Internet is de Wilde Allesverbindende Zee

We hebben een probleem: het barst van de jonge Einsteins op onze scholen. Maar ze durven hun excentrisch talent en onverwachte kukelinvallen niet teveel te laten merken aan hun klasgenootjes en docenten. Iets echt beter weten dan je docent, of je ouders met een kukelidee of eigen initiatief verrassen is niet altijd welkom.

Deze begaafde kids vragen zich bovendien af of ze het zich wel kunnen veroorloven om later in ons land te blijven. Ze zien namelijk op TV en in personeelsadvertenties heel duidelijk dat hun soort vakinhoudelijke en creatieve talenten hier niet hoog aangeslagen worden. De massamedia-aandacht draait immers om een handjevol al jaren bekende sterren en om grijze oude mannen, geobsedeerd door management, beheersing en zuinig zijn voor financiële zekerheid. Om retro-houvast van wat we hebben of hadden.

En dat terwijl via supersnelle internetverbindingen alles op de hele 'vlakke aarde' dichtbij komt en er nu in hoog tempo ook hoogwaardige banen uit ons land verdwijnen. Rotterdam en Shanghai zitten via glasvezelkabels nog maar 200 milliseconde van elkaar af. Jonge mensen vragen zich af of er wel een basis voor toekomstige welvaart in Nederland is en wat hen dan zou binden om hier te blijven. Ze kijken ons eenzaam en verdiept in hun gedachten aan vanaf de autoachterbank en verdrietig vanuit hun miezerige hangplekken. Hier en daar gaat een alarmbel af.

We staan nog steeds in de wereld bekend als het land van klompen, tulpen, dijken en molens. Maar ook van vrijheid voor pillen en porno. Men kan 'den Hollander' met een gerust hart inhuren als zeesleper, berger, baggeraar-dijkenbouwer of peacekeeper. We zijn ook beroemd om landbouwkennis en een paar aantrekkelijke knooppunten op wereldschaal. Dat zijn de bloemenveilingen, luchthaven Schiphol, het Rotterdamse havengebied.

Wiskundigen en DJ's

Maar ook SARA en de wiskundigen, de DJ's en hun partyindustrie, de modeontwerpers en hun community, de AMS-IX en de SURFnet populatie van 750.000 jonge brains in onderwijs en onderzoek reken ik tot het potentieel van Nederland. Maar echt tot de verbeelding spreken doen die nieuwe dingen hier niet, terwijl ze een voorsprong op de rest van de wereld hebben. Als we niet snel in beweging komen gaan die nieuwe speerpunten verloren.

Nederland mist zowel het gevoel van urgentie als dat het 'van ons' is. Je verlangt terug naar de tijd na de oorlog. Toen sloeg men de handen in elkaar om het land weer op te bouwen. Zonder bureaucratisch geneuzel en controlefixatie. Nu loopt een aantal dingen tegelijk vast en wordt er bezuinigd en risico gemeden op zoek naar houvast. Maar nog zonder toekomstvisie.

Eigenlijk moeten we nog verder terugkijken, naar de Gouden Eeuw; de tijd van onverschrokken geuzen en VOC-schepen volgeladen terugkomend met specerijen. Alles leek toen tegelijkertijd mee te zitten en mee te werken aan ons succes en welvaart. Het is nog steeds moeilijk om uit die tijd te onderkennen wat nu oorzaak en wat gevolg was. Wat de vele vaak verborgen precondities en 'drivers' waren, die in elkaar scharnierden, en wat wel zichtbaar werd maar in feite symptomen waren. Niet erg bekend is bijvoorbeeld dat de Watergeuzen die onverwachts de Spaanse bolwerken in ons land met kleine scheepjes aanvielen betaald werden door de Sultan van Istanbul. Die hielp graag de vijanden van zijn vijand. De slogan op de geuzenpenningen was daarom "Liever Turx dan Paaps".

Ook anders dan we op school hebben geleerd was het verzet van de lage landen niet zozeer een godsdienstruzie. De burgers in Hollandse steden kwamen in verzet tegen het feodale centraal-hiërarchisch bestuurde en disfunctionele Habsburg-Spaanse regime. Zeer tot ongenoegen van Portugal en Spanje hebben, door burgers in onze steden betaalde, vrachtschepen toen namelijk een nieuwe 'zee-laan' op touw gezet, een soort rivierroute over zee voor transport en handel in graan. Hier ontstond een Europees knooppunt met veiling. Deze Oostzee route is lange jaren de 'cash cow' zonder veel risico voor de VOC geweest. Hiermee konden de burgers in de steden samen de meer risicovolle vrachtvaarten naar de Oost optuigen en werden met durf andere zeeroutes ontdekt en ontwikkeld. En alles bloeide tegelijk op. Het 'liep' allemaal opeens, zoals je dat nu soms bij wedstrijdschaatsers ziet. Vermetele wetenschappers en kunstenaars die nieuwe onverwachte dingen durfden te doen. Uitgevers die durfden geschriften te laten drukken die elders in Europa verboden waren. Kern van die activiteiten waren samenwerkingsrelaties met het durven toevertrouwen van taken en werk op afstand aan anderen. En non-conformisme was welkom. Het geheim van succes van de Gouden Eeuw was het horizontaal peer2peer op elkaar aansluiten van een aantal zeer verschillende en ver uit elkaar gelegen 'tribes' via de open alles verbindende zee. De 'Mare Liberum' van Grotius. Hoe groter die verschillen en hoe meer bijzonder de buitenbeentjes, hoe meer opportunities voor transport, handel, samen werken en leren van ervaringen in den vreemde.

We moeten mentaal kantelen

Momenteel zijn we verre van die mentaliteit van toen: we verstoppen ons in toenemende bureaucratie en risico mijden. We moeten kantelen qua mentaliteit en urgent nieuwe horizontale routes, verbindingen en kanalen gaan zoeken tussen zo exotisch mogelijke verre uiteinden, waarlangs we kunnen gaan samenwerken en groeien in kennis en toevoegde waarde. Als we het alles verbindende water van vroeger vervangen door 'm internet' dan kunnen we de InternetGeuzen (zieVoskotrofee.nl), riskante InternetLanen en gevaarlijke Internet-Engtes nu al zo aanwijzen. En dan kunnen we met vrucht samen weer nieuwe marktplaatsen en ventures op gaan zetten. Onze kinderen doen dat al. Die spelen en leren allang samen langs en op die zee. Urenlang op internet zijn ze (zo'n vier miljoen in ons land). Samen internationaal Runescape spelen of 'World of Warcraft' aan het doen. Of samen wonend in The Sims families. Helemaal spannend is het samen bouwen van de community in HabboHotel.nl en het spelen van sociale rollen daarin. Het barst bij ons van de pc's aangesloten op internet. Geuzenscheepjes. Met een klein beetje extra visie kunnen we de wereld aan.

Wat ik voorstel aan de regering en partijen is dat we voor de 750.000 jonge mensen op Surfnet en de scholieren met hun creatieve energie een samenwerkingsgame (het DIT project) opstarten waarbij ze hun hersenen en kukel constructief kunnen inzetten om flitsend snel samen verder te leren, ontdekken en creëren. Dan kunnen ze ook elkaar opleiden. Onze kids doen DIT al. Maar we kunnen nog meer jonge mensen, juist ook die met de meest wonderlijke eigenzinnige gaven (orthogonalen, buitenbeentjes [1]), uitdagen samen problemen op te lossen. Een rooster of wel 'grid' van vele eigenwijze Einsteintjes, zusjes Gorithmi en broertjes Huygens die de handen ineenslaan en de hoofden koppelen om elkaar aan te vuren en hun eigen prestaties proberen te overtreffen. Kinderen van vele leeftijden hebben durf bij het onbekende en de moed om non-conformistisch te denken, uitleg te vragen en vragen te stellen, waarom niet?. En met onderlinge peer-to-peer waardering. Als verbinding tussen hen moeten we dan een geclusterde computerarchitectuur aanleggen bestaande uit een gridvan vele duizenden personal computers (Project GRID-1), hier en in knooppunten in China en India. Boven op de zeer snelle optische vezelverbindingen die als computer-bus werken van Surfnet6. En het GLIF, het wereldwijde glasvezelnetwerk waar Amsterdam de hoofdstad van is op ons continent. Koppel de hoogbegaafde jongens en meisjesvia GRID-1. Koppel de kennisgame-tribes. Koppel de computers tot een infrastructuur. Let wel, dit is een infrastructureel project van landsbelang en dient dus niet bekostigd te worden uit onderzoeksbudgetten.

En bovenal is er fiducie nodig dat er dan hele onverwachte non-conforme dingen zullen gebeuren en ontdekkingen in verre landen waar we ook hier heel snel samen wijzer van kunnen worden. Praten de politieke bobo's over een mogelijk EIT (de evenknie van het MIT) dan zullen onze slimpies op hun well-connected voorhoofden wijzen en zeggen "probeer DIT eens"!

[1] Connecting Maverick Minds, Harvard Business Review, March 1, 2006

*) ir. Jaap van Till is senior partner bij Stratix Consulting en Lector Telecommunicatie Netwerken bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN).