Hilversum oefent met tweede schermen

Second screen (Wikipedia) of tweede scherm is de term voor het gelijktijdig gebruik van een online applicatie op een computer gedurende het tv kijken. Dat kan in de vorm van aanvullende informatie, maar bij voorkeur vindt er interactie plaats, en zo mogelijk live: de kijker thuis kan participeren in het programma of in een online toevoeging en reacties zijn, eventueel geaggregeerd, terug te zien op televisie. Ook wordt wel gesproken over 'sociale tv', ofschoon die term meer duidt op het online communiceren over een programma.

RTL vol op het orgel

RTL innoveert volop met het tweede scherm, niet alleen dankzij het grote succes van The Voice.  RTL ging ver in een test met het programma Intuïtie, op het tweede scherm gebracht met PlayToTv van Ex Machina. In het lunchprogramma konden kijkers zich registreren en meespelen en vormden ook de enige spelers. Het aardige daarin was dat behalve de individuele ook de gezamenlijke score van de spelers op afstand werd geteld en vergeleken met scores in de studio. Hoe hoger de collectieve score, des te meer er te verdienen viel. "Het was als het ware de eerste communistische tv-game", zegt Jeroen Elfferich van Ex Machina. (Aardige film, 12 minuten)

Intuïtie telde 30.000 unieke spelers per uitzending. Opvallend was dat  de participatie van 6 tot 9 procent van de kijkers voor de shows die om 12 uur begonnen verdubbelde als de shows om 13.00 uur begonnen. "Er was meer belangstelling om mee te doen als mensen eerst hun lunch hadden verorberd", meent Elfferich. Of deden meer mensen op het werk mee?

The Voice en X Factor

Met de Thuiscoach app van The voice of Holland heeft RTL in Nederland de doorbraak van het tweede scherm bewerkstelligd. Ook origineel was de 'Heartbeat' webapp bij de X Factor: kijkers konden op het tweede scherm de wijzers van de hartslagmeters die de deelnemers meedroegen volgen. De Heartbeat app trok 40.000 tot 50.000 unieke bezoekers per aflevering.

Jeroen Doucet is bij digitale reclameclub IAB verantwoordelijk voor het tweede scherm. In een presentatie gaf hij recent boeiende cijfers van het tweede scherm van The Voice:

TV-kijkers: 4,2 miljoen

Van wie mobiel internet: 2,73 miljoen

Van wie mobiel internet tijdens tv kijken: 1,91 miljoen

Thuiscoach app geïnstalleerd: 600.000

Registratie voor gebruik: 500.000

Eerste gebruik: 480.000

Herhaald gebruik: 50.000

De eerste cijfers zijn bij benadering, de laatste zijn zeker juist volgens Doucet. De dalende cijferreeks is logisch, maar wordt teleurstellend wat betreft het 'herhaald gebruik'. Dit cijfer schetst het genoegen van de kijker met de app en die was relatief gering. Weinigen wilden een tweede keer meedoen.

De cijfers zijn ook teleurstellend wat betreft tweede scherm op de pc: Gedurende de Voice-uitzendingen was 25 procent van de kijkers met een computer online. Echter, maar maximaal 0,4 procent ging naar de website van The Voice. Dat kan volgens Doucet ook een gevolg zijn van te weinig verwijzen naar de website gedurende de uitzendingen.

Aandacht intensiveren

RTL gelooft in het tweede scherm om aandacht langer vast te houden en te versterken. "Je kunt het verlangen naar programma's vooraf aanwakkeren, en de kijkers betrokken houden wat zeker bij series voordelig is", zegt Jan-Willem Borsboom, manager Digital Development bij RTL Nederland.

De onderliggende gedachte: "De tijd dat mensen op vaste avonden en tijden naar hun vaste programma's keken is voorbij. De strijd om de aandacht is heftiger geworden en de vereisten nemen toe. Kijkers willen communiceren en meedoen, maar bij voorkeur ook het gevoel krijgen dat ze invloed op het programma kunnen uitoefenen. Al is het maar doordat hun tweet in beeld kan komen."

Commercieel is het tweede scherm voor RTL van groot belang om sponsors en adverteerders meerwaarde te bieden. In dit stadium hoeft niet alles direct geld op te brengen. Borsboom: "De meerwaarde voor Vodafone bij The voice was direct evident. Maar bij de Heartbeat webapp van X Factor was er geen sponsor betrokken. Deze hebben we zelf ontwikkeld, puur om te innoveren. Je moet ook goed in beeld krijgen wat werkt en wat niet."

Tweede scherm of connected tv? Borsboom: "Op de korte termijn heeft het tweede scherm zeker de voorkeur. De adoptie van de tablet, laptop en mobiel tijdens het tv-kijken verloopt veel sneller dan het gebruik van connected tv."

Waar mogelijk houdt RTL de bouw van techniek in eigen huis om ook daar ervaring mee op te doen en software vaker te kunnen inzetten zonder extra licentiekosten. Borsboom zegt ook niet waar RTL aan bouwt en heeft daar goede redenen voor. De concurrent leest mee. Er zijn voordelen te behalen.

SBS wil uniform platform

Voor SBS begon Angry Bytes met de technologie voor Veronica voetbal (zie sport en tweede scherm), deed ook The Winner Is app en vervoglens het tweede scherm voor De Schat van Oranje waarbij op het tweede scherm kijkers konden meespeuren naar de schat.

Uitbreiding van de samenwerking is voorzien: "De directie van SBS heeft uitgesproken voor het einde van het jaar alle nieuwe tv-programma's standaard van een tweede scherm te willen voorzien", zegt Marc Veuger van Angry Bytes

Voordeel voor SBS is bijvoorbeeld dat kijkers ook gedurende reclamepauzes via het tweede scherm vermaakt kunnen worden waardoor ze juist wel de reclames op tv blijven kijken. Om nog niet te spreken van de 'call to action' die mogelijk is.

Veuger: "We zijn nog op zoek naar nieuwe vormen die wat verder gaan dan de gebruikelijke aanvraag van een proefrit die in oudere versies van interactiviteit steeds terugkeerde. Leuk is bijvoorbeeld om een auto het eerste scherm uit te laten rijden en het tweede scherm in te laten rijden."

Geeft toch problemen met synchronisatie gezien 30 seconden vertraging? Veuger: "Dertig seconden? Nee, echt niet, dat beweren de verkopers van watermerktechnologie misschien. De vertraging is maximaal zes seconden. Zo'n 98 procent van de kijkers heeft ziet alles binnen een bestek van zes seconden, eerst de analoge kijkers op de kabel, het laatste de digitale HD-kijkers. Die audio watermarking is meer geschikt voor uitzending Gemist-kijkers of kijkers die later inschakelen en nog willen meedoen."

Voor SBS zette Angry Bites recent een applicatie neer voor de Panamericana Roadtrip, het programma gesponsord door Samsung. Dit betekende dat het tweede scherm ook direct voorzien is van een inkomstenmodel want Samsung kan in contact treden met potentiële klanten.

Veuger verwacht dat voor alle programma het tweede scherm op enigerlei wijze wordt toegevoegd: "Voor de een is het direct een schot in de roos, zoals de Nationale IQ-test met hoge participatie, bij de andere zul je hooguit tot een paar procent komen. Maar het hoeft niet duurder te zijn dan onderiteling."

Sanoma wil met SBS

Met SBS gaat het nog niet goed. Dat is altijd reden voor malheur die ondermeer via Adformatie naar buiten kwam. Juist op het tweede scherm kan de combinatie haar krachten tonen. Dat moet wel worden ingebed in de samenwerking.

Edwin Valent, voorheen digitale chef van de Vara, werd directeur Digital bij SBS na een kort intermezzo bij Lost Boys. Bij Sanoma Digital werd Joris van Heukelom niet opgevolgd. Sanoma benoemde Eric Ariëns tot Content Publishing Director bij Sanoma Digital. Hij zag daarop Nu-hoofdredacteur Laurens Verhagen vertrekken.

Robbert Hilgeman, bij SBS werkzaam als Creatief, zegt dat SBS streeft naar een standaard tweede scherm waarin ook de commerciële component goed wordt verankerd. Hilgeman: "Nu nog wordt op programmaniveau ontwikkeld, maar straks moet er een SBS-platform staan dat voor alle programma's te gebruiken is en voor de kijkers een continue extra ervaring biedt op een vaste plaats."

Rustgevend baken op de woelige baren bij Sanoma is operationeel directeur Michiel Buitelaar, die verantwoordelijk is voor het digitale domein. "Er is een heel lijstje gezamenlijke projecten van Sanoma en SBS en daar gaan we gegarandeerd de vruchten van plukken dit jaar. Je moet dan wel keuzes en er effect mee sorteren: meer betrokkenheid van kijkers en een grotere effectiviteit van reclame."

Buitelaar maakt dus geen overhaaste stappen om er maar als eerste bij te kunnen zijn. Met de iPad apps liep Sanoma voor de troepen uit maar niet geheel tot zijn genoegen. Investeringen in geavanceerde apps van Autoweek en Veronica Gids werden terug gedraaid. Het waren in die zin geslaagde experimenten, want er is genoeg van geleerd.

Veronica Gids vormt het trait d'union tussen Sanoma en SBS: de gids is van SBS maar een tijdschrift. Buitelaar: "Vanuit de online tv-gids kunnen we tweede scherm elementen invoeren. Sommige tv-programma's en titels van Sanoma lenen zich goed om samen iets te doen voor het tweede scherm."

Ook Buitelaar worstelt met beperkte budgetten en noodzakelijke technologiekeuzes: "Je kunt niet voor elk programma apart een tweede scherm app geheel opnieuw uit de grond stampen. Dat wordt te duur. Je kunt proberen intern tot een soort raamwerk te komen waar je steeds gebruik van kunt maken. Technologisch kunnen we nogal wat bij Sanoma."

Uiteraard kijkt hij ook naar openbare platforms als van Facebook en Google. Voor het tweede scherm bekoort vooral Zeebox hem. "We kijken goed, maar het antwoord is er nog niet, ook al omdat je binnen een paar jaar hele nieuwe digitale vormen zult zien ontstaan rond video. Met dat soort partijen moeten dan goede afspraken te maken zijn over reclame en het vergaren en gebruiken van kijkdata.

Vara wil voorop lopen

Rutger Verhoeven is de opvolger van Edwin Valent als Hoofd Vara Digitaal. Ook hij zet hoog in: "De Vara hoeft – als het gaat om tweede scherm ontwikkelingen – niet de eerste te zijn met nieuwe toepassingen, maar wel de beste. Ze moeten de ervaringen van de kijkers echt verrijken."

Dat betekent vooralsnog vooral zoeken en kaf van koren scheiden: "Er wordt veel snel neergezet, maar veel tweede scherm toepassingen zijn gewoon niet goed genoeg om echt kwaliteit toe te voegen. En je moet kijkers echt tot activering weten te bewegen.

Het is te makkelijk om alleen maar extra content aan te bieden. Iedereen experimenteert en zoekt nog naar de juiste manier en vorm. Als je ziet wat er bijvoorbeeld over de kijkers van Zomergasten wordt heen gestrooid, hele passages uit Wikipedia, dan komt het aanbod van het tweede scherm in conflict met het eerste scherm. Ook toepassingen als bij Wie is de Mol en Tussen Kunst & Kitsch voegen te weinig toe, of zijn nog niet goed genoeg uitgewerkt."

'Maar een toverwoord'

Rutger Verhoeven scherpte onlangs op een congres de  begripsdefinitie van 'tweede scherm' aan omdat de algemene omschrijving te vrijblijvend is: de objectieve term is het direct interacteren door tv-kijkers mogelijk maken  over de content die ze bekijken via een digitaal apparaat.

"Wij vinden dat het de tv-kijker moet uitdagen met content of interactie op het juiste moment en op een contextueel relevante manier. Ook moet je iets met de input van de tweede scherm gebruiker doen in je programma. En ‘last but not least’ je moet er rekening mee houden dat heel veel mensen alleen maar ‘toeschouwer’ zijn in zo’n applicatie. Ook of juist voor hen moet het ook interessant zijn."

Hij concludeert: "Tweede scherm is uiteindelijk maar een toverwoord en het heeft de appeal en vibes nu die Flash en Apps eerder hadden. De toekomst zal leren of dit de nieuwe revolutie is of dat er andere toepassingen komen voor echte een-op-een interactie om radio en tv-content en consumptie uitdagender en spannender te maken."

Verhoeven somt drie grote projecten op die de Vara nog dit jaar op 'het tweede scherm' zal tonen: voor Kassa, Pauw & Witteman en, uiteraard, het vlaggenschip DWDD.

Kassa helemaal nieuw

Echter, niet de beide debatprogramma's maar Kassa kent verreweg de meest intensieve betrokkenheid van kijkers online. Kassa telt meer dan 250.000 bezoekers per week, vaak onder registratie en vanuit de veel gelezen nieuwsbrief. Kassa gaat als concept totaal op de schop en krijgt een flinke verbouwing van verschillende onderdelen zowel op tv als online. Denk aan nieuwe rubrieken, langer, meer onderwerpen, andere vormgeving, andere locatie en meer betrokkenheid van de tv-kijker.

"De kijkers zijn heel betrokken en dat gaan we verder proberen te benutten. Er komt bijvoorbeeld een online panel dat ook tijdens uitzendingen testen kan gaan uitvoeren en commentaar leveren.  Deelnemers kunnen dat ook delen met en aanbieden aan hun vriendjes en vriendinnetjes op de sociale media.

Maar we zullen ook vragen van kijkers verzamelen en achteraf behandelen, we onderzoeken de mogelijkheid voor een online belbus en we kijken naar een manier om de beste oplossing van een consumentenprobleem meer impact en urgentie te geven"

Volgens Verhoeven moet het wel snel en eenvoudig kunnen gebeuren om er gedurende het tv-programma wat aan te hebben: "Je moet bij het panel denken aan eenvoudige vragen als: wat vind je de lekkerste pindakaas? En welk cijfer zou je dat willen geven? Maar ook heel gericht kijkers vragen laten stellen binnen een vast tijdslot, die verzamelen en teruggeven aan de gast”.

Peilingen bij P&W

Ook voor Pauw & Witteman bouwt de digitale afdeling van de Vara een tweede scherm applicatie. "De tool zal het mogelijk maken om gerelateerde content tijdens het live-programma aan te bieden op het tweede scherm die geanalyseerd wordt uit de Teletekstpagina  888-feed. We willen ook kijkers meer het gevoel geven dat ze live betrokken zijn. Je kunt dan denken aan peilinkjes over meningen van gasten, online gemodereerde discussies in een ‘twittercafé’ maar ook meningen die kijkers uiten visueel aantrekkelijk in beeld brengen of inbrengen tijdens de discussie", vertelt Verhoeven.

Bezoekers identificeren bij DWDD

Het niveau van de (online) discussies bij P&W is hoger dan bij DWDD. Toch wil de Vara ook de vele discussies van het publiek gedurende DWDD faciliteren. Daartoe koopt het een licentie van Gigya, een zogenaamd online engagement programma, dat de betrokkenheid van online bezoekers vergroot. Gigya bestaat uit een groot aantal componenten om dat mogelijk te maken waarbij de ‘gamification’-toepassingen veelbelovend zijn. Maar ook de social live plug-in biedt legio kansen voor het vlaggenschip van de Vara, meent Verhoeven. 

"Kijkers kunnen met een live chat op het tweede scherm meedoen. Je kunt ook goed modereren en dingen inzetten als peilingen waarvan de uitslag weer kan terugkeren in het programma."

Gigya wordt ook een 'identity management company' genoemd omdat het bezoekers identificeert, dus met naam en toenaam bekend maakt (Facebook) of tenminste met een herleidbaar e-mail adres (Twitter). Met geïdentificeerd reageren komt er minder bagger binnen.

Sneller online met fragmenten DWDD

Groot probleem voor DWDD was de vertraging met het online komen van de uitzending en fragmenten, een gevolg van enerzijds de werkwijze van de NPO met uitzending Gemist en anderzijds de herhalingen van DWDD zonder de tv draait door rubriek.

De Vara heeft samen met de NPO een methode ontwikkeld om tien minuten na afloop de hele uitzending online te hebben en fragmenten direct beschikbaar te stellen – al tijdens de uitzending. Verhoeven: "De traagheid was een doorn in het oog. Op YouTube zijn spraakmakende fragmenten die kijkers opnemen vaak veel eerder te zien. Nu zullen we meer verkeer trekken en daarmee ook meer discussie."

De extensies onder het merk DWDD komen straks ook in aanmerking voor tweede schermtoepassingen. De Vara doet er nog geheimzinnig over. Verhoeven: "Als je nu al ziet hoe enorm hoog de deelname is aan de stemming voor de finale van de De TV Draait Door met Oudjaar, dan belooft dat veel. Je kunt denken aan quizconcepten online waarbij de besten in de finale aan tafel bij DWDD komen. Er komen veel leuke mogelijkheden voor die tweede laag."

Twitter nog te massaal

Gezien de massaliteit wordt het integreren van Twitter ondoenlijk, maar de Vara wil er wel waarde mee toevoegen aan programma's volgens Verhoeven:

 "Je moet denken aan sentimenten die naar boven komen drijven met analyse. We bekijken verschillende instrumenten, maar het blijkt nog moeilijk. Twitter volgt toch de bewegingen op televisie, en bovendien lopen beelden met digitale distributie soms tot 30 seconden vertraging op.

Dan pas reageren mensen, dus om het sentiment dan nog op tijd op een relevante manier in uitzendingen te krijgen is niet eenvoudig. Een gesprek aan tafel loopt gewoon door. Dus kijken we naar een soort virtuele tafelheer die dat dan op het tweede scherm presenteert. Misschien dat het later op televisie komt."

De innovatieve techniek achter het TT888 gebruik is dat live tijdens een uitzending op trefwoord geselecteerd aanvullende informatie, video etc. op het tweede scherm komt uitserveren. "Dat kan automatisch omdat de XML-feed van 888 eigenlijk vol met 'tags' staat en daar kun je bronnen tegenaan houden en op laten 'triggeren'. Bijvoorbeeld: Matthijs spreekt uit: Vanavond in DWDD 'Carice van Houten' - dan is dat de tag waarop bijvoorbeeld via de Imdb de laatste trailer van een film van haar te zien is."

Dit lijkt weer het gevaar te brengen dat het laagwaardig wordt vanuit 'de machine', maar het wordt ook mogelijk om via redactioneel ingrijpen deze automatische feed te beïnvloeden met eigen keuzes. "We experimenteren met de hoeveelheid content die je als kijker aankunt en hoe we het consumeren ervan mogelijk moeten maken."

BNN leert lessen

Ook bij BNN vertrok een 'digitale zwaargewicht', Berend Jan Verheijen. Hij is nu docent, en kreeg een jonge opvolger met Jesse Burkunk, twee maanden geleden gekomen van Nu.nl. BNN was in april 2011 pionier met het tweede scherm met het programma Flashback, een avontuur van deelnemers in Zuid-Afrika. Later konden kijkers meedoen aan een geheugentest via live.bnn.nl, Facebook en Twitter. Daarop is ook de IQ-test, de bekendste en direct zo succesvolle tweede scherm met Angry Bytes vervaardigd.

Daar is dus geen gebruik van gemaakt met BNN's Grote Spuiten en Slikken Test die met Newtonmeter is gedaan en technologie van Ex Machina. In de thuistest konden kijkers op hun tweede scherm vragen over seks en drugs beantwoorden en kregen een cijfer. Door in te loggen met Facebook konden ze spelen tegen je vrienden, hun antwoorden en rangschikking zien.

Deze applicatie had 15.000 gebruikers. "Dat is 4,5 procent van de tv-kijkers en daar zijn we als begin heel tevreden meer, temeer gezien het late tijdstip van uitzenden en de drempel van het onderwerp", zegt Jesse Burkunk.

Het is blijkt nog lastig om tweede scherm interactiviteit goed voor elkaar te boksen: "Het nauwkeurig synchroniseren van het tweede scherm is een punt van aandacht. De videosignalen komen al op verschillende tijdstippen in de huiskamer binnen. Dat maakt het moeilijk om bijvoorbeeld een timer op TV te tonen die aangeeft hoeveel tijd er nog is om de vraag te beantwoorden.”

Burkunk heeft in elk geval een grote les geleerd van de eerste toepassingen: "Houdt het heel eenvoudig en goed te begrijpen. Als kijkers het meteen snappen gaan ze meedoen maar ze hebben geen zin om lang te moeten puzzelen. Een lage drempel werkt, dan maar wat minder functionaliteit."

BNN wil het tweede scherm graag innovatief gaan inzetten bij Ranking the Stars en heeft een budget aangevraagd uit het innovatiepotje van de NPO. Kijkers thuis moeten op een leuke, nieuwe manier kunnen meedoen.

Vpro worstelt nog

Erik van Heeswijk, de digitale chef van de Vpro, werkt aan een boeiend boek over zijn ervaringen opvattingen. Tweede scherm zal daarin een voorname plaats innemen. Verdringt het connected tv?

"Nee, zeker niet. Dat komt er ook wel, maar heeft een wat langere cyclus nodig om tot rijpheid te komen. Nu standaardiseren we. Je zult zien als Apple met een 'killer app' voor televisie komt zoals de iPhone of ipad iedereen weer roept dat ze er eerder bij hadden moeten zijn. Onderwijl neemt het tweede scherm wel functies over om gelaagdheid zoals sociale interactie aan programma's toe te voegen.

Andere omroepen hebben kritiek om het tweede scherm van Zomergasten (YouTube instructie)daar het de kijkervaring meer zou storen dan verrijken. Toch stoeit de Vpro er al weer mee, al erkent Van Heeswijk dat het niet zo eenvoudig is:

"Vooral met sociale media is het lastig. Je kunt niet zomaar alle uitingen van Facebook en Twitter over het scherm laten rollen. Dat werd veel te druk. Toch waren de mensen enthousiast over de achtergrondinformatie die we boden."

Logischer was de toepassing van het tweede scherm bij de Nationale Wetenschaps Quiz. Gebruikers konden behalve meespelen ook de prestaties van vrienden op Facebook, Hyves en/of Twitter volgen. Angry Bites bood de technologie. Was er synchronisatie van video? Feedback naar de tv-show? Aantal deelnemers?

Vernieuwend was het tweede Vpro-scherm  bij 'Weg van Nederland: in plats van de tv-quiz om mee te doen kregen gebruikers een hoge drempel in de vorm van een web van voorwaarden. Doel:  hun dezelfde frustratie bieden als de uitgeprocedeerde asielzoekers. Het werd gemaakt met Sky High TV en Two Screen technologie van Angry Bites

Submarine zet in op Bellicher

Submarine innoveert al 12 jaar veelvuldig met online toepassingen en kreeg een zeer prestigieuze nominatie voor een Webby Award in de categorie Animatie. Bruno Felix is er blij mee. Om te blijven innoveren is geld nodig, ook voor het tweede scherm.

Zo staat er een prestigieuze productie op stapel bij de tweede serie van de serie Bellicher bij Vpro Drama, met als ondertitel 'Cel'. Submarine wil een proloog online maken, een epiloog en gedurende de zes afleveringen de kijker laten meedoen. Bovendien komt er een aanvulling bij de in september ook uit te komen speelfilm 'Bellicher: Cel'. Ook dit is gebaseerd op een boek van Charles den Tex. Het thema is diefstal van identiteit.

"Daar willen we op het tweede scherm op aansluiten met een spel waarbij iedereen zijn digitale identiteit voor een deel opgeeft en te maken krijgt met de nare gevolgen ervan. In feite kunnen ze helpen om de boef op te sporen door hun eigen identiteit prijs te geven. Kijkers moeten gaan nadenken over het evenwicht tussen veiligheid en privacy", zegt Felix.

Daar het behalve een spannende toevoeging en innovatie ook educatief is hoopt hij de steun te verkrijgen van het Mediafonds. Partner in het project is Ex machina. Felix koestert een groot respect voor directeur Jeroen Elfferich: "Ook hij loopt al heel lang mee en snapt echt hoe het internet werkt. Hun software legt de link tussen eerste en tweede scherm goed, kan goed overweg met grote aantallen simultane gebruikers  en hij denkt mee."

De uitdaging is, vindt hij, om de kijker mee te laten voelen en doen met het drama zonder irritant aanwezig te zijn: "Erover nadenkend kwam ik op de gelijkenis met de Soundtrack van een film. Die maakt de ervaring krachtiger zonder dat je echt naar de muziek luistert of dat die afleidt. Wel is de soundtrack ook na afloop verbonden met de film waardoor die sterker in je herinnering gegrift wordt."

Bruno Felix ziet nog te vaak producties voor het tweede scherm die te prominent zijn en de aandacht van het eerste scherm wegnemen. "Dan wordt van de kijker al snel een soort van multitasken vereist. Je moet proberen om sfeer toe te voegen in een additionele vorm zodat je de vertelling versterkt en niet verstoort", zo luidt zijn 'designcriterium’.

NTR meet en weet

De NTR heeft ervaring opgedaan met tweede schermen bij de  popquiz van Met Michiel, De lange Nacht van de Korte film (filmpje) en voor de Nacht van de Popmuziek.

Nacht vd Popmuziek op 2e scherm

De nacht van de Korte Film werd op 2 september 2011 drie uur lang op Ned2 en internet live uitgezonden, met ondersteuning van een tweede scherm applicatie, Facebookpagina, YouTube kanaal met een virale competitie en Twitter (#nvdkf). De bezoekers konden filmpjes terugkijken, stemmen op hun favoriete film, meer verdiepende teksten lezen en babbelen over de uitzending. Liesbeth van der Kar, Coördinator Nieuwe Media bij de NTR,  heeft er de exacte cijfers bij:

• Tweede scherm: 3.700
• Pageviews: 57.000
• YouTube: 28.000 bezoekers
• #nvdkf 5 uur lang Trending Topic
• Facebook: 200 reacties bij vooraankondiging bezocht.

Tijdens de live-uitzending van de Nacht vd Popmuziek op zaterdag 22 oktober 2011 konden de kijkers ook meedoen via het tweede scherm Live.ntr.nl. Ze konden een stem uitbrengen voor keuzeclip, extra informatie krijgen bij de uitgezonden clips, verzoekplaten aanvragen, twitteren en enkele clips terugkijken op een later tijdstip. Om het terugkijken makkelijker te maken was er een favorieten functie.  En ze konden reageren op de uitzending.

• Participatie van tv-kijkers: 5 procent
• Unieke bezoekers: bijna 16.000
• Aantal pageviews: ruim 280.000
• Gemiddelde tijd op de site: 29 minuten
• Aantal stemmen op de polls: bijna 17.000
• Aantal verzoeken via formulier 3.300
• Aantal reacties via formulier 3.400
• Verdeling: 45 procent pc/laptop, 25 procent tablet (iPad), 15 procent iPhone en 15 procent andere mobiele telefoons (vnl. Samsung Galaxy).

Van der Kar: "Wat opvalt is dat tweede scherm gebruikers het meest actief waren op de momenten dat ze konden kiezen tussen verschillende clips. Bijvoorbeeld: U mag kiezen: Radiohead of TalkTalk?"

Van der Kar heeft geleerd van de betere cijfers bij muziek dan bij film: "Je kunt op het tweede scherm toegevoegde informatie over de artiest bekijken of meedoen aan een quiz en toch blijven luisteren. Bovendien is het een jongere doelgroep. Deze doelgroep is er meer voor in om mee te doen met een programma en om met meerdere schermen tegelijk media te gebruiken.

Het is belangrijk om te bepalen waar het tweede scherm een toegevoegde waarde is. Het moet goed passen bij het tv-format. Met name bij live interactieve concepten werkt het goed om als kijker/luisteraar mee te doen. Dus bij een quiz, stemmen, tips/voorkeur insturen. Popmuziek vereist minder concentratie dan het bekijken van een  serieus interview."

Een stap verder gaat het verzinnen van nieuwe formules die vanuit het dubbele scherm zijn bedacht. The Voice vindt Van der Kar een aanstekelijk voorbeeld. "Ook de IQ Quiz is een optimaal format om thuis mee te spelen. Maar of je kijkers gedurende het gesprek met Zomergasten uit de spanning van het gesprek en de fragmenten moet halen met het tweede scherm, vraag ik me af. Maar ook wij zijn niet feilloos. Iedereen zit in een probeerfase."

De NTR gaat wel door met het tweede scherm en is voornemens om  een format te bedenken en te realiseren tijdens het Groot Dictee. En volgend jaar weer een tweede scherm voor De Nacht van de Popmuziek.

Nos blij met Nieuwsuurscherm

Nieuwsuur lanceerde als eerste actualiteitenrubriek in Nederland een tweede scherm, maar niet met synchronisatie. De Informatie komt via tabbladen, zo wordt in dit filmpje uitgelegd. Dus kunnen tweede schermkijkers hun onderwerpen zelf kiezen, los van de volgorde van de uitzending. Behalve extra video, foto's in diashows. Tijdlijnen, statistieken, en Google Maps duidingen krijgt je uiteraard ook de #nieuwsuur stroom. Hoort bij Nieuwsuur Live.

Zitten redacties zoals van Nieuwsuur het prettig dat ze ook nog voor een tweede scherm moeten werken. Lara Ankersmit, Hoofd Nieuwe Media van de NOS: "Ja, juist wel. De tijd binnen het Nieuwsuur zelf is beperkt en een groot deel van de dagelijkse productie, ook van correspondenten, kunnen ze niet kwijt. Dat kan wel op het tweede scherm. Ze kunnen een onderwerp beter uitwerken."

Is niet juist de kracht van programma's als Nieuwsuur de selectie van het beste dat ze hebben? "In principe wel, en je zult zeker niet alle kijkers over alle onderwerpen extra hoeven informeren. Maar juist degenen die in bepaalde onderwerpen meer interesse hebben kunnen dan op een tweede scherm extra informatie krijgen. Maar we gaan er ongetwijfeld in het begin veel van leren."

Snel reclame ter financiering? "Ongetwijfeld zal er op termijn Ster-reclame bij de producties komen, maar dat is niet de hoofdzaak voor de NOS. Je kunt alles exploiteren en ook boeiende vormen met bedenken met call to action in reclame. Maar de Ster heeft nog geen initiatief getoond", antwoordt Lara Ankersmit.

Keert de aandacht weer meer terug naar het tv-programma dankzij het tweede scherm? "Mensen zijn eraan gewend geraakt om gedurende het kijken wat anders te doen, surfen, praten, bellen. Ja, bord op schoot ook. Logischerwijs komt er nu het tweede scherm voor extra vermaak en informatie. Maar ik geloof niet dat je de aandacht voor 100 procent terug kunt halen naar tv."

Tros met Songfestival

Two Screen van Angry bytes stond aan de basis van het tweede scherm van het Nationaal Songfestival op de laatste zondagavond van  februari 2012. Kijkers konden via de live website stemmen op de favoriete optredens en dit delen via Hyves, Facebook en Twitter, waarna ook de keuzes van vrienden zichtbaar werden. Extra video met de deelnemers was er vanuit de Green Room.

"Grappig daarin was de tweede applicatie voor mensen die zeg maar verplicht moesten meekijken. Voorheen was er een soort van quiz gemaakt met vragen van de deelnemende landen op een kaart, van Ierland tot Moldavië", zegt Marc Veuger van Angry Bytes.

Zo geef je het scherm extra waarde als sociaal medium. Volgens Veuger zullen de komende jaren nog vele van dit soort vernieuwingen volgen, zowel met pure online toevoegingen als met interactie.

Dat is ook nodig om de na het nieuwtje de aandacht vast te houden. Bijvoorbeeld bij The Voice waren er weinig mensen die een tweede keer meededen. Veuger: "Bij andere apps blijkt dat juist weer veel te zijn, zelfs als de gemiddelde leeftijd van kijkers hoog ligt en deelname laag is. Het is een goed teken dat de app eenvoudig genoeg is als ouderen met een spel willen meedoen of in een programma een prijs van een artikel mogen raden."

Avro/IDTV blij met 'De Mol'

De Avro-serie Wie is de Mol? was tijdens de uitzending op televisie ook online te volgen via Live.avro.nl. Vanaf 5 januari kon de kijker met een laptop, tablet of mobiel via het tweede scherm 'meedoen' met extra informatie over de kandidaten, details over de opdrachten en wat statistiek. Je kon zien hoeveel geld er was verdiend en wanneer een kandidaat een joker kreeg. En uiteraard konden ze gokken wie ze verdachten en dat delen met hun sociale netwerk.

IDTV in Amsterdam is als producent geïnteresseerd om waarde toe te voegen met tweede scherm productie, zegt algemeen directeur Karin de Groot:"Wie is de Mol was een ideaal concept voor productie over verschillende schermen. Immers, er ontstonden op internet al spontane stromen van communicatiecompleet met poules bijhouden over de (mogelijke) identiteit van de Mol."

Avro en IDTV werkten samen aan het tweede scherm als aanvulling op het 'eerste'. De internetpagina van Wie is de Mol werd tijdens de uitzendingen door gemiddeld ruim 100.000 mensen bezocht en op Twitter is Wie is de Mol vaak trending topic geweest tijdens de uitzendingen. Meer dan 240.000 Hyvers voorspelden de volgende afvaller en 'De Mol'. Het tweede scherm trok via de live stream veel kijkers wereldwijd.

Feedback van het tweede scherm naar het programma op tv was er nog niet. De Groot: "Het doel van de Avro en IDTV is om het de komende jaren interactiever te maken. Bezoekers zullen zelf ook actief moeten meespelen op second screen. Dan gaat het nog veel meer bezoekers zal trekken."

Daar blijft het niet bij voor IDTV, hoewel geld uiteraard een 'uitdaging' vormt: "We onderzoeken nu de mogelijkheden voor een aantal andere programma's en proberen ook formats zoveel mogelijk met second screen toepassing aan te bieden. Maar we zijn afhankelijk van budgetten die beschikbaar zijn."

Avro bracht vanaf 14 maart 2012 ook een tweede scherm app uit voor Tussen Kunst en Kitsch. Van alle objecten die Nelleke van der Krogt in de uitzending besprak, konden kijkers thuis zelf de waarde schatten met een keuze voor bedragen tussen 0 en 75.000 euro. Je kon inloggen met Hyves, Facebook en Twitter en zag dan ook de plekken van vrienden op de ranglijst.

De toepassing kreeg een nominatie voor de Prix d'Italia tv-prijzen, vanwege de uitstekende manier waarop kijkers bij het programma betrokken werden. Dat terwijl er nog geen feedback op tv was, om de eenvoudige reden dat Kunst & Kitsch niet live is. Programma wel live maken?

"We evalueren het nu. De grootste toegevoegde waarde krijg je met feedback in het programma, maar ook op zichzelf was dit tweede scherm een succes", zegt Walter van Maren, bij de Avro Manager Nieuwe Media Producties.

Het was ook nog maar de eerste keer. Van Maren geeft geen cijfers over de deelname op het tweede scherm. Ook kosten geeft hij liever niet, maar noemenswaardig waren ze niet: "Angry Bytes tekende voor de techniek op het platform dat beschikbaar voor de publieke omroep. Dus dat was kosteloos voor ons. Verder is het op onze afdeling ontwikkeld met de vaste mensen voor nieuwe media producties."

Dit is een reden te meer voor Van Maren om het tweede scherm te zien als "…heel erg kansrijk. Als je maar steeds de nadruk legt op de toegevoegde waarde voor de kijkers op, kan het heel belangrijk worden. Mensen praten altijd al over televisie. Het is de kunst om dat relevant te maken voor het programma."

Dat lukte live uitstekend bij de uitzending van de Televizierring. Kijkers konden een keuze bekendmaken gedurende de uitzending. Reden genoeg om dit in 2012 te herhalen. Wellicht kan dit het stemmen vooraf, wat sterk beïnvloed wordt door de marketing van de genomineerden, voortaan vervangen.

NCRV, KRO en EO doen het rustig aan

De NCRV heeft vooralsnog geen initiatieven met een tweede 'live' scherm, en heeft zo haar twijfels. De KRO deed het leuk met een detective, maar maakt pas op de plaats

"Een app gebruiken tijdens een uitzending willen we alleen doen vanuit het programma. Bij veel second screen apps ontbreekt het aan urgentie. Waarom zou ik een artikel willen lezen terwijl ik tv kijk? Is het wel interessant om te raden wat de waarde van een antieke aarde pot is?

Wij richten ons daarom op een cross- en transmediale invulling van programma's en zien vervolgens welk platform daar het best bij past. Soms is dat real-time, soms niet. We doen dat succesvol bij ondermeer In Therapie, SpangaS of Z@ppDelict", zo zegt de woordvoerder.

In Therapie heeft Elastique wat partijen noemden een 'transmediaal' concept gemaakt: het uitbreiden van het verhaal van (in dit geval) televisie naar internet en de telefoon. Er ontstonden echt nieuwe verhaallijnen, overigens net als het tweede scherm bedoeld om de kijkers steviger te binden met extra vermaak.

Het concept trok bij 450.000 tv-kijkers 275.000 bezoekers online, werd 1,2 miljoen keer on-demand teruggekeken en de app had 70.000 downloads. Onlangs ontving de NCRV een Zilveren SpinAward voor het concept. Op Facebook trok het 14.000 deelnemers, op Twitter en Hyves minder.

Evenals fusiebroertje NCRV maakt ook de KRO even pas op de plaats met investeringen in tweede scherm toepassingen. De omroep scoorde met het tweede scherm via Live.kro.nl tijdens de serie Case Sensitive, een  spannende detective, waarbij de kijker zelf als speurder aan de slag kon (filmpje).

De 'whodunnit' leent zich er perfect voor. Op de site zag je de verdachten verschijnen zodra ze op tv werden geïntroduceerd. Je kon hun onderlinge relaties bekijken en aangeven wie je als dader bestempelde. De stemverdeling was vervolgens ook weer te zien in de applicatie, maar niet op televisie. Het was gemaakt in samenwerking met AngryBytes en er stemden gemiddeld 6.500 mensen.

"Maar er is ook ontzettend veel werk voor verzet om dat voor elkaar te boksen", zeg Patrick de Koning, Hoofd Digitaal van KRO. Dat werpt de logische vraag op: moet je al dat gedoe willen voor een klein beetje meer betrokkenheid? Voor de detectives is het antwoord voorlopig nee. (Wel kan de detectivefan op zijn tablet aanstaande zomer een nieuwe KRO-serie op zijn tablet downloaden en meenemen op vakantie.)

In de toekomst? De Koning: "Een programma als De Rekenkamer leent zich daar veel beter voor omdat kijkers hun eigen ervaringen en opmerkingen hebben en die ook graag willen delen. Maar dat programma is niet live. Daarom hebben we een toepassing bedacht waarmee we een laag aan de opgenomen tv-uitzending toevoegen die we live voeden met data vanuit het tweede scherm.

We stellen vragen in/ tijdens de uitzending en voegen de uitslag van de deelnemers live toe aan het programma. Eind vorig jaar hebben we daarmee een eerste test gedaan en in de volgende serie van de Rekenkamer bouwen we dit verder uit."

De urgentie van het tweede scherm is er al lang niet altijd volgens De Koning. Bij intensief kijken zoals naar films is die er niet: "Als je naar een uitzending kijkt en je zit er lekker in dan wil je niet lastiggevallen worden met extra video’s die je dan direct moet bekijken. Dat zorgt niet voor meer betrokkenheid, maar haalt je juist weg bij de uitzending.

Bij Zomergasten zitten kijkers er volgens mij ook niet echt op te wachten, en neemt het de spanning weg. Ik snap echt niet dat daar zo veel werk van gemaakt wordt. Maar als je niet experimenteert kom je er niet achter wat er wel en iet werkt. Bij een programma als de IQ Test is het sowieso een schot in de roos, en ook bij the Voice wil de huiskamer graag meedoen."

Raden, beoordelen en babbelen past toch ook bij Boer zoekt Vrouw perfect? "Dat misschien wel, maar sociale media hebben ook de andere kant laten zien van de veel geprezen participatie. Wat de deelnemers, vooral de vrouwen, van Twitteraars en Facebookers naar hun hoofd geslingerd kregen, was vaak niet mooi meer.

Die mensen komen uit een rustig leven en worden ineens blootgesteld aan al die conversaties en kritiek. Dat doet afbreuk aan hun ervaring en dat gaan we niet nog eens te benadrukken. We vertrouwen erop dat Boer zoekt Vrouw ook zonder tweede scherm heel attractief blijft."

Als er een derde partij een tweede scherm voor Boer zoekt Vrouw zou bieden, met een sponsor? De Koning: "Ik zou het niet erg vinden, maar ik denk niet dat er feedback gedurende de uitzending op tv mogelijk is want dan komen we in aanvaring met het Commissariaat."

Bij de Evangelische Omroep zien we nog geen digitale verschijningen tijdens programma's: "Met het zogenoemde tweede scherm zijn wij niet bezig. We willen nog bezien wat de toegevoegde waarde van zo'n scherm voor onze programma's zou kunnen zijn."

Reclame op komst

De Ster laat weten druk aan het denken te zijn over reclame op tweede schermen van de publieke omroepen, maar vooral ook bij de eigen Ster-reclame op televisie. Reclame kan echt interactief worden.

Adverteerders komen ook met eigen toepassingen. Red Bull laat tijdens de spot op tv met een een snowboardwedstrijd op het tweede scherm het filmpje zien maar dan vanuit het gezichtspunt van de snowboarder zien (YouTube).

Het synchroniseren van beeld en geluid op beide schermen gebeurt met technologie van het Britse bedrijf Shazam. Dit is vooral bekend van 'tagging' en herkenning van muziek in een app die al 200 miljoen keer wordt gebruikt. Door ondermeer een samenwerking met American Idol, met de Grammy Awards en Super Bowl kwam Shazam in de markt van tweede schermen terecht.

Shazam tekende recent met ITV een exclusieve overeenkomst om adverteerders uitbreiding van hun reclamebereik en interactiviteit te bieden op. tweede schermen. Gezien de term 'Shazam-enabled ads' wordt er iets van een standaard gezet.

*) Meer second screen op 21 juni tijdens het Mediapark Jaarcongres in studio 21 in Hilversum. Lezers van Netkwesties kunnen inschrijven met VIPcode NKW056 en betalen dan 145 in plaats van 175 euro.