Zoekmp3.Nl: wil de laatste zoekmachine het licht uit doen?

Het doek is gevallen voor de virtuele jukebox zoekmp3.nl. Het arrest is onverbiddelijk. Wat zijn de implicaties voor het web, dus (ook) voor de rest van de wereld?

"Auteursrechthebbenden plegen het Internet te beschouwen als een wereldomspannend kopieerapparaat, bediend door een miljoenenleger van gevaarlijke en anonieme piraten. Dat schrikbeeld is, hoe karikaturaal ook, niet eens zo ver bezijden de waarheid."

Zo vatte auteursrechthoogleraar Hugenholtz in 1998 de angst van auteursrechthebbenden samen in een van de eerste diepgaande analyses over de auteursrechtelijke aspecten van internet. De technische ontwikkelingen gingen sneller dan met name de muziekindustrie ze kon bijhouden.

Jarenlang betekende piraterijbestrijding niet meer dan het in beslag nemen van een paar kartonnen dozen met illegale CD's in de Rotterdamse haven of op de zwarte markt in Beverwijk. Echte boeven dus, tegen wie strafrechtelijk ook nog wel eens iets te ondernemen is.

PR-nachtmerries voorkomen

Maar in het internettijdperk werd de consument zelf opeens de tegenpartij. En je hoeft geen verstand te hebben van amusement om te weten dat het geen goed idee is om tegen je eigen klanten te procederen. Kaskrakerfabriek Lucasfilm van George Lucas, de producent van de Starwars-series, koestert haar fans en fansites, ook al staat daar content op die volgens het boekje 'inbreukmakend' zou zijn. Veel doorgewinterde internetters zijn Starwarsfans en andersom. Lucas laat zijn fans dus tot op zekere hoogte hun gang gaan. Dat voorkomt pr-nachtmerries zoals Warner Bros., dat boze brieven stuurde aan tienjarige lezertjes die plaatjes uit Harry Potter op hun website hadden staan.

Anders dan in het proceslustige Amerika, waar de RIAA(muziekindustrie) en MPAA (filmindustrie) honderden al dan niet argeloze consumenten voor de rechter sleepten, is de amusementsindustrie in Nederland zuinig met het civielrechtelijk aanpakken van 'illegale' content op internet.

De onvermijdelijke Tim Kuik, directeur van Stichting Brein, heeft altijd wel een soundbite voor de pers klaarliggen, maar echt bijten doet hij nog niet. Procedures tegen individuele consumenten worden in ieder geval zo veel mogelijk vermeden.

Een belangrijke procedure tegen vijf internetproviders strandde vooralsnog mede op grond van de privacyregels, recent nog voor het gerechtshof. Brein vond dat de providers de NAW-gegevens van een aantal notoire uploaders van muziek en films moest vrijgeven. Al die piraten verschuilen zich achter een IP-adres, en de enige partijen die een IP-adres aan een fysiek adres kunnen koppelen zijn de providers die de desbetreffende piraten als klant hebben. Maar de rechtbank stelde vragen bij de manier waarop Brein aan zijn gegevens gekomen was, en de vordering werd in kort geding afgewezen, bekrachtigd door het hof.

En terecht, want wie de methodes kent van de Amerikaanse virtuele speurhonden van de entertainmentindustrie die af en toe op uw harde schijf een kijkje komen nemen, prijst zich gelukkig met de Europese privacywetgeving. En met de natuurlijke achterdocht van Europa tegen de non-existente Amerikaanse privacybescherming.

Hyperlinken mag toch?

Van Brein moeten we het dus niet hebben om jurisprudentie over uploaden en downloaden uit te lokken. Nee, dan het dappere Zoekmp3.nl, dat de stoute schoenen aantrok en zèlf een rechtszaak tegen Brein aanspande. Dat is nog eens lef hebben. En de truc leek te werken: de Haarlemse rechtbank, die als eerste over de zaak oordeelde, vond dat Zoekmp3.nl in ieder geval niet schuldig was aan auteursrechtinbreuk. Klopt als een bus. Zoekmp3.nl stelde zelf geen materiaal beschikbaar (in auteursrechtjargon ‘openbaarmaken’) en had ook geen kopieën op haar servers staan (‘verveelvoudigen’). Tot zover is het allemaal nog te volgen.

Aanbieden mag niet, maar hyperlinken mag wel, dacht Zoekmp3.nl. Wij zetten niets op onze servers, we maken onze klanten er alleen op attent waar ze hun favoriete muziek kunnen vinden. Maar hoe rustig kun je slapen als je weet dat bijna alle hyperlinks in jouw database verwijzen naar illegaal materiaal?

Bij de rechtbank kwam Zoekmp3.nl nog weg met de redenering dat downloaden door (privé)gebruikers geen inbreukmakende handeling is, en het dus ook niet verboden is al die gebruikers de weg te wijzen naar het MP3-paradijs. De databank faciliteert legale handelingen (downloaden), niet illegale handelingen (uploaden), vond de rechtbank. Bovendien is Zoekmp3 eigenlijk een soort provider. En providers kunnen onmogelijk controleren of het door hen gefaciliteerde verkeer rechtmatig of onrechtmatig is, evenmin als de postbode weet wat hij bezorgt. Ze hoeven dus niet pro-actief zélf te gaan beoordelen of een bepaald bestand rechtmatig of onrechtmatig is. Maar als een platenmaatschappij of filmproducent de provider wijst op een inbreukmakend bestand, moet de provider het bestand verwijderen, of zijn klant vriendelijk doch dringend verzoeken dat te doen.

Helemaal niet passief

In hoger beroep dacht het Gerechtshof anders over de blauwe ogen van Zoekmp3.nl. Zoekmp3.nl is helemaal geen passief doorgeefluik, en is dus niet te vergelijken met een provider. Zoekmp3.nl maakte het de muziekliefhebber wel heel gemakkelijk: op de site stond precies aangegeven welk nummer je waar kon vinden, compleet met bitrates.

Met het aanklikken van een link werd het nummer direct vanaf de desbetreffende site gedownload. Niet via de server van Zoekmp3.nl, maar wel met een frame van zoekmp3.nl op de achtergrond. En hoewel het inderdaad ondoenlijk is om alle bestanden individueel te controleren, wordt Zoekmp3.nl geacht zich te beseffen dat het overgrote deel van de bestanden die in de database staan ongeautoriseerd zijn. Systematisch en structureel.

Het geeft toch een onderbuikgevoel dat je iets stouts aan het doen bent als je als internetter op deze manier gratis aan het winkelen bent. Zoekmp3.nl maakte het nog bonter met sites als Wholealbum.com, die de proletarisch winkelende internetter de weg wezen naar eenvoudig èn gratis te downloaden complete albums.

Onderbuik wint

Het is duidelijk dat bij het Hof deze onderbuikgevoelens zwaarder wogen dan de nuances die de Haarlemse rechtbank aanbracht.

Onmiddellijk verschenen er reacties dat dit arrest wel eens vergaande gevolgen kan hebben. Moeten sites als Google straks eventuele links naar inbreukmakende sites uit hun zoekresultaten halen? Hebben ze de plicht om dat uit zichzelf te doen, of alleen op vordering van een auteursrechthebbende?

De macht van content-eigenaren reikt ver. Ook een site als Marktplaats belooft braaf actie te ondernemen als zij er op gewezen wordt dat iemand inbreukmakende spullen in een advertentie aanbiedt.

Maar kinderstoelenfabrikant Stokke vond dat niet genoeg en vond dat Marktplaats dat uit eigen beweging moet doen. De rechter in Zwolle lijkt Stokke daarin in een vorige maand gewezen vonnis gelijk te geven. Als die uitspraak in hoger beroep stand houdt zijn de rapen pas ècht gaar, want dan mag iedere commerciële website die gevoed wordt door content van particulieren – zoals advertenties met foto’s van tweedehands spullen – de helft van zijn werknemers gaan inzetten op de abuse-afdeling.

Nog even en de generieke zoekmachines moeten er ook aan geloven. En wie weet dwingt de rechter ze bepaalde zoektermen op te nemen op een zwarte lijst. Volgens de Nederlandse rechter moet Google zich immers beseffen dat als iemand het woord mp3 intikt, heel wat resultaten voorgeschoteld krijgt die ‘illegaal’ zijn.

Nu zwemmen de eBays en Googles gelukkig in het geld, dus die verzinnen wel wat slimme software . Maar voor de kleinere bona fide bedrijven is het dan te laat. Wie, zoals Zoekmp3.nl, de weg wijst naar het leger piraten van de Amsterdamse professor moet oppassen.

Maar het is te hopen dat de zoekmachines voorlopig niet zelf hoeven te gaan bepalen wat wel en niet inbreuk maakt op de rechten van een ander.

[21 juli 2006]

*) Diederik Stols is advocaat bij DLA SchutGrosheide in Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in auteursrecht, entertainmentrecht en nieuwe media. Stols schrijft regelmatig over deze onderwerpen het Financieele Dagblad en in juridische vakbladen.