PR, gezond verstand en auteursrecht

Dat die voorspelling is uitgekomen behoeft geen nadere toelichting. Anno 2007 heeft iedere scholier van 14 zijn eigen computer op zolder, zijn eigen weblog, en staan sites als YouTube voor het overgrote deel vol met inbreukmakend want ongeautoriseerd materiaal, gepost door honderdduizenden bezoekers. Het lukraak uitwisselen van bestanden met andere internetters is iets gewoons geworden.

Het principe van de Auteurswet is even flexibel als eenvoudig. Alleen de maker heeft het recht zijn werk aan anderen openbaar te maken en te 'verveelvoudigen', ofwel te kopiëren.

En sinds 1912 heeft de Auteurswet al heel wat aanvallen overleefd: de grammofoonplaat, de cassetterecorder, de videorecorder, de cd en de dvd. Het heilige principe van het auteursrecht bleef al die tijd overeind. Even zovele keren werd het einde van de amusementsindustrie voorspeld.

De introductie van de videorecorder zou de doodsteek betekenen voor de filmindustrie, riep Hollywood. Een grote bloeiperiode volgde waarin filmstudio's eerst geld verdienden aan de bioscooprelease, vervolgens aan de verkoop en verhuur van videobanden, en vervolgens aan de wereldwijde distributie aan televisieomroepen, hotelexploitanten en kabelaars. Iedere volgende fase heet in het jargon van de filmindustrie een window.

De introductie van de dvd, en vooral de opkomst van dvd-branders, leidde tot grootschalige dvd-piraterij. Die piraterij werd gevolgd door even grootschalige tegenacties van de rechthebbenden. Nog steeds worden regelmatig hele pakhuizen vol cd's en dvd's in beslag genomen en spectaculair vernietigd.

Internethandel heeft als motto: cut the middle man. Er is geen middenstander of tussenpersoon meer nodig om onze dagelijkse portie boeken, cd's en vliegtickets aan te schaffen. Dat geldt, tot afgrijzen van de amusementsindustrie, ook voor peer to peer uitwisselprogramma's. De vrolijk bestanden uitwisselende consument zèlf is nu de vijand geworden.

En dat is een lastige vijand. Auteursrechthebbenden moeten hun pijlen niet meer alleen richten op de 'tussenhandel' - de boeven op de markt in Beverwijk - , maar ook op de liefhebber van film en muziek zelf. Vol energie worden er al jaren duizenden rechtszaken tegen individuele uploaders gevoerd, en volgens de financiers van die rechtszaken wordt het illegaal downloaden al gestaag minder.

Het aantal legale alternatieven groeit nog steeds en ook de windows worden korter. Grote films zoals The Matrix gingen een paar jaar geleden iedere week ergens ter wereld in première. In totaal duurde dat een maand of drie. Handig voor de sterren om her en der naar die premières te kunnen gaan. Anno 2007 is de première wereldwijd in dezelfde week. De studio's weten dat de film al een paar uur later op internet staat. Sommige maatschappijen experimenteren zelfs met een goedkope dvd-release in China, direct in de week van de première. Zo'n dvd kost niet meer dan twee euro. Om er toch nog iets aan te verdienen.

Iedere consument kan binnen een paar seconden een complete speelfilm naar de andere kant van de wereld sturen. YouTube - ofschoon er een maximum geldt van 10 minuten per film - is er groot meer geworden, en probeert hals overkop achteraf, nu het juridische leed al geleden is en nog in volle hevigheid geleden wordt, toestemming van de rechthebbenden te regelen.

Google ontkent het gerucht dat er zo'n 500 miljoen van de koopprijs van YouTube gereserveerd is voor het afwikkelen van claims, zoals die van Viacom. Volgens Viacom zijn er zo'n 160.000 programma's en films van Viacom op YouTube te vinden. Het doet allemaal een beetje denken aan Napster, dat zich ontpopte als de eerste populaire illegale p2p-site. Na een desastreus Amerikaans vonnis bekeerde Napster zich tot de rechthebbenden. Zelfs Bittorrent sloot vorige jaar een baanbrekende deal om haar leven te beteren.

Maar het lastigste dilemma vormen de doorgewinterde fans van een film of artiest. Zeker als die op hun blog of site iets van hun idolen willen laten zien. Op internet bestaan talloze 'niet-officiële' fansites, barstensvol met ongeautoriseerd materiaal. Het is daar waar de juridische werkelijkheid het aflegt tegen die van de PR.

Een van de eerste maatschappijen die daarover een lesje leerde was Warner Bros., dat jaren geleden jeugdige Harry Potter-fans, en vooral hun argeloze ouders, bang maakte met sommatiebrieven. Vooral als de naam Harry Potter in de domeinnaam van de desbetreffende scholier stond. Na een public outcry werd het beleid iets versoepeld.

Wie ook voorzichtig met zijn fans omgaat is Lucasfilm, de producent van de Star Wars-films. Veel Starwarsfans zijn internetters van het eerste uur, die graag hun fansites met plaatjes en andere parafernalia opsieren. Tot op zekere hoogte worden bepaalde vormen van gebruik gedoogd. Aanpakken zou niet alleen zinloos zijn, het zou regisseur en producent George Lucas ook vervreemden van zijn eigen fans.

Wie dat nog niet begrepen heeft is Rachel Hazes. Zij liet haar advocaat een boze brief sturen aan de Stichting André Hazesfan. Er stonden foto's van André Hazes op (foei!) en een geestige berichtenservice waarmee je met een soundalike van de stem van wijlen Hazes berichten aan je mede-fans kon achterlaten.

Juridisch viel er nogal wat op al die claims van mevrouw Hazes af te dingen, maar de Stichting besloot de handdoek in de ring te gooien. Er is wel vaker een weduwe geweest die gebrouilleerd raakte met degenen die zo trouw hebben bijgedragen aan de rijkdom van precies diezelfde weduwe. Rachel, die nu zo streng met de portretrechten wappert, heeft het duidelijk niet begrepen.

Gelukkig valt er ook nog wat te lachen in het auteursrecht. Een vijftienjarige Australische scholier flanste een briefje in elkaar waarin hij YouTube, zogenaamd namens de Australian Broadcasting Corporation ABC, sommeerde onmiddellijk al het ABC-materiaal van de site te halen. De grap kwam snel uit, en ABC haastte zich de video's weer terug te laten zetten.

Je zou er bijna een PR-stunt achter zoeken.