Vervolging 'piraten' lukt nog niet

Meer dan 130 p2p-sites van Nederlandse bodem heeft 'piraterijbestrijder' Stichting Brein tussen augustus 2005 en februari 2007 kunnen laten afsluiten. Vorige week nog gingen negen torrentsites - die bestanden laten ruilen via de BitTorrent-methode - uit de lucht die draaiden bij de hoster Amen World. Dat bedrijf verschafte Brein de gegevens van de site-eigenaren. Ze waren volgens de informatie over doeminregistratie afkomstig uit Rotterdam en Ridderkerk, maar de gegevens bleken volgens Amen World onjuist. Daarna werden de sites prompt gesloten.

Eieren voor hun geld

De volgende stap is strafrechtelijk. Om die te voorkomen tekenen veel van de site-beheerders een schikking als medewerkers van de anti-piraterijclub hen thuis een bezoekje komen brengen. Brein-directeur Tim Kuik: "Toen we begonnen hadden we een zwarte lijst met sites. Elke site die down ging maakten we daarop rood. De lijst is nu bijna helemaal rood. Een deel stopte al uit eigen beweging omdat de beheerders voelden dat we in de buurt kwamen."

Maar in sommige gevallen blijken de site-beheerders standvastig en deed Brein na een vergeefse poging tot schikking aangifte bij het OM. Dat resulteerde tot nu toe in twee onderzoeken naar Nederlandse downloadsites door de FIOD-ECD.

In het eerste geval gaat het om de zogeheten ed2k-sites Releases4U en Shareconnector, die linkten naar bestanden op het eDonkey-netwerk. eDonkey was korte tijd de meest populaire vorm van downloaden via het internet tussen computers onderling of peer-to-peer , maar is qua populariteit ingehaald door het vaak snellere BitTorrent, dat overigens deze week begon met legale filmhandel.

Op ED2K-sites, ondersteundend voor het eDonkey-net, staan veelal alleen links met hashcodes die verwijzen naar bepaalde bestanden. Op de sites staan niet de bestanden zelf.

De invallen bij de ED2K-beheerders van Releases4U en de hoster van Shareconnector deed de FIOD al in december 2004, maar het duurde nog tot juni 2006 voordat de eerste zitting plaatsvond. Justitie verweet de zes verdachten opzettelijke inbreuk op het auteursrecht en deelname aan een criminele organisatie.

De zaak werd door de rechtbank aangehouden, omdat de advocaten van de verdachten voldoende aannemelijk maakten dat er meer getuigen gehoord moeten worden. Ze eisten bovendien inzage in de rol van Stichting Brein in de opsporing en betwijfelden of rechercheurs van FIOD-ECD wel zelfstandig genoeg onderzoek hebben verricht.

'Het duurt wel erg lang'

Inmiddels is het maart 2007 en heeft de rechter nog steeds geen oordeel in de zaak gegeven. Volgens woordvoerster Valentine Hoen van het Functioneel Parket staat de zitting gepland voor 'midden in de zomer', dat wil zeggen van 2007. De verhoren van Kuik en Brein-jurist Pieter Haringsma vonden inmiddels plaats, maar justitie heeft meer vóóronderzoek nodig. Kuik: "Strafzaken duren wel vaker heel lang. Er is weinig ruimte en tijd, maar dit lijkt extra lang te duren. De advocaten van de verdachten gebruiken vertragingstechnieken."

Een van de verdachten, Bart O., betrokken bij Releases4U, zegt in gesprek met Netkwesties dat hij vernam dat de zaak in juni 2007 wederom zal voorkomen. O. werd, vlak nadat hij 18 jaar was geworden, aangehouden in december 2004. "Meerdere mensen van onze site waren minderjarig en zijn daarom niet vervolgd." Hij heeft twee dagen vastgezeten. "De zaak heeft denk ik bij de FIOD wel prioriteit maar in de eerste zitting werd duidelijk dat de FIOD geen kaas heeft gegeten van dit soort specifieke zaken. Ze hebben fout op fout gestapeld en willen bij de tweede zitting niet weer afgeslacht worden door de advocaten van Releases4U", aldus Bart O.

Hij vindt dat de FIOD-ECD 'belachelijk weinig informatie' tegen hem heeft. "Ze hebben niet goed gezocht naar bewijs. Ze hebben alleen alle harde schijven gekopieerd. Over mij hebben ze maar 23 pagina's in het strafdossier staan, terwijl dat voor andere verdachten er wel 700 zijn. Bij hen hebben ze alle chatlogs erin gezet en ik sloeg nooit chatgesprekken op mijn computer op. In die 23 lullige pagina's staat ook weinig, alleen bijvoorbeeld wat mailwisselingen met de Stichting Brein", beweert de verdachte.

Volgens O. moet ook de kennis van de rechters worden bijgespijkerd. "De rechter snapte er bij de eerste zitting niet veel van. Toen er werd gevraagd of er de volgende keer geen presentatie met een beamer kon worden geregeld, wist hij niet eens wat een beamer was."

'Furieus op die gasten'

Naast de zaak Releases4U/Shareconnector heeft de FIOD ook een onderzoek lopen tegen Liquidtorrent, een site die sinds eind 2000 Bittorrent-trackers aanbood. Volgens Valentine Hoen van het Functioneel Parket 'loopt het onderzoek tegen Liquidtorrent nog'. "Maar in deze zaak zijn meerdere verdachten gearresteerd en verhoord." Om hoeveel personen het gaat kan ze 'met oog op het lopende onderzoek' niet zeggen.

Eén van de verdachten, Robert K., zegt tegenover Netkwesties dat het om zeker veertien personen gaat, behalve systeembeheerders en moderators van de site ook 'gewone' uploadende gebruikers. Robert K., een 55-jarige programmeur uit Den Haag, was één van de beheerders van Liquidtorrent en werd in juli 2006 gearresteerd. Hij heeft vernomen dat de FIOD verwacht dat hun zaak pas in 2008 zal voorkomen.

Het onderzoek verloopt bepaald moeizaam, aldus Robert K.: "Eén van de jongens was op stage op Curacao, terwijl de FIOD een inval in het huis van zijn ouders deed. Maar op die computer daar was natuurlijk niks te vinden."

Tim Kuik over Liquidtorrent: "Het OM gaat hierin ongetwijfeld wel vervolgen. Er is al een hele trits verdachten gehoord door de FIOD, maar de processen-verbaal zijn nog niet af."

Robert K. wil graag dat de rechtszaak doorgaat: "Ik wil dat hij er komt, want wij hebben niks strafbaars gedaan. Brein heeft geen poot om op te staan. Ze zijn nog niet klaar met mij. Ik ben furieus op die gasten." Hij wil zelfs een schadevergoeding van Brein eisen. "Ik ben in mijn goede naam en goede eer aangetast en heb dus schade geleden. Dat geldt voor meer van de jongens. Eén van hen is hierdoor zelfs zijn baan als vrachtwagenchauffeur kwijtgeraakt."

Belangrijke data in handen FIOD

Er is een belangrijk technisch verschil tussen de zaken van Releases4U/ShareConnector en van Liquidtorrent, een gevolg van onderscheid in de protocollen van ED2K en BitTorrent om bestanden te downloaden. Bij Liquidtorrent werd er centraal een database bijgehouden van gebruikers en de bestanden die ze beschikbaar stelden (uploads). Met deze torrent-trackers wordt bijgehouden hoeveel datacapaciteit elke deelnemer beschikbaar stelde voor uploads. Die database met 'uploadscores' zijn in bezit van de FIOD gekomen na de inval.

Releases4U-verdachte Bart O.: "Bij ED2K heb je geen bestanden of uploadscores, alleen een lijst met hashcodes. Die Bittorrent-sites hebben toch gegevens over uploads, wat als bewijsmateriaal dient."

Volgens Liquidtorrent-verdachte Robert K. zeggen deze uploadscores echter weinig, omdat die gemakkelijk te manipuleren waren. "Met sommige Bittorrent-programma's is het gemakkelijk om de uploadhoeveelheden die door de tracker worden geregistreerd te faken. Je hebt er voordeel bij om die zo hoog mogelijk te laten lijken. Terwijl er dus helemaal niet zoveel geupload hoeft te zijn. Soms zag je onmogelijke scores. En bij mijzelf was de vastgelegde uploadscore altijd hetzelfde, ik kon het zelf aanpassen. Het zegt dus niets over werkelijk uploadgedrag."

Ook is volgens K. onduidelijk of links wel leiden naar de bestanden die waren aangekondigd. "Het kan best zijn dat een link zegt dat het een Hollywood-film is terwijl het een vakantiefilm is. Daar kun je niet standaard van uit gaan. Want het zijn gewoon linkjes en geeen bewijzen dat de bestanden eracter illegaal zijn."

Bovendien zijn veel bewijzen inmiddels niet meer te vinden voor FIOD. "Het enige wat ze hebben gedaan is de harde schijf gekopieerd. Maar ze vroegen mensen meteen aan het begin al of ze een harde schijf hadden gewist of versleuteld. Dan begonnen ze er niet eens aan."

Sites gaan door

Volgens Robert K. waren de bezoekers van Liquidtorrent zelf verantwoordelijk voor de torrentlinks die zij op de tracker plaatsten. "Wij deden het non-profit, dat is ook belangrijk."

Sommige torrentsites verplichten bezoekers tot een donatie voor toegang, maar in zo'n geval kan FIOD-ECD dit als 'organisatie met winstoogmerk' kenschetsen, goed voor zwaardere veroordelingen. "Wij hadden wel banners, maar die waren alleen om de hostingkosten te betalen," zegt O. van het oude Releases4u.

Volgens K. had Brein Liquidtorrent, ook bekend als Phoenixtorrent en Liquidtracker, al jaren geleden op de korrel. "Drie jaar terug stond er al een bericht van een advocaat namens Brein op ons forum. Ik heb toen de hele ip-range van Brein en consorten geblokkeerd zodat ze de site niet meer konden zien."

Intussen zijn zowel Releases4u, met vermeend andere beheerders, en Shareconnector, met deels dezelfde mensen, gewoon weer online. "Wat justitie denkt, interesseert me totaal niet meer. Juist justitie en de stichting Brein zijn illegaal, laf en amateuristisch opgetreden. Wij buigen niet," schreef de webmaster van Shareconnector in december 2006 bij de herstart. Veel van het oude aanbod is ook weer beschikbaar gemaakt op de site.

Volgens Bart O. en Robert K. zijn veel ed2k- en torrent-sites verkast naar andere landen. "Veel ed2k-sites worden nu gehost in Canada. Daar hebben ze een gunstige jurisprudentie. Daar heeft de rechter gesteld dat het aanbieden van zo'n site te vergelijken is met het neerzetten van een kopieermachine. De eigenaar van de mchine is niet aansprakelijk voor het kopiëren van auteursrechtelijk beschermde teksten."

Verslagen verhoren op blog

Robert K. plaatste op zijn eigen site regelmatig updates over nieuwe arrestaties en verhoren door de FIOD. Van zijn eigen verhoren maakte hij een verslag en ook andere verdachten mailden hun ervaringen die samengevat op de site verschenen. K. vertelt dat de FIOD-rechercheurs niet zo blij waren met de site. "Maar daar trek ik mij niets van aan. Ik mag schrijven wat ik wil. Toen ik mijn in beslag genomen computer weer kwam ophalen, zei een rechercheur tegen me: je had schrijver moeten worden." Overigens komt er ook een naam van een rechercheur voorbij op de site.

Eén van de andere verdachten laat op de site weten over zijn verhoor: "Mij werd onder anderen ook een uitdraai getoond van maart 2006 waar ik op de server 54 files had geupload met een grootte van in totaal 12 GB. Ik zeg files met nadruk want niet alle bestanden zijn door mij ge-upload. Maar dat heb ik ook uitgebreid uitgelegd aan de heren."

Over een andere FIOD-inval schrijft K.: "Dat op het moment [van een inval, red] alleen één van de ouders en en jonger zusje thuis waren die zich het apenzuur schrokken en daardoor in shock verkeerden doet er voor de instanties niet toe. Op brute wijze werd het varkentje even gewassen, men dacht even de boel los te rukken en mee te nemen voor onderzoek. Maar wat bleek... Deze gebruiker bleek niet eens meer in het ouderlijk huis te wonen, en computermateriaal was er al helemaal niet te vinden."

De site van K. is momenteel uit de lucht, omdat hij van provider aan het wisselen is. Zijn gastenboek en forum staan nog wel online en daarin reageren ook medeverdachten. Op het forum stond sinds 26 januari 2007 overigens ook een onoirbaar zware bedreiging richting Tim Kuik. "Ik wil effe zeggen dat die tim kuik echt wel een keer de ziekenhuis in wordt geslagen. Als ik 'm in iedergeval tegenkom dan trap ik 'em de tering in."

Wel succes bij providers

In de strafrechtelijke vervolging van beheerders van ED2K- en torrentsites mag dan weinig schot zitten, met civiele zaken had Stichting Brein het afgelopen half jaar wél succes. Begin januari 2007 verplichtte de rechter KPN om gegevens van een abonnee te geven die de site DutchTorrent.org runde. Brein had in die zaak trouwens ook geëist dat de uploader maar helemaal afgesloten zou moet worden, maar daar wilde de rechtbank niet aan. "Het enge is vooral dat Brein het überhaupt vorderde," vindt jurist Remy Chavannes.

Vorig jaar verloor ook UPC een kort geding over het verstrekken van persoonsgegevens aan Brein, terwijl een deel van de informatie over uploaders al in stukken rond de rechtszaak naar buiten kwam.

De successen tegen UPC en KPN scheppen een precedent. KPN en UPC legden zich neer bij de vonnissen. De KPN-woordvoerster: "We gaan niet in hoger beroep. In plaats daarvan zijn we een nieuwe klachtenregeling gestart." Wolters doelt op de nieuwe procedure waarbij KPN Internet (Planet, Het Net etc.), in navolging van Xs4all klanten informeert als er klachten zijn over hun internetgedrag van bijvoorbeeld Brein. De bedoeling is dat de klant de kans heeft om zijn gedrag te stoppen teneinde een rechtszaak te voorkomen. "Doel van de klachtenprocedure is 'aanhoudende structureel ernstige inbreuken op auteursrechten van anderen' of anderszins onmiskenbaar onrechtmatig gedrag op internet terug te dringen", aldus KPN, dat ook andere providers oproept dezelfde procedure te volgen.

"Doordat uitspraken van de rechter als leiddraad worden genomen, is het mogelijk dat Xs4all zal besluiten, NAW-gegevens bekend te maken aan de klager; maar dus alleen wanneer de rechter dat in een soortgelijk geval eerder zo bepaald heeft," schrijft Niels Huijbregts, teamleider van de abuse-afdeling van Xs4all. Voor verzoeken van Stichting Brein kan dat dus al opgaan.

Klachtentraject en strafbaar downloaden

Brein reageerde bij Bright tevreden op de nieuwe procedure. "Ik denk dat de klachtenprocedures van Xs4all en KPN een goed begin zijn, al is er wel commentaar te leveren op onderdelen. Daar willen we graag over praten met de providers. Ik wil dat er een landelijke procedure komt. En ik denk dat de meeste internetaanbieders daar ook voor zullen zijn." Hij stuurde providers ook een brief met de oproep in toekomstige gevallen medewerking te verlenen om stappen te ondernemen tegen onrechtmatige websites.

En zo blijkt dus dat het traject via de providers voor Brein uiteindelijk effectiever is dan politie en justitie op te zadelen met complexe onderzoeken naar gebruikers van ed2k- en torrentsites. Bart O. meent ook: "Die vonnissen tegen providers halen het belang van onze strafzaak een beetje naar beneden." Echter, het is niet gezegd dat Brein afziet van strafzaken nu civiel de zaak in kannen en kruiken is in Nederland.

Intussen hoopt Tim Kuik dat veel Europarlementariërs zich aansluiten bij de stellingname van VVD'er Toine Manders. Hij wil eind deze maand bij de behandeling van een nieuwe richtlijn over strafrechtelijke handhaving van auteursrecht voorstellen om ook het downloaden strafbaar te stellen. Kuik hoopt dat het Nederlandse kabinet het eerdere standpunt van minister Donner van justitie herziet dat louter downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal is toegestaan en slechts het uploaden strafbaar is.

"Gebruikmaken van bestanden uit illegale bron is te vergelijken met heling. Dat is ook strafbaar. Heling wordt maar mondjesmaat aangepakt helaas."