhoekse burgemeesters stelden bij de Nedap-proef in 2010 geen idee te hebben wat de actievoerders van Wvsn bezielde.

- De demonstratie van de vernieuwde Nedaps in Groenlo en Doetinchem had van Binnenlandse Zaken geen formele status gekregen omdat (zo weten we uit de door Brenno de Winter gewobde e-mail van de voorlichter aan de initiatiefnemers) de stemcomputer geen wettelijke basis meer had en er geen plannen waren dat te veranderen. Burgemeester Heijman van Oost-Gelre hierover tegen WebWereld: 'Bij BZK zijn ze er duidelijk niet happig op, waarom weet ik ook niet want het besluit was niet gemotiveerd.'

- 'Ik roep namens de burgemeesters op om zo snel mogelijk te zorgen dat we weer gewoon stemcomputers krijgen,' zei Schneiders op 24 april 2012 op BNR. 'Het is toch jammer dat moderne middelen niet worden gebruikt.'

- Dezelfde geest ademden de uitspraken van Niels Joosten, de nieuwe burgemeester van Doetinchem, in datzelfde jaar. 'Dit tellen van lappen papier is amateuristisch, niet meer van deze tijd en werkt bovendien fraude in de hand.' Het laatste serieuze fraudegeval in Nederland betrof de kwestie Guus te Meerman, die in 2006 in Landerd stemmen op zichzelf verzamelde door mensen te 'helpen' die de stemcomputer niet zo goed begrepen.

            Niet alleen leken de betrokkenen de discussie in 2006-2007 niet te hebben gevolgd (laat staan die in 2004 of die in 1998), ook de afwegingen in het rapport-Korthals Altes waren aan ze voorbijgegaan. Noch de VNG, noch het Genootschap van Burgemeesters bracht een visie op het oplossen van de problemen die met de stemcomputers waren geconstateerd en die echt zouden moeten worden opgelost om weer 'gewoon' stemcomputers te kunnen gebruiken.

In de uitspraken in de pers en op eigen websites was zelfs geen teken te bespeuren dat ze stemcomputers wilden zonder de tekortkomingen, welke die ook waren geweest. Ze wilden 'gewoon' hun stemcomputers terug. Het argument 'het kan toch niet zo zijn dat we in deze tijd op papier stemmen' kwam in verschillende varianten voorbij. Hier en daar werden de kosten van papieren verkiezingen als argument voor stemcomputers aangevoerd. Dat de afgeschafte stemcomputers goedkoop konden zijn doordat onvoldoende aandacht aan beveiliging en stemgeheim was geschonken, was niet doorgedrongen.