Mr. Surfnet weet echt wat innoveren is

Hoe zal je nieuwe adviesrol eruit gaan zien?

"Dat is nog niet ingevuld. Ik word adviseur van het bestuur dat nu de verantwoordelijkheid draagt voor de hele e-infrastructuur in Nederland als gevolg van het ICTRegie advies dat het kabinet Balkenende al had overgenomen en Rutte heeft uitgevoerd."

Hoeveel uur werk je per week, veertig uur, zestig uur of nog meer?

"Dat kan ik niet bepalen. Ik houd er geen prikklok op na en behalve voor Surfnet ben ik voor nog een aantal organisaties in de weer. Zoveel dingen lopen door elkaar heen."

Hoe laat begin je 's morgens?

"Na de spits neem ik de trein naar Utrecht. Ik woon nog steeds in Malden bij Nijmegen, met een prima Intercityverbinding elk kwartier. Dan heb ik al een uur rustig kunnen werken. Er is internet beschikbaar, dus ik kan e-mail afhandelen."

Is het als werkgever, als de baas van Surfnet, goed om zo laat op het werk te komen?

"Ja, want ik ben vrijwel altijd goed bereikbaar. Ik ben ook vaak op reis en dan ook niet als baas op kantoor. Het netwerk houdt je altijd dicht bij elkaar. Ik was net drie dagen in Kopenhagen. Of ik nu daar zit, in Malden, of in de trein, dat maakt niet."

Maar drie dagen weg, nu weer in Hoofddorp bij een opening bij Alcatel-Lucent. Zo'n frequente afwezigheid zou de gemiddelde Nederlandse manager een gruwel vinden…

"Ik hoef er niet voortdurend bij te zitten. Wij werken met professionals. Die moet je juist niet te veel op de vingers kijken. Die kennen hun verantwoordelijkheid.

Ik ben ook helemaal niet nodig om mensen aan het werk te houden. Op de eerste plaats bestaat de Surf-directie uit drie mensen, ook Karen de Bruijn voor de financiën en human resources en Erwin Bleumink voor het aansturen van de afdelingen.

En tot het vertrek van Boudewijn vormden we een duo met een grove verdeling dat Boudewijn binnenland deed en ik buitenland en Boudewijn de financiën en ik de techniek. Ook al was dat niet altijd precies te scheiden."

Hou je ook niet van de baas spelen, mensen te sturen?

"Dat heb ik ook niet veel hoeven doen omdat ik altijd met professionals heb gewerkt, mensen die er uit zichzelf plezier in hadden om verder te komen. Mensen als Erik Huizer, die in 1988 bij ons kwam. Vanaf dag 1 trok hij zijn eigen plan, bouwde zijn eigen relatienetwerk op. Dat type mensen is zeer geschikt om innovatie op gang te houden. En operationeel heb je zeer kritische klanten die ons bij de les houden."

Is met het vertrek van Boudewijn en de komst twee directeuren ook de sfeer veranderd?

"Nee, er is een heel andere dimensie van veel meer invloed, de combinatie van operationele diensten en innovatieactiviteiten. De laatste worden gefinancierd direct door de overheid, de dienstverlening door de afnemers. Dat doen we tot ieders tevredenheid vanuit één organisatie.

Dat is niet zo goed te splitsen want vrij veel mensen werken aan innovatie en diensten. Dat komt door de snelle doorstroming van innovatie naar diensten. We zijn geen onderzoeksinstelling, maar beginnen in de innovatie al met pilotprojecten voor mensen die direct geïnteresseerd zijn. Vertaling van innovatie naar operationele diensten is het doel en tot op heden heel aardig gelukt. En ik ben programmamanager van Gigaport 1, 2 en 3 sinds 2000. Ook dat is meer een kwestie van de lijnen uitzetten en zorgen dat het werk goed georganiseerd en gerapporteerd wordt. Ook daar is m’n voortdurende aanwezigheid niet vereist."

Surfnet is de afgelopen jaren wel enorm groot en breed geworden. Is dat goed?

"Wij zijn in 1988 met een paar man met in feite niets begonnen met pionieren. Eerst huurden we mensen in en daarna hadden we vrij lange tijd 15 tot 20 vaste mensen in dienst. Geleidelijk aan is dat gaan groeien en met Gigaport vanaf 1998 een stuk sneller. Toen kwamen de FES-gelden vrij voor meer innovatie en dat heeft een enorme stimulans geboden om een veel bredere rol te nemen dan alleen maar een opwaardering van het netwerk naar een volgende fase."

Grote geldstroom

Dit roept het beeld op van een onverwachte enorme berg geld die ook besteed moest worden…

"Zo zou ik het natuurlijk niet willen formuleren. Er lag wel degelijk een enorm gebied braak dat ingevuld moest worden. Surfnet was daar uitstekend geschikt voor. Het was toen de internet boom-periode en de politiek vond het essentieel dat Nederland een voorsprong verder zou uitbouwen. Die FES-gelden gingen dus ook naar wat werd genoemd een 'kennisinfrastructuur'. Verkeer & Waterstaat, OC&W en Economische Zaken werkten dat uit tot wat het Gigaport project werd. Het werd een enorme uitdaging voor ons om een maatschappelijk veel breder toegepaste infrastructuur aan te leggen. Wij hebben dus op die hoge golf meegelift in die periode."

Wat kwam er allemaal bij?

"Meer netwerk waarvoor Surfnet verantwoordelijk werd en een nieuwe poot applicaties waarvoor het Telematica Instituut erbij kwam. Eén stuurgroep onder leiding van Pieter Winsemius en één directeur Jacqueline Tammenoms Bakker om het geheel te leiden. Economische Zaken werd de penvoerder."

Was dat een gelukkige constructie?

"Op dat moment wel, omdat er eerder werd getwijfeld aan het nut van een apart researchnet. Dat gebeurde in Amerika met het NSF-net dat werd geprivatiseerd en universiteiten daar begonnen weer met Internet2 gezien de vraag naar geavanceerde netwerken die de markt niet bood. Nog steeds willen onderzoek en hoger onderwijs zo snel inspelen op technische ontwikkelingen dat er ruimschoots voldoende plaats is voor een dedicated reasearchnet."

Surfnet werd gewoon opgewaardeerd, maar dat applicatiestuk ging niet bloeien? Surfnet is enorm uitgebreid met applicaties en heeft een grote ambitie op dat gebied?

"Het opwaarderen van het netwerk is niet triviaal. Vaak wordt gedacht dat het allemaal zo simpel is, gewoon de nieuwste spullen erbij zetten. We zijn eerder de uitzondering waar het steeds goed gaat, op veel plaatsen lukt dat niet. De combinatie van betaling van de innovatie door de overheid en gebruik door de afnemers is vrij uniek en levert de juiste checks en balances.

Het Telematica Instituut heet nu Novay en is iets afgeslankt. We werken nog steeds wel samen. Surfnet ontwikkelt inderdaad zelf diensten waar behoefte aan is bij onze klanten en die de markt niet levert. Een applicatie is iets anders dan een dienst. Een applicatie is van gebruikers.

Inderdaad zijn wij veel meer dan een bittransporteur. Neem de authenticatie die we leveren. In het begin ging het om communicatie, meer en meer is het nu ook koppelen van verschillende hulpbronnen die gebruikers nodig hebben voor hun werk zoals apparatuur op verschillende plaatsen. We bieden met SurfConext middelen aan voor het werken in virtuele organisaties over grenzen van instellingen en landen heen. Zo vormen ze de beste werkomgeving.

Positief dan maar, waarom lukte het jullie wel en het Telematica Instituut niet?

"Wij hebben een geheel van 'checks and balances' in de organisatie. Van begin af aan is dat met Hans Rosenberg zo opgezet met als doel dat het gezond wordt en blijft. Het was bijvoorbeeld noodzakelijk dat de PTT als monopolist zou meedoen, maar hij stond erop dat de gebruikers de meerderheid in de zeggenschap zouden hebben. We moesten ook steeds bewijzen dat de instellingen onze diensten nodig hadden. Die namen zelfstandig het besluit om af te nemen. Ze kregen slechts meer geld van minister Deetman om drie jaar lang diensten van Surf af te nemen."

Dat klinkt mooi, maar het is toch een verplichte vestzak-broekzak constructie?

"De eerste drie jaar wel, en daar waren sommige partijen niet gelukkig mee. Maar daarna waren ze volledig vrij om wel of niet Surfnet te betalen of elders hun verbindingen te betrekken. Het was niet innovatie voor rapportjes maar gericht op diensten waar behoefte aan bestond."

Surfnet krijgt maar weinig Europees geld trouwens…

"Dat gaat naar de industrie en universiteiten. Wij zijn geen onderzoeksorganisatie, maar een stapje verder in de schakel. Zodra technologie uit het lab komt, nemen wij de proeven. Wij zijn een innovator die in een vroeg stadium producten oppakt. Onze missie is verbinden. In die zin zijn wij gebruiker van research, wij maken diensten."

Hoe innovatief is Surfnet echt?

"Wij moeten diensten aanbieden die de markt niet levert. Dit betekent dat je altijd mensen moet hebben die voorop lopen en met nieuwe dingen bezig willen zijn. Daar past niet bij dat je mensen voortdurend op hun vingers kijkt. Maar wel dat je het eens bent over de richting en dat is een kwestie van afstemming."

Waren elk van de zeven surfnetten even goed gelukt?

"Elk Surfnet is uitgepakt zoals we gepland en gehoopt hadden. Maar de tijdsduur verschilde. Surfnet 3, het eerste IP-netwerk, raakte snel op qua capaciteit. Toen kwam ATM in surfnet 4 en met lamda's in Surfnet 5 van 10 gigabit per seconde, enorme sprongen vooruit."

Niet in Wikipedia

Over jezelf, je bent niet bestaand op LinkedIn noch op Wikipedia?

"Ik heb er nog nooit naar gezocht. Ik heb er in elk geval niets opgezet."

Over Surfnet staat momenteel een mallotig klein stukje en in het Engels een groter verhaal waarbij de redactie de suggestie plaatst dat het om reclame gaat. Ben je niet geïnteresseerd in tromgeroffel?

"Nee, dat blijkt dus wel."

Wel ambitieus buiten technologie-innovatie?

"Ambitieus in de zin dat ik overal het beste van probeer te maken."

Wel voorzitter van eens serie internationale gezelschappen geweest of nog steeds zoals Glif…

"Ik ben natuurlijk bij veel van die organisaties als bestuurder betrokken geweest of ook als oprichter, zoals Rare, nu Terena, Ripe NCC, Ams-Ix en Internet Society."

Ben je nooit gevraagd als hoogleraar?

"Nee, nooit gezocht."

Heb je al een lintje?

"Nee, waarom zou ik.."

Gezien de grote verdiensten voor dit land. Als je bij je afscheid niet krijgt, hoeft het niet meer. Te bescheiden? Wel eens gevraagd door het bedrijfsleven?

"Ik heb die ambitie nooit gehad. Bij Surfnet heb ik zoveel kunnen doen en bijdragen dat ik er ook nog geen moment spijt van heb gehad…"

Nee, 24 jaar van je leven eraan gewijd…

"Ja, de ontwikkelingen waren dynamisch genoeg. Een stuk continuïteit heeft z'n voordelen, heb ik gemerkt. Dus waarom elders zoeken."

Wel de credits gekregen of vind je dat ook onbelangrijk?

"Dat denk ik wel. Ik heb waardering gekregen voor onze prestaties. Dat lijkt me voldoende. Boudewijn en ik zijn ICT Personality of the Year geworden. Dat was ook maatschappelijke erkenning. Maar verder zijn we een technologiebedrijf dat gewoon de innovatiegelden zo goed mogelijk om zet in geavanceerde diensten en die naar tevredenheid beschikbaar stelt. Daarvoor is wereldwijde erkenning binnen ons gebied. Wat wil je nog meer?"

Het is wel het antwoord van een technocraat…

"Ja, natuurlijk, ik ben toch geen tv-persoonlijkheid die voortdurend op de buis is. Ik heb erkenning gehad in de wereld waarin ik verkeer. Dat is voldoende."

ICT Nederlands stiefkindje

Waardeert Nederland technologie niet te beperkt? TomTom vinden we mooi en voorheen Philips omdat het zo zichtbaar in gebruik is, maar wordt technologie verder miskend?

"Een netwerk is voor een groot deel onzichtbaar en mensen merken het pas op als het niet werkt. Waardering voor technologie hangt sterk samen met de landsaard."

Hier wordt soms Piet Beertema uit het stof gehaald, maar we zijn ver van de waardering van technologie zoals met ICT in VS of industrie in Duitsland? We willen wel studenten aan de bètavakken, maar verder?

"Pas recent is de stimulering van bètavakken voor studenten ter hand genomen en daar kan ik het van harte mee eens zijn. Dat is jarenlang verwaarloosd en daar plukken we de wrange vruchten van.

Er is in Nederland helaas een verkeerd opleidingenaanbod, door de studenten in dank aanvaard waarmee ze nu zelf opgescheept zitten. Vaak wel wat geleerd, maar geen werk voor hen. Maartschappelijke verspilling en doodzonde voor die studenten."

Cultuur handhaven

Surfnet heeft ook te weinig attractie gehad?

"Wij konden steeds de benodigde mensen wel vinden als was het met de dotcom periode wat lastiger. We hebben geen vacatures

Boudewijn Nederkoorn trad wat meer naar buiten toe…

"…in Nederland ja, in het buitenland minder. We waren complementair en liepen elkaar niet voor de voeten."

Wel eens wat jaloezie?

"Denk ik niet, nooit fricties gehad. Anders zouden we het nooit twintig jaar hebben volgehouden. En nu met Erwin is het weer alleen maar prettig samenwerken."

Veel gelachen of leent zich dit metier daar niet voor?

"Ja, als het niet zo leuk was, zou er geen enkele reden zijn geweest om dit zo lang te blijven doen. Want ik kon gemakkelijk ergens anders terecht. Ik bleef omdat ik het leuk en nuttig vond en omdat we resultaat boekten."

Niets is mensen vreemd, hebzucht, ijdelheid, boosheid etc. Ook bij Surfnet ondervonden, of louter harmonie?

"Minder leuk is als dingen die nuttig en nodig zijn niet tot stand komen om allerlei oneigenlijke redenen. In Nederland hebben we daar weinig last van gehad door de steun van bestuurders. Maar Europees wel, want we lopen vast in allerlei inefficiënte procedures. Europa is een stagnatiefactor voor researchnetwerk innovatie, nog steeds ondanks alle mooie woorden."

Wat waren de leukste jaren?

"…heel moeilijk. Elke van de zeven generaties Surfnet was op zichzelf boeiend, maar het begin was wel heel apart. Er was nog niets en er moest een netwerk komen. Met Gigaport kregen we een enorme stimulans en werd de maatschappelijke relevantie verbreed."

Op veel vragen gaat je antwoord richting zaken, en die zijn bekend. Ik bedoel persoonlijk. Je gaat zweten als je over jezelf moet praten…

"Ik zit hier toch ook vanwege m'n werk en niet als persoon…"

Ook als persoon, je bent het karakter van Surfnet, Mister Surfnet in optima forma. Gedegen en degelijk, technisch nieuwsgierig. Ik kan me voorstellen dat als je 's avonds om half twaalf op iets heel nieuws stuit en daar de nachtelijk uren aan spendeert…

"Dat zou heel goed kunnen, ik ben een avondmens…Ik denk dat elke periode z'n attracties had…"

Boudewijn en jij waren ook boefjes af en toe, technisch uitdagen, de PTT op de kast jagen…

"Dat noem jij boefjes. Wij zijn van en voor de hoger onderwijs doelgroep…"

Alleen maar technocraten? Het was toch leuk om anderen de loef af te steken met technologie, heerlijk toch?

"Ja, het mooiste is inderdaad dat je iets voor elkaar krijgt wat mensen voor onmogelijk houden. Dat hebben we een aantal keren gedaan. Dan die reacties van 'kan dat toch' bieden een enorme bevrediging. Zoals we dark fiber regelden in de Gigaport 1 periode, kwam ineens een hele markt uit voort. De Europese backbone ontwikkeling vanuit Amsterdam, de hybride netwerken. Dat zijn hoogtepunten."

Business class en kleinkinderen

Je reist vaak, en altijd business class, ben je reislustig?

"Ja, dat is in '88 al afgesproken. Ik reis inderdaad relatief veel. Je zou zeggen voor een netwerk hoef je niet te reizen, maar we moesten ook afspraken maken."

Bij elkaar komen, reizen en verblijf in den vreemde vinden ze ook leuker dan videoconferencing?

"Nou ja, in de beginjaren bestond dat niet en vliegen is niet meer zo leuk als in het begin. Dat was simpeler en meer ontspannend. Er is ook veel in Amsterdam internationaal vergaderd wat het veel eenvoudiger maakte toen de kinderen nog klein waren.

Communiceren is wel heel belangrijk, ook in technologie. Dat hebben we volop en zeer constructief gedaan, doelgericht en met succes. We hebben ons gefocust op de mensen die ertoe deden, niet op het publiek eromheen."

Wat ga je doen met de vrije tijd?

"Ik blijf bij Surf en blijf een aantal internationale functies doen. En ik ga het een en ander oppakken, hoe en wat zie ik nog wel."

Op welk vlak?

"Dat kan sportief zijn. Ik doe geen enkele sport nu. We gaan meer wandelen en trekken wellicht. Er ligt thuis achterstallig werk."

Video omzetten of verven?

"Er ligt veel materiaal om te sorteren. Ik zal wel zien wat ik verder zal doen.'

Net als Boudewijn een glasnet bouwen?

"Nee, niet meer nodig. Infrastructuurinvesteerder CIF gaat dat doen in Malden."

Met zo weinig hobby's zit je vrouw er zo te merken niet op te wachten dat je vier dagen thuis komt zitten…

"Nee, dat ga ik dus ook nog niet doen. Mijn hobby was natuurlijk Surfnet en veel internationale functies ervaar ik als hobby, ook qua tijdsbesteding. Ik blijf Glif nog even doen en Nederlands vertegenwoordiger in de Europese e-Infrastructure Reflection Group e-IRG. Het komende halfjaar zijn wij daar de host van, met in december een Workshop en bijeenkomst hier.

In augustus krijgt onze dochter een tweede kind en daar kunnen we ook onze hand- en spandiensten verrichten. Zoals je vaststelt, met mijn persoonlijke hebben en houen ben ik niet naar buiten getreden en loop ik niet te koop."

Je kijkt er een beetje bij van 'lekker, puh'. Wat studeerden je kinderen?

"Onze dochter deed International Business in Maastricht, onze zoon Technische Informatica in Eindhoven."

Alle twee de helft van jou, je bent technicus en internationaal bestuurder. Waarom paste jouw persoon eigenlijk zo goed in deze baan?

"De ontwikkeling van een netwerk en innovatie is een kwestie van voortdurend netwerken. En dan niet uit eigen belang en exploitatie van voordelen zoals je tegenwoordig zo veel verneemt, maar geven en nemen. In die volgorde. Ik kan bij heel veel mensen internationaal aankloppen en zij weten mij te vinden en kunnen op een zinnige response rekenen. Dat is de essentie van dit werk waar ik zo veel van hou."

Welk advies zou je opvolger Erik Huizer geven?

"Dat hij zorgt dat de cultuur binnen Surfnet gehandhaafd blijft, want die heeft dat allemaal mogelijk gemaakt. En dat hij zorgt dat het externe draagvlak goed intact blijft. Dit draagvlak bestaat niet uit een hoop publiciteit maar om steun van de mensen die er voor ons toe doen, die weten wat we doen, wat voor nut we hebben en waarom we het geld nodig hebben. De rest is niet essentieel. Misschien is dat leuk, maar je tijd is beperkt. Dat soort leuke dingen gaat ten kosten van tijd en aandacht voor de kern..."