Samengevat: in 2007 maakt Geert Wilders bekend met een anti-Islam film te zullen komen. De regering-Balkenende IV wil persé de inhoud weten, om in te spelen op eventuele schade voor Nederland in moslimlanden en vanwege mogelijke binnenlandse represailles. Vooral de mate van belediging van de Koran is in het geding; zou die in beeld worden verbrand, verscheurd of besmeurd?

De film Fitna werd op 27 maart 2008 uitgebracht; het slechtere Limburgse knip- en plakwerk, geschikt voor internet, met direct al drie noodzakelijke aanpassingen tot gevolg wegens fouten en schending van rechten. De inhoud was relatief mild, de internationale schade werd beperkt.

 (Hier is Fitna weer te zien, na een pauze van Liveleak. Wat vind je er nu van, na de serie Islam-aanslagen in Europa? Fitna was een tijdige relevante waarschuwing gezien de aanslagen in Frankrijk en België of onbetekenend broddelwerk?)

De vraag was, ook in Kamerdebatten:

A) Hoe kwam de regering aanvankelijk aan de kennis dat de ‘ergste’ belediging van de Koran wel onderdeel van de film zou uitmaken?
B) En kwam de regering vervolgens te weten dat dit toch geen onderdeel van de film werd?

De elementen tot nu toe

1. Wilders heeft Coördinator Terrorismebestrijding Tjibbe Joustra uitgebreid verteld over het beoogde scenario in een gesprek op 29 oktober 2007, zeiden regering en diensten; met als beoogd slot een koranverbranding. Op 7 november werd dit herhaald in een gesprek van Wilders met de minister Hirsch Ballin (Justitie) en Ter Horst (BiZa) en Lidewijde Ongering, plv. Coördinator Terrorismebestrijding

2. Een leugen volgens Wilders in het debat op 1 april, hij heeft nooit details uit een voorgenomen script verteld; het was nog niet eens bekend;

3. Wilders loog hierover, concludeerde de Volkskrant eind 2008;

4. Partijgenoten van Wilders klikten in maart 2008 over de definitieve inhoud, schreef Elsevier in de zomer van 2008;

5. De Deense geheime dienst briefde na een voorvertoning in Kopenhagen de definitieve inhoud van Fitna door

Hulp van (Zwarte) PET

Genoemd punt 5, de Deense spionage, onthulde de Volkskrant afgelopen week, acht jaar na dato: de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV, voorheen NCTb) riep destijds de Deense geheime dienst (PET) te hulp om bij de publieke omroep in Kopenhagen de inhoud van Wilders' film Fitna te achterhalen. Wilders ging erheen in een poging de film daar op tv te krijgen, maar de omroep vond hem te slecht.

(Dat zou de NCTb zelfstandig gedaan hebben, wat niet toegestaan is. Wellicht is het verzoek aan de PET  officieel – al dan niet achteraf zo geregistreerd – toch gelopen via de AIVD, die aanvankelijk buitenspel stond.)

Via een mol bij de Deense staatsomroep wisten de nationaal terrorismecoördinator Tjibbe Joustra en het kabinet (minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin) twee weken voordat Fitna online kwam, dus rond 13 maart 2008,  al wat de inhoud van de film was. Met name dat er geen Koran in verbrand of verscheurd werd. Aldus nu de Volkskrant. De Deense omroep ontkent vooralsnog.

De voorgeschiedenis: ‘leugens’

Maar dit verhaal heeft een geschiedenis. We publiceerden destijds zes verhalen over deze kwestie:

Koranbladzijden verbranden van 2 april 2008

Nog een nota met Wilders’ voornemen, maar wie liegt er nu? van 2 april 2008, beide na het Kamerdebat over Fitna van 1 april

Onderzoek naar 'leugens' Wilders en/of kabinet van 10 april 2008

Wilders, Joustra en punt e van 11 april 2008

Loog Balkenende in Fitna-debat? Van 23 juli 2008

'Niet regering loog over Fitna, maar Wilders' op 31 december 2008

Wilders betichtte de regering, met name minister Hirsch Ballin, en de NCTb in de grofste bewoordingen van leugens. Hij had niet in detail de inhoud van de film verteld in een onderhoud op 29 oktober. NCTb-chef Tjibbe Joustra liet ons destijds weten dat hij punt a. t/m e. van het filmscenario zegt te hebben vernomen van Wilders, met e. als verbranding van de Koran. Daarover is op 7 november gerapporteerd.

Het overleg tussen Wilders en Joustra betrof periodiek overleg omtrent zijn beveiliging. Daarin moet Joustra dan hebben gevraagd: wat komt er precies in de film? Wilders wil dat niet beantwoorden. Zegt dan Joustra: maar dat is nodig om de mate van beveiliging te kunnen bepalen? En zet Wilders dan zijn voornemen uiteen. De Punten a. t/m d. kwamen uiteindelijk letterlijk de film, punt e., de verbranding van de Koran, niet.

Heftig debat

De handelingen van het debat van 1 april 2008 zijn nog boeiend: hier Deel 1 en Deel 2. Wilders ontkent mordicus dat hij eind oktober 2008 het filmscript in detail heeft besproken. De woorden liegen er niet om:

‘Ik word nu belazerd, belazerd door de minister van Justitie, met dit vod van een verklaring die leugens bevat. Het is bedrog, er klopt niets van. Het kabinet veegt zijn eigen straatje schoon. Ik zie ook nergens dat ik wat zou hebben gezegd. In één keer, out of the blue, zou de minister van Justitie zich zorgen maken over een slotpassage waarin de heer Wilders voornemens is, een aantal soera's uit de Koran te scheuren en in de open haard te verbranden.

Voorzitter. Dit is een ongekende schande. Hij maakt mij hier, in deze Kamer, voor leugenaar uit, terwijl hij degene is die liegt, terwijl hij degene is die met een verklaring komt die kant noch wal raakt. Ik heb hier geen woorden voor. Mijn conclusie – maar ik zal zo de vragen van de collega's beantwoorden – is dan ook alleen maar dat niet de minister-president, maar het hele kabinet het met deze leugens en bedrog verdient om naar huis gestuurd te worden. Daar zal ik ook een motie over indienen.’

De beschuldigde minister is die van Justitie, Ernst Hirsch Ballin. De motie van Wilders krijgt uiteindelijk louter de steun van de PVV. Femke Halsema stelde voor om mevrouw Ongering onder ede te horen, gezien de enorme beschuldiging van Wilders ‘Dan til je het boven het politieke conflict uit. Dat is de enige manier om definitief helderheid te krijgen.’

In plaats daarvan stuurt Hirsch Ballin gespreksverslagen van de NCTb naar de Kamer. Die zijn niet in het online archief van de Tweede kamer beschikbaar in het dossier over Fitna.

Lidewijde

De zaak rustte behalve onder Joustra onder Lidewij of Lidewijde Ongering (foto), destijds plaatsvervangend Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, inmiddels topambtenaar van Infrastructuur en Milieu. Van regeringswege waren premier Jan Peter Balkenende, minister Ernst Hirsch Ballin van Justitie en minister Maxime Verhagen van Buitenlandse Zaken erbij betrokken.

De (privé?) aantekeningen van Ongering leidden tot een reconstructie achteraf van de Volkskrant: Loog Wilders, of loog de regering?, van de hand van de Haagse verslaggevers Theo Koelé en Ron Meerhof van 28 december 2008. En een artikel op Leugens.nl.

Op grond van de aantekeningen van onder meer Ongering en Verhagen stelde de krant vast dat Wilders heeft gelogen. De krant vindt dat de Kamerleden toen al [in het debat van 1 april] hadden kunnen vaststellen dat Wilders liegt, op grond van het gespreksverslag van 7 november 2007 dat is aangereikt.

Echter, Wilders vond juist die verslagen vervalst, want hij had nimmer zelf uit de school geklapt over de voorgenomen inhoud van zijn film. Wilders speelde hoog spel. Dit bevestigen nu ook mensen uit de PVV-fractie destijds:

‘Geert heeft onze fractie erover gesproken waarbij tegengestelde meningen zijn geventileerd over het al dan niet verscheuren of verbranden van de Koran. We vermoeden dat Geert dat wel heeft geopperd en Joustra er mee op stang heeft willen jagen. Zo zit hij wel in elkaar.’

PVV-fractieleden van destijds willen niet uitsluiten dat ze toen Wilders steunden tegen beter weten in. Althans, ze wisten het niet precies en stonden als vanzelfsprekend aan de zijde van Wilders om de vraag wie er logen, de regering en Joustra/Ongering of Wilders zelf.

Joustra zelf laat nu weten dat hij bij zijn lezing van destijds blijft. Hirsch Ballin, geen persoon die bekend staat vanwege een dubieuze integriteit, wil en kan ‘als ex-minister’ niet meer inhoudelijk reageren.

Hij moet verwijzen naar Veiligheid en Justitie. Dat laat weten: ‘De bewaking- en beveiligingstaken in opdracht van de NCTV worden niet gebruikt voor het verkrijgen van informatie en inlichtingen. Toen niet, en nu ook niet.
De beveiliging van de heer Wilders is dus niet misbruikt om informatie te verkrijgen voor politieke doelen. Zijn veiligheid is ook niet in het geding geweest.’

Dit gaat over de vraag of de NCTb buiten zijn boekje is gegaan in Denemarken en in gesprekken met Wilders. Dat ligt wel gevoelig, maar is niet cruciaal in de vraag of Wilders dan wel Joustra c.s. loog

Paniek in Den Haag

Of de NCTb/NCTV al dan niet zijn positie al beveiliger gebruikte (misbruikte) om achter de definitieve inhoud van Fitna te komen, speelt met nog een andere onthulling. Die van de benadering van andere PVV’ers door deze dienst.

Vanaf eind oktober 2007 heerste in Den Haag de verwachting dat Wilders tot het uiterste zou kunnen gaan in de film en dat dit Nederland ernstig kon schaden. Dus wilde de regering tevoren weten wat de inhoud van de film was. De AIVD kon kennelijk geen vinger krijgen achter de productie (van ‘Scarlet Pimpernel’). Tenzij die toch de informatie heeft verkregen zoals in het Kamerdebat van 1 april Jan Marijnissen (SP) hardop vermoedde.

De NCTb ging koortsachtig op zoek naar bronnen voor de inhoud van Fitna. Zo kwam Eric Vrijsen in Elsevier met de onthulling dat drie leden van de PVV van Wilders in maart 2008 stiekem met de terrorismebestrijding (NCTb) over de inhoud van de film Fitna hadden gesproken.

Dit ontkende de NCTb onder leiding van Tjibbe Joustra tegenover Leugens.nl. Volgens Elsevier, daarop weer gevraagd, ontweek de NCTb de waarheid. De onthulling werd door andere media niet opgepakt of nader uitgezocht.

Plausibel is de onthulling van Elsevier wel. Immers, een extreem beledigende film zou ook andere PVV’ers en hun verwanten in gevaar brengen. Dus hadden Kamerleden als Dion Graus en Fleur Agema alle reden om in te gaan op een uitnodiging van de NCTb voor overleg. Immers, ze zouden ook beveiligd moeten worden. Logisch dat de NCTb dan ook even informeerde naar de inhoud van Fitna, teneinde het dreigingsgevaar vast te stellen.

Elsevier berichtte dat de PVV’ers zeiden dat de inhoud van Fitna explosief zou worden gezien het vertonen van de spotprent van Mohammed met een brandend lontje in de tulband, die tot ontploffing zou komen. Ook zou Wilders in Fitna de Koran in stukken scheuren en in de open haard verbranden.

Volgens de PVV’ers die ik nu sprak, was de definitieve inhoud tot kort vóór vertoning ook bij hen onbekend. Ze vermoeden dat er verschillende versies waren, met en zonder Koranverbranding en Wilders tot op het laatste moment de regering en de veiligheidsdiensten in onzekerheid wilde houden. Ze wisten of vermoedden ook dat Joustra en Hirsch Balling gelijk hadden met hun versie van het verhaal: Wilders had hen in oktober 2007 angst willen inboezemen met punt e. van zijn scenario.

Hij speelde een spel. Uiteindelijk heeft zijn campagne meer beroering gewekt, ook in het buitenland, dan het schotschrift zelf. Ofschoon de regering er nog officieel afstand van nam, was de opluchting bij het uitbrengen van het filmpje groot.

Kabinet gerustgesteld

Er is nooit uitgesloten dat een vorm van spionage plaatsvond, al dan niet via de AIVD. Dit keerde terug in een documentaire van Human en vervolgens in Kamervragen van Pechtold. Minister Donner antwoordde ontkennend, maar zei wel:

‘…eventueel onderzoek door de AIVD naar Nederlandse politieke partijen dan wel hun leden of sympathisanten…kan alleen – en slechts dan – plaatsvinden wanneer zij gezien kunnen worden als organisaties of personen die door de doelen die zij nastreven, dan wel door hun activiteiten aanleiding geven tot het ernstige vermoeden dat zij een gevaar vormen voor het voortbestaan van de democratische rechtsorde, dan wel de veiligheid of andere gewichtige belangen van de staat.’

Fitna inclusief de verbrandingsscene zou zowel de ‘democratische rechtsorde’ als ‘de belangen van de staat’ in gevaar kunnen brengen, dus waren er gronden voor het bespioneren van Wilders. Reden genoeg voor minister Donner om er bij beantwoording van Kamervragen concreet over te zwijgen. Wilders heeft met zijn briefing van 29 oktober 2007 zelf de deur opengezet naar spionage, los van de vraag of die plaatsvond. Of in een complottheorie: de NCTb verzond dat gesprek om een alibi te krijgen Wilders te bespioneren.

Minister Verhagen van Buitenlands Zaken, die het in het kabinet het best met Wilders kon vinden, vroeg hem tevergeefs om van de film af te zien en waarschijnlijk is de landsadvocaat gevraagd of een preventief verbod mogelijk was.

Ella Vogelaar onthulde in haar dagboek dat voor het kabinet reeds op 2 maart 2008 vaststond dat de Wilders de Koran niet zou gaan verscheuren of verbranden in de film Fitna? Dat zou dan ‘op aanraden van zijn advocaat’ zijn gebeurd. De Deense bron noemde zij niet, maar de Denen zagen de film pas rond 13 maart. Ook zeiden PVV’ers volgens Elsevier het tegendeel: Fitna zou wel explosief worden.

Als Nederland in 2008 alsnog Deense hulp heeft ingeschakeld om achter de definitieve inhoud van Fitna te komen, en daarbij succes boekte, sluit dit in feite goed aan op de eerdere episodes van het verhaal. Ook al had de NCTb wellicht reeds uit andere bronnen informatie dat het zo’n vaart niet zou lopen met de Koranbelediging, Wilders was niet te vertrouwen. Volgens de PVV’ers was dat ook zijn eerste doel: angst zaaien in Den Haag.

Had de Volkskrant in haar berichtgeving afgelopen week over de Deense spionage melding mogen maken van het heftige debat en de bevindingen in 2008?

Adjunct-hoofdredacteur Pieter Klok zegt in gevraagd commentaar: ‘Zoals je zelf concludeert hoeven beide publicaties elkaar niet te bijten, maar het ware niettemin goed geweest als we die discussie van toen hadden teruggehaald. Daar hebben we helaas niet aan gedacht.’

(Bij deze dan alsnog, ofschoon dit artikel wat te uitgebreid is geworden…)