Assange verloor de ijdelheidstrijd

De onderbuik regeert, ook in wat zichzelf graag als 'weldenkende kringen' etaleert. Dat bleek ook uit de publicaties van Wikileaks. Spoedig ging het meer om de man dan om de inhoud. Wikileaks genoot aanvankelijk louter sympathie, ondermeer verwoord in 'Censuur door domeinhoster' (na onthullingen over Julius Baer Bank) twee jaar geleden.

Wikileaks beschreef Netkwesties in:

* Wikileaks en de vrijheid van meningsuiting

* Gonggrijp, Wikileaks, Twitter en De Telegraaf

* Assange als bronnenhandelaar; zelfcensuur New York Times

* VS garanderen een vrij internet en voorzien in censuur

* Twelve-theses-wikileaks.htm van Geert Lovink en Patrice Riemens.

* Eerder vanuit drie  boeken - een biografie over Assange, het boeiende verhaal van afvallige Daniel Domscheit-Berg en een Hollands niemandalletje - onder de kop Julian Assange werd een naar mannetje.

In 2011 las ik Julian Assange, The Unauthorised Autobiography' geheten, want uiteindelijk tegen zijn zin gepubliceerd door Canongate. Een half jaar later was er de Nederlandse versie. Pas nu kom ik aan schrijven toe, er wacht nog een stapel boeken.

De autobiografie is een  verrassend goed boek, ook belangrijk om uit te geven nadat Assange er als 'naar mannetje' in andere boeken vanaf kwam en in artikelen:

* In Vanity Fair dat eenzijdig de ervaringen van The Guardian publiceerde;

* Door Alan Rushbridger die zijn kijk op de samenwerking publiceerde;

* En vooral door Bill Keller dat deed. De laatste fileerde Assange het meest.

De autobiografie van Assange brengt evenwicht aan. Hij laat zich kennen als een voortdurend opgejaagde hond die makkelijk aanslaat en het bijten niet uit de weg gaat. Hij bouwde haat op jegens steronderzoeker Nick Davies van The Guardian en Bill Keller, die hij geen van beiden met name wil noemen. De kern: Assange verwijt Davies dat hij "…zijn eigen smerige plan om ons in de rug aan te vallen voorrang heeft gegeven zonder zich ook maar enigszins te bekommeren om het verhaal zelf of om de mensen die het hem hadden aangeleverd."

Meest opvallende in het boek is de geëtaleerde zelfkennis van Assange. Hij weet dat hij te ijdel is, onberekenbaar, paranoia, afspraken niet nakomt etc. hij weet er mededogen mee op te roepen, wat begon met de eerder beschreven biografie. Zo chanteerde hij de kranten door te dreigen tv-stations de 'cables' te geven als ze zich niet aan de 'afspraken' wilden houden.

Pijn van Wikileaks

Maar de 'tegenstanders' in de vorm van de kranten die aanvankelijk 'mediapartners' waren, zijn volgens Assange nog een graadje erger: "Voorbij een bepaald punt moet je in het bezit zijn van een talent dat ik niet bezit: onderhandelen met mensen die waanzinnig veel geven om hun eigenbelang."

In feite ontvouwt zich uit deze publicatie en die van de betrokken hoofdredacteuren een pot-en-ketel verhaal. Veel journalisten, ook ondergetekende, laten zich graag betalen in aandacht. (Zoals voor dit verhaal waarvoor geen geld is.) Dat is, of dat leidt tot ijdelheid. ('You're so vain, you probably think this song is about you.').

Op een wat 'hoger niveau' legt deze strijd perfect het grote dilemma bloot van wat ik de 'mediapiramide' noem: in principe heeft Wikileaks dankzij de democratisering van het internet direct toegang tot het grote publiek. Maar zonder de kennis van het selecteren en checken door de traditionele media in combinatie met hun machtspositie in distributie heb je aan die directe toegang niet zo veel. Wikileaks staat ergens onderin die piramide, de grote titels nog altijd bovenaan.

Dat is pijn van Wikileaks die de diepere oorzaak is van de botsing der culturen. "Informatie bevrijdt ons", zegt Assange kernachtig. De macht wordt grondiger  gecontroleerd. Dat is echter lang niet altijd zo. Veel meer factoren staan tussen kale informatie en betere democratische controle in, van positieve als journalistiek tot negatieve als desinteresse en cynisme. Zie hoe het klokkenluiders in Nederland vergaat. Gaan wij journalisten goed met hen om?

Keller en zijn krant vielen voor mij al deels van hun voetstuk in de behandeling van Wikileaks. Nick Davies en The Guardian hadden inhoudelijk gelijk, maar het was fijn geweest als via een bemiddelaar er met het onmogelijke mannetje Assange nog uit gekomen waren. Nu resteert bitterheid, ofschoon Assange zich bij zijn interviewprogramma op Russia Today vooral als anti-Amerikaans positioneert. En daarmee zijn criticasters een nieuw wapen geeft. Benieuwd hoe de Syria files dan uitpakken gezien de rollen van de VS en Rusland.

Helden Manning en Gonggrijp

Actueel is nog steeds de visie van Assange op de beschuldiging van 'verkrachting' wat in feite staat voor aangiften dat hij twee vrouwen heeft overreden om zonder condoom te vrijen. Doorgeslagen Zweeds feminisme, wat hem recent tot een asielaanvraag in Equador bracht gezien de vrees dat uitlevering aan de VS het gevolg is. Niet totaal irrëel gezien de behandeling van de eigenlijke held in dit verhaal, Bradley Manning.

Boeiend is de door Assange kort beschreven hoofdrol van Rop Gonggrijp in de vervaardiging van de video van de Amerikaanse aanval op burgers en de leugens daarover, vervat in Collateral Murder. Hij heeft de hele productie inclusief het verblijf op IJsland, geheel betaald uit eigen middelen, nog overgehouden aan de verkoop van Xs4all aan KPN. Fraai idealisme waarover hij in een interview niets meer wilde zeggen. Ook zijn genuanceerde mening over Julian houdt hij wijselijk voor zich.

Tragiek

M'n conclusie uit dit alles herbergt een waardeoordeel: wat ontzettend jammer dat het misgelopen is tussen Wikileaks en de kranten. Dat was slecht voor de maatschappij en voor de onderzoeksjournalistiek die juist dezer dagen zo belangrijk is.

Assange heeft inderdaad een heel moeilijk karakter wat het samenwerken tot een verzoeking maakt. Toch waren Rop Gonggrijp c.s op IJsland opgewassen tegen de nukken, onberekenbaarheid en ijdelheid van Julian, hoe zwaar ze het daarmee ook hadden. Maar de betrokken (hoofd)redacteuren kennelijk niet. Hebben die te weinig tact en mensenkennis getoond en zich te veel door de macht van hun instituten en eigen regels en gewoonten laten leiden?

Anderzijds hebben de genoemde hoofdredacteuren (in de Nederlandse vertaling is 'editor' voor de zoveelste keer foutief als 'redacteur' vertaald) tenminste een poging gedaan om verantwoording af te leggen. Hoofdredacties van de Nederlandse media die hoog van de toren bliezen over Wikileaks, vonden dat nauwelijks nodig.