De VVD en de Thuiskopiechaos

Recent openbaarde zich bonje tussen hardwareorganisaties Stobi (club voor makers van blanco schijven), de Fiar (importeurs van consumentenelektronica) en branche-organisatie ICT Office enerzijds met aan de andere kant Stichting de Thuiskopie.

De laatste int rechten en maakt daarover afspraken samen met de drie eerst genoemden in de Stichting Onderhandelingen Thuiskopieregeling (Sont). Stichting De Thuiskopie verdeelt het geld onder auteursrechthebbenden.

(On)partijdige voorzitter

"In de Sont komen we per definitie nooit tot overeenstemming. De verschillen van inzicht zijn te groot. Wij vinden het niet meer van deze tijd om over hardware toeslagen te heffen. En van de Sont is dat het middel van bestaan", zegt Alexander Hent. Hij is voorzitter van de Stobi.

Dus staken de stemmen tijdens de onderhandelingen steevast. Dan bepaalt uiteindelijk de voorzitter het besluit van de Sont. Dat is Henk Vonhoff, vooral bekend als VVD-prominent, maar minder om zijn vele tientallen maatschappelijke functies.

Hent: "Vonhoff heeft een klassiek beeld van auteursrechten, dat hij heeft doorgetrokken van de analoge naar de digitale wereld. Hij komt dan in zijn besluit, dat onafhankelijk heet te zijn, al spoedig uit bij de zienswijze van Stichting De Thuiskopie."

Veel oranje-blauw in rechtenclubs

Vreemd is die 'analoge' denkwijze niet: Vonhoff was voorzitter van het Nederlandse Uitgeversverbond (NUV van 1996 tot 2002. Ook dit is een organisatie die auteursrechten met hand en tand verdedigt, bijvoorbeeld in de kwestie met Google News. De tegenwoordige voorzitter van het NUV is Loek Hermans. Ook hij is VVD-prominent. Tot zijn ministerschap inging medio 1998 was Loek Hermans voorzitter van Stichting de Thuiskopie. Dit zijn feiten.

Om het insinuerende beeld van dit artikel te completeren: de organisatie voor naburige rechten Sena heeft als voorzitter van het bestuur de heer Ed Nijpels. Ook hij is een ex-minister voor de VVD die soepel zijn weg vond naar het pluche van een baantje als Commissaris van de Koningin en de rechtenlobby ging helpen.

Dat laatste viel Hans Dijkstal na zijn ministerschap niet ten deel. Wel werd hij de voorzitter van het toezicht op de activiteiten van een aantal rechtenorganisaties, te weten van het College van Toezicht Auteursrechten. Dijkstal moet dus, kort door de bocht, zijn VVD-partijgenoten in de gaten houden.

De afgelopen maanden was vooral Stichting De Thuiskopie in het nieuws. Uit het overleg met de Sont vloeide immers het voornemen voort om een heffing op mp3-spelers en harddiskrecorders in te voeren. Minister Ernst Hirsch Ballin (CDA) van Justitie hield dit tegen, geholpen door een nieuwe Tweede Kamer die de rechtenlobby minder welgezind is dan de vorige.

Onderzoek naar boekhouding Thuiskopie

In de hele publiciteit en discussie ontbrak een belangrijk element: de status van Stichting de Thuiskopie. Justitie liet daar onderzoek doen op verdenking van verkeerde besteding van gelden.

Wel was er, opvallend genoeg, een eis van het (vorige) parlement in Den Haag om orde te scheppen in de chaos die er zou heersen in de heffing van auteursrechten. Die vragen kwamen van Charlie Aptroot, prominent kamerlid voor de VVD, bijgestaan door Jan ten Hoopen (CDA). "De heffingen voor auteursrechten zijn totaal niet onderbouwd. Volgens mij gaat er veel geld op aan de salarissen van bestuurders en misschien wel aan dure feesten en kantoorgebouwen", aldus Aptroot.

Volgens hem voldoen de jaarverslagen van de rechtenclubs niet aan de eisen. Dat zou Aptroot kunnen weten van VVD-partijgenoot Dijkstal, bijvoorbeeld uit het jongste jaarverslag van het College Toezicht Auteursrechten. Echter, in dit verslag staat echter geen onvertogen woord over de rechtenorganisaties in Nederland. Hoe verhoudt zich dat tot Aptroots veroordeling?

Justitie wil beter toezicht

Aptroot houdt het graag bij de feiten tegenover Netkwesties: "Er gaan tientallen miljoen euro's doorheen bij deze organisaties en het is niet duidelijk waarheen die gaan. Ik vind dat zulks niet kan en dat dit zo spoedig mogelijk transparant moet worden.

Zit partijgenoot Dijkstal te slapen? Aptroot: "Het probleem is dat dit een grijs gebied is tussen overheid en bedrijfsleven. Er zijn overheidsmonopolies gecreëerd om dat geld te innen en te verdelen. Dat gaat fout."

Justitie kwam vorige week, onopgemerkt door de media, met een wetsvoorstel dat voor advies rond gaat met nog een flink aantal open vragen over onder meer de wens tot bundeling van al die clubjes en verbetering van de transparantie. In de toelichting staat dat de rechtenclubs verplicht moeten worden om fatsoenlijk informatie te leveren aan de toezichthouder, anders kan die haar werk niet doen.

Kosten van de bijbaantjes

Het werkterrein van het College van Toezicht wordt aanzienlijk verbeterd en wellicht verbreed. Volgens Aptroot is dat niet genoeg: "Ik wil dat het uiterlijk 1 mei volledig transparant is wat er bij deze organisaties uit welke bronnen binnenkomt en hoe dit wordt verdeeld, inclusief de diverse beloningen en uitgaven van het bestuur."

Kortom, wat leveren de bijbaantjes zijn VVD-partijgenoten bij deze organisaties op? Aptroot: "Ze mogen die functies vervullen zolang ze maar geen lid van de kamerfractie zijn. Het gaat me niet om de personen, maar om het grijze gebied tussen politiek, overheid en bedrijfleven dat is gecreëerd. Dat kun je beter opheffen. Laat het bedrijfsleven het zelf maar uitzoeken en controleren."

Hans Dijkstal, voorzitter van het College Toezicht over de harde kritiek van zijn partijgenoot: "Het College van Toezicht heeft een beperkte taak. Wij moeten nagaan of er ordentelijk geïnd wordt en of het ordentelijk uitbetaald wordt en of er dan niet teveel geld tussenin blijft hangen."

Maar u doet toch meer dan nagaan of 2 + 2 wel 4 is? "Jawel, we houden eens per jaar hoorzitting en we hebben inderdaad ook klachten gehad over de transparantie. We kijken daarvoor goed naar de jaarverslagen en gaan na of duidelijk is wat de tariefstructuur is en of die helder is. Op zichzelf is die structuur wel helder. Of die wenselijk is in deze vorm is wel de vraag. Organisaties hebben de vrijheid om te onderhandelen en van die structuur af te wijken."

Rechtenorganisaties uit de wind

De brede bezwaren in de markt tegen de werkwijze, versnippering en het gebrek aan transparantie van de rechtenorganisaties wuift het College van Toezicht nog van de hand in het jaarverslag over 2005.

Over Stichting De Thuiskopie staat in genoemd jaarverslag, neutraal: "In 2005 is door Thuiskopie ca. 26,81 mln. geïncasseerd voor dragers op het gebied van audio, video, data (cd-roms) en dvd (in 2004: 28 mln).

In 2005 is een bedrag van ca. 25,1 mln. gereparteerd aan verdeelorganisaties (in 2004: 23 mln). Thuiskopie heeft in 2005 ongeveer 1,37 mln. aan administratiekosten ingehouden (in 2004: 1,15 mln.). Thuiskopie heeft in 2005 ongeveer 0,52 mln. (in 2004: 0,65 mln.) ontvangen aan interestbaten."

Kortom, een flinke strijkstok bij Stichting De Thuiskopie. Opvalend is echter de neutrale toon in het licht van een vernietigend onderzoeksrapport dat ditzelfde College juist eind 2005 bij minister Piet Hein Donner inleverde over Stichting De Thuiskopie. Hoe geloofwaardig is, in het licht van deze weglating van een cruciaal feit bezien, de verslaglegging van deze toezichthouder op de auteursrechten?

Onder curatele

Het rapport komt uitgebreid aan de orde in een brief van Donner aan de Tweede Kamer over Stichting de Thuiskopie. De brief dateert van 30 januari 2006, maar kwam niet eerder in de publiciteit. De inhoud is in het licht van bovenstaande wel actueel.

Het College heeft een externe accountant de boeken laten onderzoeken om de geldstromen nader te controleren. De uitkomsten daarvan zijn onder meer:

• De financiële verantwoording schiet tekort;
• De huidige bestuurssamenstelling van Stichting de Thuiskopie is verkeerd
• De verdeling van thuiskopiegelden onder uitvoerende kunstenaars door de door Stichting de Thuiskopie aangewezen verdeelorganisaties over de periode 1993-2001 heeft onaanvaardbare vertragingen opgelopen. Stichting de Thuiskopie heeft niet ingegrepen;

Hard ingrijpen

Het College van Toezicht heeft niet geconstateerd dat er gesjoemeld is met geld, maar kon dat ook niet gezien gebrekkige informatie van de verdelers van de gelden. Maar de tekortkomingen noodzaken tot hard ingrijpen door minister Donner. Stichting De Thuiskopie kreeg vanaf januari 2006 een termijn van drie maanden om een plan te presenteren om aan de puinhoop een eind te maken, en zes maanden om volledige, definitieve financiële verantwoording af te leggen over het incassojaar 2004.

Nu, eind 2006, is de zaak nog niet afgewikkeld. Hester Wijminga, verantwoordelijk voor Stichting De Thuiskopie, vragen we een mening over het vernietigende rapport over haar club. Die luidt: "Ik vond dat wij dit jaar aan de gang moesten gaan om transparanter te gaan werken en onze rapportages te verbeteren."

Wijminga haalde ooit met de Stichting De Thuiskopie de International Herald Tribune met het voornemen om 3,28 euro per gigabyte op een muziekspeler te gaan heffen; 250 dollar per iPod, rekende de krant toen al voor aan de hand van de (inmiddels nog veel hogere) opslagvolumes. Het is niet denkbeeldig dat zo'n verhouding van De Thuiskopie tot de werkelijkheid ook leidt tot boekhoudproblemen.

De woordvoerder van het ministerie van Justitie zegt dat de zaak met De Thuiskopie nog altijd niet is afgerond: "We wachten nog op nadere data alvorens de minister een definitief besluit kan nemen over de bevoegdheden van de Stichting."

Dijkstal: als liberaal

Tot slot Hans Dijkstal, oppertoezichthouder op de rechtenorganisaties. Waarom vinden we over het onderzoeksrapport over Stichting De Thuiskopie niets terug in het jaarverslag van uw College over 2005?

"Dat was nog niet klaar. Dat onderzoek loopt nog."

Maar dit rapport is eind 2005 bij Donner ingeleverd. U had dus in de periode van het jaarverslag kennis van ernstige zaken bij een stichting waar u op toeziet. Dat hoort toch in het jaarverslag?

"We melden wel dat er onderzoek is en we hebben het resultaat ingeleverd bij het ministerie."

Ondertussen is er een flink debat over MP3-heffingen die een Stichting die niet deugt zou moeten innen. Zou het onderzoek meespelen in het besluit van minister Hirch Ballin om de MP3-heffing nu te blokkeren?

Dijkstal: "Nee, dat weet ik niet, want dat volg ik niet zo"

Nee, dat heeft uw interesse niet?

"Nee, niet wat de heer Hirsch Ballin tegen de Stichting Thuiskopie zegt."

U bent van de VVD, heffingenorganisaties worden gedomineerd door de VVD....

Dijkstal grapt direct: "Wij willen nog veel meer in handen krijgen als VVD...

En weer serieus: "Het zal u opgevallen zijn dat ik mijn werk als liberaal toch in grote onafhankelijkheid doe?"