We lopen achter de muziek aan

Nightwriters-collega’s Susan Smit en Ronald Giphart mochten bij Pauw en Witteman uitleggen hoe belangrijk de boekenkast is voor de opvoeding van onze kinderen en dat de teloorgang van Polare niet aan de gedreven verkopers, maar aan die foute investeerders lag. Op Facebook staan petities dat Donner, Broese, Scheltema en Gianotten moeten blijven. Saskia Noort beklaagde zich op Twitter en in de Volkskrant dat er vijftienduizend exemplaren van haar nieuwe bestseller illegaal zijn gedownload in plaats van netjes zijn gekocht.

Collega’s, uitgevers, boekverkopers, literatuurliefhebbers, wen er maar aan: een deel van de bestaande boekwinkels is eenzelfde lot beschoren als platenwinkels, videotheken en reisbureaus. Over een paar jaar zijn er in grote steden nog een paar Bruna’s en Ako’s, waar je terecht kunt voor een boek uit de bestseller-top tien, paperclips en Staatsloten. En in grote steden zullen er enkele  onafhankelijke boekwinkel blijven bestaan, bemand door apostelen van de literatuur. Winkels met een hoge gunfactor en een onomstotelijke toegevoegde waarde op internetsites. Voor een beperkte groep literatuurliefhebbers.

Misschien zijn onze steden gewoon wel te klein voor mega-boekwinkels. Bij Scheltema, Donner, Gianotten was het financieel al lang niet joho. En ja, natuurlijk zijn er blunders gemaakt bij Polare. Ze hebben lezers als consumenten behandeld, en marketing is als poepen: het moet, maar niemand wil het ruiken. In de Polare-winkels rook het naar sterfhuis. Gedreven verkopers werden murwgebeukte verkopers. Dát mag je het management verwijten. Maar je kunt de investeerders van ProCures moeilijk de schuld van de crisis in de schoenen schuiven. Autodealers, horecazaken, hifi, computers verloren dertig tot veertig procent omzet. Het bloed loopt door de winkelstraten. Boeken verloren ‘maar’ twintig procent.

Blijft het daarbij als het economisch tij keert? Ik twijfel. De massa boekkopers van weleer is in ieder geval niet massaal aan de eBooks gegaan. Het aandeel eBooks is een paar procent. Ter vergelijking: van The Dinner van Herman Koch wordt in de VS rond de veertig procent per eBook verkocht. Daar deed Amazon hetzelfde als telecombedrijven ooit hier: het apparaat bijna gratis weggeven en voila, je krijgt de gebruikers erbij. Hier heeft Bol.com halfbakken ingezet op de Sony eReader en Kobo heeft een ondeugdelijk, on-sexy eigen apparaat geïntroduceerd. Tel daarbij op dat uitgevers vonden dat een eBook best 10 tot 12 euro mocht kosten en het pad naar illegale downloads is geplaveid. (Denkt Saskia Noort echt dat die vijftienduizend downloaders anders voor Debet hadden betaald? Dit zijn de weggetjesweters, mensen die het een sport vinden een nieuwe bestseller gratis te downloaden en een usb–stick te hebben waar tienduizend boeken op staan. Je zal ze moeten lezen.)

Mensen willen best betalen. In de VS wordt haast niet meer illegaal gedownload. In Scandinavië gebruikt 80% van de mensen Spotify. In Nederland gebruikte twee maanden na introductie al zes procent van de mensen Netflix. Radiohead bood enkele jaren geleden haar album In Rainbows aan op het net, tegen vrijwillige betaling. Men betaalde gemiddeld 5 euro. Radiohead verdiende meer dan met het album ervoor.

Het papieren boek blijft heus wel bestaan. Mijn uitgever en ik onderzoeken of we DJ, mijn nieuwe roman, dit najaar all inn kunnen uitbrengen. Koop de papieren versie, krijg de code erbij waarmee je DJ ook op je smartphone, tablet of laptop kunt lezen.

De eerste Spotify for Books-systemen zijn er al. En dat is helemaal niet erg. Mijn kinderen zijn niet weg te slaan van Spotify. Ik ben blij als ik af en toe een eigen lijstje mag opzetten. All you can read = alle boeken van de wereld aan je voeten. Binnen een seconde Dostojewski en Elsschot bij je thuis. Welk een opvoedkundige zegen.

Ja, lezen verandert. De romantiek van uren achtereen ondergedompeld zijn in de wereld van een roman: het gaat voorbij. We leven sneller, reizen sneller, switchen sneller. Maar mensen blijven behoefte hebben aan collectief beleven. Ik zit in een What’s App groep over Homeland. Met een strikt verbod plotwendingen te posten. Neem eens een kijkje op Soundcloud en stel je een Bookcloud voor, met lezers die commentaar geven op zinnen, alinea’s, plotontwikkelingen, en samen discussiëren over het betreffende boek. Een wereldwijd digitaal leesclubje.

De boekenkast gaat dezelfde kant op als de cd-verzameling, die ook niet meer pontificaal in de woonkamer staat, als uithangbord van je goede smaak.

En dan lezen we niet meer uren achtereen, nou én? Als mijn lezers DJ straks een half uur lezen in de trein op hun tablet, vijf minuten op de wc op hun smartphone en ’s avonds nog tien minuten in bed in de papieren versie, ben ik een tevreden schrijver.

Laat ons niet dezelfde fouten maken als de muziekwereld. Stop met klagen en geloof in de kracht van het geschreven woord. Dat blijft bestaan. In verschillende verschijningsvormen.

*) Dit stuk verscheen op 10 februari 2014 in de Volkskrant en op Kluun.nl, de site van de bekende schrijver