'Maffia? Dat heb ik vaker gehoord'

Vimpelcom betaalt bijna 800 miljoen dollar in een schikking met Justitie vanwege omkoping in Oezbekistan van 2006 tot 2012, waardoor Nederland ruim 350 miljoen euro int. Een fraai succes voor de Nederlandse opsporing. Ik hield het vraaggesprek voor BTG Magazine, een telecomblad.

De eerste reactie was toch: Van Dalen van een Nederlandse toponderneming naar een Russisch telecombedrijf, waarom in vredesnaam?

"Soms vallen er dingen samen. Een headhunter belde en aanvankelijk dacht ik dat ze advies wilden voor een persoon, maar ze zochten een CFO voor een bedrijf met de naam Vimpelcom. Ik had er nooit van gehoord, maar het bleek een groot van oorsprong Russisch concern te zijn met een NYSE-notering, een stevige omzet van 11 miljard dollar en bijna 5,5 miljard dollar Ebitda in een sector waarin veel gebeurt. Het bedrijf bleek ook een hele sterke ambitie om te groeien te hebben, en had net een holdingkantoor gevestigd in Amsterdam, met de Raad van Bestuur. Er lag een groeiopdracht en de structuur moest om. Dat ging me aanspreken en er ontstond ook wel een positieve chemie, ook met de grootaandeelhouders in de persoon van Mikhael Fridman namens Alfa Bank en Jon Fredrik Baksaas, de CEO van Telenor.

Ik kon direct de grote fusie met Wind Telecom, een 20 miljard USD transaction, mee gaan voorbereiden en een staf opbouwen, vanuit een office appartement hier aan de overkant. Die mate van intensief pionieren had ik in 29 jaar DSM en 4,5 jaar TNT nog niet meegemaakt. Er zijn nu 35 mensen in functie hier, met vele nationaliteiten o.a. uit Rusland en Oekraïne maar ook Britten, Amerikanen en Nederlanders. Bij TNT zag ik dat de gezien de op handen zijnde splitsing mijn aanwezigheid niet meer zo nodig was."

Kon u Peter Bakker niet opvolgen als CEO van TNT Post?

"Dat was helemaal niet aan de orde. Peter is een uitstekende CEO. Post wordt al jaren goed geleid door Harry Koorstra en Express zit onder Marie-Christine Lombard ook goed. Bij TNT kwam mijn vertrek wel enigszins onverwacht en gelukkig had ik ook een hele goede potentiële opvolger die binnen TNT aan mij rapporteerde. Tegelijkertijd trok Vimpelcom me in deze fase meer."

Verdient u meer dan bij TNT, veel opties?

"Bij elkaar opgeteld ongeveer dezelfde beloning, maar die is sterk afhankelijk van de vraag wat de opties doen. Ik kreeg er in totaal 350.000, 100.000 bij de overgang en 250.000 over drie jaar afhankelijk van het halen van de doelstellingen en dat geldt ook voor de jaarlijkse bonus. Die doelstellingen zijn overigens vrij scherp."

Zwaarder dan bij TNT of DSM?

"Anders, maar ja wel iets zwaarder dan je gemiddeld in Nederland aantreft."

In het FD-artikel was de teneur dat een keurige Nederlandse CFO vertrekt naar zo'n vreemd bedrijf, notabene Russisch met dochters in voor Nederland obscure ex-Sovjet-staten en de Oekraïne?

"Grappig was dat bij de overgang van DSM naar TNT de pers ook in die teneur sprak: bijna dertig jaar bij een gedegen concern en zes jaar als CFO naar een bedrijf dat in een wilde zee opereerde. Maar ook toen had ik een goede chemie met Peter [Bakker]. Bij DSM was ik extern zichtbaarder, maar bij TNT deed Peter dat meer. Dat was best zo, als je maar prettig kunt werken."

In uw omgeving nog opmerkingen in de trend van 'naar een maffiabedrijf’ gehad?

"Van sommigen wel, misschien als grap en soms ook serieus. Maar het antwoord is eenvoudig: VimpelCom was in 1996 het eerste Russische bedrijf dat noteerde aan de NYSE sinds 1903. Het is in 1991 begonnen onder een jonge Amerikaan, Augie Fabela, en een Russische wetenschapper, Dmitri Zimin, en had binnen vijf jaar een beursnotering. Met Alfa en Telenor kwamen sterke en respectabele aandeelhouders. Het bedrijf heeft dynamiek en ambitie, dat is zeker. Binnen no-time is hier in Amsterdam een dynamische sfeer en enthousiasme neergezet. Dit is een openplan cultuur, met tegenover me de CEO in een vrij kleine ruimte zonder deuren ertussen. Het staat me bijzonder aan en ik hoop zeker de drie jarige contractperiode vol te maken, als het aan mij ligt. Het is mooi om hier een heel nieuw financieel en strategisch raamwerk mede te mogen optuigen, voor een bedrijf dat na de Wind fusie 22 miljard dollar omzet zal hebben. Dat maak je als financieel bestuurder in je leven niet zo veel mee. Maar ik weet ook dat jobs op dit niveau per definitie onzeker zijn dus ik bekijk het zoals het komt."

KPN pionierde ook eens in de Oekraïne en de lokale baas vertelde prachtige verhalen over de maffia. Is zakendoen in die contreien en in Afrika risicovol?

"Ik verbaas me er wel eens over dat termen als maffia en corruptie makkelijk met deze landen worden verbonden terwijl we een land als China meestal ophemelen. We hadden met TNT in China een grote onderneming met 15.000 mensen en met DSM ook verschillende grote ondernemingen. U denkt toch niet dat wij echt precies wisten wat daar gebeurde? Natuurlijk wist je dat niet. Weet je wat die duizenden mensen precies doen, welke belangen ze hebben, hoe ze met de regels omgaan in de regio's. Daar probeer je wel een indruk en gevoel bij te krijgen, maar echt weten doe je het niet.

Maar hetzelfde geldt voor Italië, maar evenzeer voor grote operaties in Spanje, Frankrijk of zelfs Engeland. Ik durf na al die jaren niet te zeggen dat ik bijvoorbeeld de Franse cultuur ten diepste veel beter ken dan de cultuur van de Oekraïne. Het enige is dat ik me comfortabeler voel bij die landen omdat het land al langer deel uitmaakt van de Europese Unie en anderzijds dichter bij je staat qua politiek model. Er zijn veel verhoudingen die je vanuit een hoofdkantoor niet precies kent laat staan kunt sturen. Je stuurt op kentallen, kijkt eens diep in de business, probeert er grip op te krijgen via “controls” met de focus op betrouwbaar management.”

Waarom komt VimpelCom naar Amsterdam?

"Er waren drie overwegingen. Na de overname van Kyivstar in de Oekraine door VimpelCom moest er een andere structuur komen. Om fiscale redenen viel het oog op Nederland en Zwitserland. Nederland biedt een meer internationale omgeving met eenvoudige aanpassing door mensen hier en verbindingen via Schiphol. Ten derde is Nederland redelijk neutraal. Traditioneel zijn er goede banden tussen Nederland en Rusland. Ook met Noorwegen is vanouds een goede band."

Drie vanouds scheepvaartnaties komen samen, met Russisch bloed in ons Koningshuis?

"Die band proef je ook bij de Russen. Ze kennen hun eigen historie en hechten daar belang aan. Ik kom er nu zeker één keer per maand. Ik had eigenlijk al wat meer landen willen bezoeken om de onderneming goed te leren kennen, maar de eerste maanden hier waren hectisch. Na goedkeuring van deze transactie komt er dus een sterke internationale poot vanuit Italië, Afrika en Azië bij, een onderneming met een hele andere cultuur."

Echt anders?

"We gaan van negen landen actief naar negentien landen. We gaan van een dekking van 150 miljoen mensen in emerging landen tot 650 miljoen, vooral in Afrika en Azië. Orascom, beursgenoteerd in Egypte, komt mee met Wind. Aansturing en rapportage zullen veranderen.

We bereiken een verdubbeling van de omzet, waarvan 70 procent uit relatief volwassen en min of meer stabiele economieën komt; Rusland en Italië. De omzet in roebel en euro is dan ieder 35 procent van het totaal en stabieler dan dit in de meest opkomende markten. De dochterbedrijven in Noord- en Centraal-Afrikaanse landen en in de CIS-staten ontvangen hun inkomsten in lokale valuta die niet altijd even liquide zijn. Naarmate je groter bent kun je wel meer met intracompany leningen financieren en verder optimaliseren."

Bij TNT heeft u daarmee toch al leren goochelen?

"Mensen denken dat het financieel goochelen is, of positiever: schaken. Maar het is een langjarig proces van heel zorgvuldig en consistent inrichten van je financiële raamwerk. Je moet de goede afspraken met centrale banken hebben in emerging landen, goede afspraken maken met de fiscus in al die landen. Het is een bijna militaire operatie om dat binnen de steeds veranderende regels goed af te stemmen.

Het is niet een beetje opportunistisch snuffelen naar mazen in de wet. Je moet ook niet toegeven aan de neiging om steeds langs de rand van de weg te rijden, maar het midden aan te houden. Anders ga je van de ene naar andere kant van de weg slingeren en kom je ook zo in de berm terecht."

Het geel-zwarte Vitesse kreeg een Georgische aandeelhouder, gaat het geel-zwarte VimpelCom zich in Nederland manifesteren, ik zie hier geel-zwarte koeien en fietsen op kantoor?

"We benadrukken op het hoofdkantoor één merk, de geel-zwarte Beeline van onze mobiele provider die u hier ook overal ziet. VimpelCom doet nog niets aan sponsoring in Nederland, maar Wind is bijvoorbeeld hoofdsponsor van de voetbalclub AS Roma. We hebben in Nederland nog geen marktactiviteiten. Wel concreet is de vraag of we een beursnotering in Amsterdam willen nadat we met Wind veel sterker in Europa actief zullen zijn."

En?

"Ik verwacht dat de wereldmarkt en ook de telecommarkt uiteindelijk geografisch drie grote regio's zal behelzen: een blok Europa inclusief Rusland en voormalige Sovjet-staten, de landen rond de Middellandse Zee met uitlopers in Afrika, een Amerikaans blok inclusief Latijns-Amerika en een Aziatisch blok onder leiding van China.

In die verdeling is VimpelCom qua identiteit en markt verbonden met het Europese blok terwijl hier ook het zwaartepunt van onze financiële belangen zal zijn vertegenwoordigd. Ik kan me voorstellen dat we dan ook aan de Euronext zijn verbonden, ofschoon we via Orascom ook aan LSE zijn verbonden."

Is er in die visie nog ruimte voor nationale telecombedrijven als KPN, of worden die onderdeel van de VimpelComs?

"Ik ben nog maar heel kort in de telecomsector actief, maar er valt me een aantal dingen op. Het is nog altijd een zeer gefragmenteerde sector die in letterlijke zin van het woord multinational is georganiseerd, met nationale dienstverleners en nationaal toezicht. Er is wel roaming en Europees beleid, maar dat is niet dominant. Per land heb je drie tot vijf spelers. Dat is iets heel anders als DSM of TNT die met wereld wijde standaarden producten en diensten afzetten.

Je strategie is dus ook multinationaal, met een sterk accent op inkoopvoordelen want daarin kun je wel grensoverschrijdend voordelen behalen.

Ten derde zie ik op de wat langere termijn dat grote internetspelers als Google, Facebook en wellicht Microsoft ook mondiale aanbieders van telecomdiensten worden. Wat zal dat betekenen? Ik zie een analogie met de luchtvaart. Er komt in telecom nog een grote consolidatieslag, denk ik."

Telecom en luchtvaart zijn vaker vergeleken, maar de mondiale telecommarkt komt niet echt van de grond, met uitzonderingen als Vodafone en het internationaal als prijsvechter actieve Tele2 die te vergelijken is met een Ryanair wellicht...?

"Je ziet meer van die partijen, ook Wind in Italië is een typisch voorbeeld van een uitdager die met hoge efficiency en hoge kwaliteit bestaande spelers als een Telecom Italia beconcurreert en internationaal sterk expandeert. Tele2 hanteert een gelijksoortige strategie. VimpelCom is straks in brede zin is ook een uitdager."

Kan Tele2 een volgend doelwit van VimpelCom zijn?

"De consolidatie van Wind vergt de komende jaren heel veel inspanning en dan kijken we verder. We kunnen ons nu niet specifiek op een volgend doel richten. Er was wel een doelstelling voor omzetverdubbeling binnen enkele jaren. Die bereiken we nu al met Wind."

Uw aandeelhouder Telenor ziet niets in de overname van Wind door Vimpelcom, moeilijk?

"Bij de eerste aankondiging op 4 oktober 2010 was er een unanieme goedkeuring van de Raad van Commissarissen. Bij de uitwerking van het akkoord is Telenor van mening veranderd. Toen is een vervolgbesluit genomen met de drie commissarissen van Alfa Groep en de drie onafhankelijke commissarissen voor en met drie tegenstemmen van Telenor."

Telenor heeft arbitrage gevraagd en probeert aandeelhouders te verzamelen om tegen te stemmen met haar 38 procent stemrecht. Bedreigend?

"Er is 18 procent aan de beurs genoteerd. Die aandeelhouders geven de doorslag. Telenor ziet te weinig toegevoegde waarde, maar VimpelCom en Wind zien voor 2,5 miljard dollar aan voordelen met een directe toename van de Ebitda per aandeel van zo'n 40 procent en aanzienlijk grotere groei perspectieven daarna. Autonoom die groei bereiken kost een tijdje langer. We willen in de vaart der volkeren mee en nu op de rem trappen is nadelig."

Kan Alfa Groep ook Telenor uitkopen?

"Er zijn goede afspraken tussen de beide grootaandeelhouders en de governance functioneert goed. Telenor is een goede aandeelhouder, sterk strategisch expansief opererend. Telenor levert ook hele hoogwaardige, business gedreven commissarissen."

Leuk commissariaat voor Ad Scheepbouwer bij VimpelCom?

"Onafhankelijk is hij dan zeker, en hij kent de business."

Wat is het verschil met TNT?

"Discussies in vele Nederlandse bestuurskamers, gingen de afgelopen jaren toch veelvuldig over governance en mogelijk aandeelhoudersactivisme. Regeltje zus, beperkinkje zo, passen en meten. Dat is soms nogal verdedigend. De complexiteit van de governance, dus de vorm, kwam te vaak ter sprake. Dat gaat soms ten koste van de aandacht voor de business, voor de groei en ontwikkelingen daarvoor zit je toch in de top van een bedrijf.

In de periode 2005 – 2008 was vooral het terugkopen van aandelen weer erg in de mode, bijvoorkeur met veel extra schuld. Terugkopen van aandelen zie ik als een zwaktebod; je hebt als bestuur onvoldoende waarde om toe te voegen aan het aandeel en koopt dat in armoede terug.

Wat dat betreft is het hier bij VimpelCom een verademing. Het is gericht op expansie, op ontwikkeling van de onderneming. Dat levert boeiende discussies op. Dat herken ik ook van DSM, waar de president-commissarissen  ook sterk op winstgevende businessgroei gericht waren."

TNT kende toch ook een terugkoopprogramma, met in totaal 1,9 miljard aan markt ontrokken aandelen?

“Soms voert er een waan door de wereld en het is niet zo eenvoudig daar tegenin te gaan. Maar het getuigt niet van optimaal ondernemerschap”.

Voelt u dan geen grote druk van de aandeelhouders bij VimpelCom?

"Het is de context. Aandeelhouders zitten bij VimpelCom heel dicht op hun eigendom. Ze hebben en nemen het recht om te zorgen dat er goed met dat eigendom wordt omgesprongen, dat rendementen dus verbeteren. Die focus is verstandig en gezond.

Ze proberen goede, stabiele lijnen uit te zetten. En lukt het niet dan zullen ze niet nalaten om in te grijpen. Dat is overigens ook in het Nederlandse bedrijfsleven niet zoveel anders. De tolerantie voor missers is verminderd, want het is allemaal sneller en directer geworden."

U was in uw vrije tijd ook vijf jaar voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA), is besturen zo leuk?

"Ja, dat kwam op mijn pad, ik doe al jaren bestuurlijke functies in maatschappelijke context ernaast. Ik heb een nu 28-jarige zoon met een autistische spectrum stoornis. Eind jaren negentig liep het een beetje mis bij de NVA. Ik heb geprobeerd mijn bijdrage te leveren als voorzitter en er weer iets goeds van te maken. Ik verliet het na 6 jaar in 2005 met hele goede mensen aan het roer, van een vereniging van veertienduizend leden."