Liever een e-petitie dan Nederlandpraatmee.nl

Maar het is niet een alsnog van de grond gekomen links samenwerkingsverband dat deze hartenkreet breed in de dagbladen uitstalt. Nee, de advertentie is afkomstig van ons kabinet in hoogsteigen persoon. Niet verrassend dus ook dat het thema van de kreet niet de politieke kleur van onze regering is.

Nee, het onderwerp van de advertentie is de wijze waarop wij de keuze voor politieke macht in ons land maken. En ditmaal mag het volk meepraten. Laat je stem horen over de toekomst van het kiesstelsel en surf naar Nederlandpraatmee.nl! Wie wil meepraten is overigens wel verplicht zich te registreren en wat het forum met de verzamelde gegevens doet blijft duister. Een privacyverklaring is ver te zoeken.

Maar los daarvan, waar gaat het allemaal om? Het kabinet heeft zich de vraag gesteld of de wijze waarop we de leden van de Tweede Kamer kiezen - en dat doen we al bijna 100 jaar op dezelfde wijze - nog wel van deze tijd is. Doen de buren het niet veel beter? Het Duitse systeem bijvoorbeeld, waar iedere kiezer niet 1 maar 2 stemmen mag uitbrengen. Of aan de overzijde van het water? Of zoals de Britten die burgers simpel voornamelijk tussen 2 partijen laat kiezen?

Om over dit alles na te denken heeft het kabinet het Burgerforum Kiesstelsel opgericht. Inmiddels zijn de leden, 140 in getal, geïnstalleerd. Hun taak: luisteren naar het volk, en vervolgens het kabinet adviseren over de wijze waarop in de toekomst de leden van de Tweede Kamer gekozen zouden moeten worden.

Een prachtklus, me dunkt. En wij mogen het forum helpen deze klus te klaren: sinds begin deze maand kan dat via de speciale website. Praat vooral mee, zo is de oproep. Het gaat immers om ons stemrecht: het hart van de democratie.

Dat zal wel zo zijn denk ik dan, maar zal een soort van 'systeemwijziging' in ons kiesstelsel de kloof tussen burger en politiek daadwerkelijk dichten? Volgens onze premier valt het met deze kloof overigens best wel mee. Balkenende meent, zo bleek halverwege februari op het Festival der Bestuurskunde dat de kloof een stuk kleiner is dan vaak wordt beweerd. Meer dan ooit worden burgers betrokken via inspraak, referenda, enquêtes en peilingen. Maar burgers hebben het idee dat de overheid daar niets mee doet, aldus onze premier. Zijn oproep aan bestuurders luidt dus dat beter de merites en afwegingen en genomen besluiten over het voetlicht moeten brengen.

Het mag dan wel zo zijn dat burgers bij de politiek worden betrokken, dat is beperkt tot selecte onderwerpen met een beperkt aantal burgers. Het grote publiek ziet dat niet en de gemiddelde Nederlander heeft waarschijnlijk niet het idee mee te kunnen praten.

Bovendien zijn inspraak, referenda, enquêtes en peilingen gekoppeld aan een bepaald actueel beleidspunt, een verkiezing, etc. Ze zijn ad-hoc. Een structureel instrument voor echte inspraak voor en door alle Nederlanders bieden ze echter niet.

Inspiratie ontlenen aan onze buren, goed dan: een initiatief dat echt in het hart van democratie ligt, de e-petitie bij het Schotse parlement.

Twee jaar geleden introduceerde Schotland de e-petitie. Burgers kunnen direct bij het Schotse parlement een burgerverzoek indienen. Bovendien biedt de website de mogelijkheid een concepttekst eerst te bediscussiëren alvorens deze in definitieve vorm richting de volksvertegenwoordigers gaat.

En er is nog meer, want het instrument is meer dan een 1-richtingsverkeer vanuit de burger. Ook de reacties van het parlement en de rapporten over de ondernomen acties naar aanleiding van een e-petitie staan op de website.

En als klap op de vuurpijl: het Schotse instrument is, zoals het in een virtuele wereld betaamt, grenzeloos. De mogelijkheid van e-petitie staat niet alleen open voor Schotse burgers, maar biedt iedereen op deze aardbol de gelegenheid van het instrument gebruik te maken.

De Schotse e-petitie lijkt de participatie van burgers in het democratisch proces te verhogen. Bovendien haalde het project de finale van de eEurope Award for eGovernment 2005. En er ontstaan er soortgelijke initiatieven op lokaal niveau in Engeland gestart, zoals in Kingston upon Thames en vooral in Bristol.

Ook hebben andere landen, waaronder Duitsland hun belangstelling getoond. Niet voor niets, want de Schotse ervaringen laten zien dat dit virtuele instrument veel meer in petto heeft dan een fysieke pendant ooit zou hebben. Burger en hun volksvertegenwoordigers treden werkelijk in contact. Juist de digitale dimensie biedt het voordeel dat burgers hun actie veel beter dan in de fysieke wereld gestructureerd kunnen coördineren en bediscussiëren.

En, zoals andere voorbeelden in de digitale wereld al eerder hebben laten zien (vgl. Wikipedia), de digitale variant biedt vervolgens ook belangrijke mogelijkheden om allereerst in gezamenlijkheid aan de petitie te schaven (redigeren, toevoegen, veranderen) alvorens het verzoek in definitieve vorm aan het parlement te verzenden.

Initiatieven buiten het domein van de e-petitie, zoals ook het in de stad Bonn gebruikte systeem uit het ZENO-project van Thomas Gordon, tonen de mogelijkheden voor het bouwen van een coherent voorstel.

Het is juist in deze en andere interactieve mogelijkheden voor het ontwikkelen van een eerste idee tot een voldragen voorstel voor de politieke agenda waar de belangrijke voordelen van de e-petitie liggen.

In combinatie met de voordelen van community building levert deze virtuele vorm van burgerinitiatief een duidelijke verbetering op ten opzichte van de off-line variant. Daar maken de transactiekosten zoiets nagenoeg onmogelijk.

En een laatste voordeel: de e-petitie zou eindelijk eens een echt voorbeeld zijn van een e-overheid initiatief dat meer is dan het efficiënt verlenen van aloude vormen van overheidsdienstverlening.

Vanaf 1 april praten we over de toekomst van onze democratie via Nederlandpraatmee.nl Wat mij betreft spreken we daar ook over andere zaken dan die waar het kabinet op voorhand op aanstuurt. Kwesties en suggesties die het hart van onze democratie echt aan het kloppen houden. En wat betreft de virtuele mogelijkheden is dat veel meer dan alleen wat babbelen via een website.