Digitaal tehuis voor 'onechte' talen

[Onderstaand artikel komt uit Surf Magazine. Hier kunt u een gratis abonnement op nemen.]

Er is iets vreemds gebeurd in de taalkunde. Oude Italiaanse dialecten blijken op grammaticaal gebied vaak meer gemeen te hebben met Baskisch, Georgisch of Hindi dan met de taal van Dante. Waarom dat is? ‘Goede vraag,’ zegt Roberta D’Alessandro. "Het klopt helemaal niet met de oude ideeën over ‘taalfamilies’. Maar het is een feit waar we niet omheen kunnen."

Dit inzicht is vrij nieuw, en het scheelt weinig of het was nooit gekomen: medewerkers van D’Alessandro’s Leidse onderzoeksgroep gaan nu met opnameapparatuur de Abruzzen in om de laatste sprekers uit te horen.

Bevroren

Maar vervolgens was de vraag hoe je al het materiaal zodanig opslaat dat vergelijkend onderzoek wordt vergemakkelijkt. D’Alessandro: "Bij de andere universiteiten waar ik gewerkt heb, in Duitsland en Engeland, ging alles op projectbasis. Aan het eind had je een website met materiaal die als het ware bevroren werd. Je kon niets meer uitbreiden of aanpassen, laat staan combineren met materiaal van andere projecten."

"Hier in Leiden wilden we bovendien een gezamenlijk platform voor al ons onderzoek. Ik wil gegevens, of een conceptartikel, kunnen uploaden en vragen wat mijn medewerkers ervan denken. Per slot van rekening zijn we een onderzoeksgroep."

Verbazingwekkend

De ambities van D’Alessandro werden opgemerkt door SURF, dat toen net deelnemers zocht voor het Cards-project (zie kadertekst). Na enkele verkennende gesprekken belde D’Alessandro de universiteitsbibliotheek. Met lood in de schoenen, zo bekent ze. ‘In dit soort situaties moet je je idee meestal twintig keer uitleggen. Dan zeggen ze ‘OK, we begrijpen het’, en komen terug met iets totaal anders.’

Deze keer niet. "Fieke Schoots en Peter Verhaar van de UB waren verbazingwekkend. Wij hadden wel ideeën over databases maar geen ervaring. Zij luisterden elke keer echt naar ons, presenteerden de mogelijkheden en produceerden vervolgens precies wat we wilden. Ze snapten het ècht! Ik ben daar erg blij mee."

Verdwenen

Door de goede communicatie kwam vrij snel een  digitale werkruimte voor de onderzoeksgroep tot stand. De belangrijkste keuzes betroffen de metadata waarmee de gegevens worden geclassificeerd. D’Alessandro: "Daarvoor hebben we aangesloten bij de meest relevante bestaande databases. Hierdoor kunnen andere onderzoekers later ook gemakkelijk gebruik maken van ons materiaal. Op dit moment is dat nog afgeschermd, omdat mensen er proefschriften over schrijven, maar het zou stom zijn om alles voor onszelf te blijven houden. Geven en nemen maakt ons allemaal rijker!"

"Maar uiteraard doen we het niet voor het geld, of zelfs voor onze reputatie. Het gaat om talen die binnenkort verdwenen zijn. Online kunnen ze voort blijven bestaan."

Goed luisteren

Alle informatie die D’Alessandro en haar medewerkers nodig hadden, kregen ze rechtstreeks van de UB-medewerkers. "We hoefden niets te lezen of uit te zoeken."

Dat was ook precies de opzet van de Cards-pilot, legt UB-projectmanager Peter Verhaar uit: "Accountmanagement was het centrale principe. Houd regelmatig contact met de klant en luister nauwkeurig naar wat ze wil. Die aanpak bleek goed te werken."

Maar achter de schermen van de UB werd hard gewerkt. "Binnen CARDS is veel informatie uitgewisseld, niet alleen tijdens bijeenkomsten maar ook in de vorm van documentatie, templates, vragenlijsten en noem maar op. Om het beheer van onderzoeksgegevens degelijk op te zetten, moeten de ‘data-specialisten’ van veel zaken kennis hebben. Maar vóór alles moeten ze begrijpen waar de onderzoeker het over heeft."

Cards

Het Surf-project Cards (Controlled Access to Research Data Stored Securely) liep gedurende het jaar 2011. Doel was het beheren en delen van onderzoeksdata veiliger en gemakkelijker te maken voor wetenschappers.

De belangrijkste aanbevelingen uit het eindrapport zijn:

- formuleer beleid ten aanzien van datamanagement

- zorg voor een goede ondersteuning

- zorg voor een adequate infrastructuur voor databeheer en dataopslag.

Op basis van de ervaringen in dit project is een digitaal informatiepakket samengesteld voor een plan voor datamanagement voor wetenschappelijk onderzoek. Deelnemers in  Cards waren het data-archief Dans en de universiteiten van Leiden, Tilburg, Twente, Amsterdam en de VU. Surfnet, 3TU en de Universiteit Utrecht ondersteunden het project.