In inlichtingenwereld geldt: voor wat hoort wat

Menso Heus schrijft dat met de nieuwe wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WiV) de 'grondrechten van elke Nederlander met voeten worden getreden'. Om zijn argument kracht bij te zetten haalt hij de Europese Verklaring van de Rechten van de Mens (EVRM) erbij en presenteren Heus en zijn werkgever Free Press Unlimited zich als de Edward Snowden van de Lage Landen. Helaas ontbreekt een aantal belangrijke nuances in zijn betoog.

Privacy is een groot goed en het respecteren van internationale verdragen moet een uitgangspunt blijven voor de overheid. Tegelijkertijd moet Nederland zich wapenen tegen aanslagen zoals die wereldwijd veelvuldig plaatsvinden. Voorts moet aantasting van de BV Nederland door digitale spionage worden voorkomen en dienen we onze militairen en diplomaten zo veilig en effectief mogelijk in gevaarlijke omstandigheden laten optreden.

Door technologische ontwikkelingen dient de wet uit 2002 te worden aangepast. De verouderde wet staat 'ongerichte data interceptie' alleen via de ether toe, terwijl 90 procent van alle communicatie via de kabel plaatsvindt. Dit geldt bijvoorbeeld voor alle mobiele telefonie en datagebruik, omdat data na het bereiken van de zendmast immers de kabel op gaan. Heus spreekt in zijn artikel over 'massa surveillance', maar meldt er niet bij dat, met de nieuwe wet, de metadata niet zomaar kunnen worden gelinkt aan een individu zonder een aannemelijk vermoeden van een dreiging.

Op dit moment vechten tientallen Nederlandse staatsburgers aan de zijde van Islamitische Staat (IS) in Syrië en Irak. De naam en achtergrond van deze personen zijn bekend bij de diensten en kunnen worden gelinkt aan onderschepte metadata. Pas als er een directe link is gevonden met personen in Nederland, waar tot dusver nog niets over bekend was bij de diensten, worden naam en rugnummer met toestemming van de minister verder onderzocht. Bovendien gebruikt IS internet als voornaamste rekruteringsmiddel en voor propaganda, dus het is van groot belang dat de AIVD en MIVD er bovenop zitten.

Het belangrijkste dat ontbreekt in het artikel van Heus is een stukje realiteitszin over de wereld om ons heen. Het Nationaal Cybersecurity Centrum (NCSC) brengt periodiek een beeld uit over de huidige buitenlandse dreiging tegen Nederlandse topsectoren, zoals chemie, energie en de defensie-industrie en dit is geen geruststellend beeld. Landen als Rusland, China en Noord-Korea maken uitvoerig gebruik van hun offensieve cyber- en sigintcapaciteiten. Daarnaast vereisen diplomatieke onderhandelingen met bondgenoten ook een sterke inlichtingenpositie. De nieuwe wet zal een eerste stap zijn in het creëren van een level playing field waarin Nederland zijn rol op het gebied van cybersecurity effectief kan uitwerken.

Nederland is een mainport van internationale telecommunicatie. Een belangrijk deel van alle trans-Atlantische kabelcommunicatie komt bij Katwijk aan wal. Dit levert ons land mogelijkheden voor inlichtingenvergaring binnen de kaders van de wet. In plaats van het braafste jongetje van de klas te spelen, dient Nederland dezelfde methoden te hanteren als andere Europese landen, die overigens ook allemaal het EVRM hebben ondertekend.

Ten slotte dient te worden benadrukt dat in de inlichtingenwereld het adagium van quid pro quo geldt. Bondgenoten kunnen elkaar soms dwarszitten bij onderhandelingen, maar ze werken op het gebied van contraterrorisme nauw samen. Nederland is een klein land en de capaciteit van onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten is relatief beperkt in vergelijking met grotere bondgenoten. Als je niets te bieden hebt, blijf je ook met lege handen achter. De recente aanslagen in Frankrijk en Denemarken onderstrepen het belang van internationale samenwerking nog eens.

Kritische beschouwingen over onze inlichtingendiensten door journalisten, politici en ngo's zijn noodzakelijk in een vrije democratische samenleving. Daarom juich ik het bestaan van organisaties als Free Press Unlimited toe. Het is alleen wel van belang de kritische lezer zo compleet mogelijk te informeren.

*) Krijn Lock is oud-medewerker Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid