Isoc voor liberaal internet en anonimiteit

Internet Society is een onafhankelijke internationale not-for-profit organisatie in 1992 opgericht om een voortrekkersrol te verrichten op het gebied van internetgerelateerde standaarden, onderwijs en beleidsvorming wereldwijd. De vereniging heeft 44.000 leden in 170 landen. Isoc.nl is de Nederlandse afdeling, en heeft zo'n 1.000 leden en een groot aantal gevarieerde sponsoren. Het internationale bestuur telt altijd prominenten uit de internetwereld, van eerder Vint Cerf tot nu Jonathan Zittrain en doorgaans ook een Nederlander,  momenteel  Bert Wijnen van Ripe NCC. Michiel Leenaars is directeur van de Nederlandse afdeling van de Internet Society (Isoc)

Wat is de invloed van Isoc Nederland?

"Het vermogen om mensen bij elkaar te brengen die samen iets teweeg kunnen brengen, en het denken vanuit het collectief en het algemeen belang van het internet. We bewaken feitelijk het internetmodel.

De kracht van het internetmodel is dat het toestemmingsloos is. Als KPN een nieuwe telefoniedienst wil aanbieden moet het in alle centrales software veranderen en kost dat honderden miljoenen. Op het internet zet je een website neer of bouwt een eigen toepassing en het werkt meteen. Iedereen kan meedoen en is voor hele wereld bereikbaar. Er zit niets tussen. Het fantastische van internet is de openheid die voor iedereen gelijk is, niemand kan geld claimen voor iets dat een ander bedenkt."

Wat heeft Internet Society bereikt in Nederland?

"Moeilijke vraag. Nederland heeft een vooraanstaande rol in de wereld met een hele goede internetcultuur die mede door Isoc wordt gedragen. Op bijvoorbeeld World IPv6 Day werd er vanuit de hele wereld gekeken naar wat we in Nederland organiseren.

Bij onze bijeenkomsten komen uit alle geledingen van het internet in Nederland mensen bij elkaar om kennis te delen en initiatieven te nemen zonder dat er iets verkocht hoeft te worden. Dat gaat over samenwerking en kennisdeling, niet over geld.

Ik contrasteer dat een beetje met conferenties die je tegenwoordig vaak hebt waarbij je je bij elke voordracht af moet vragen: waarom hoor ik deze boodschap? Wat wil hij mij verkopen? Vrijwel alles is door belangen vertroebeld. Wij blijven onafhankelijk, met het belang van mensen als uitgangspunt."

Internetregulering kent drie poten: gemeenschap, overheid en bedrijfsleven.  Hebben jullie als gemeenschap ook invloed en macht?

"Nee, daar is het niet op gebaseerd. Het hele internetbestel is gebaseerd op meritocratie: je wordt gewaardeerd naar gelang de waarde van je inbreng. We hebben als samenleving voor dit model gekozen, omdat het zo goed werkt.

Internet is niet bedacht door marketeers maar gegroeid door ons gebruik ervan. In aanvang was het internet een van de vele concurrerende netwerktechnologieën, zoals het door de EU opgelegde OSI. Maar internet bleek het meest efficiënte model. En het werkt omdat het zo neutraal is. De verantwoordelijkheid ligt bij de gebruiker van internet, niet bij de aanbieder."

Bij de drie peilers zie je de toename van de invloed van overheden terwijl het bedrijfsleven ook steeds verder oprukt. Internetregulering komt meer en meer bij overheden en in de juridische sfeer te liggen. De invloed van de internetgemeenschap taant relatief. Wat te doen?

"We willen graag dat internet een gebalanceerde, op kennis gebaseerde ontwikkeling doormaakt. Neem iets als de aanpak van kinderporno. Het onderwerp doet bij iedereen zo de haren te berge rijzen dat alles ineens moet wijken en de rede uit de discussie verdwijnt.

Ook hoor je veel justitiële proefballonnetjes die niet haalbaar zijn omdat ze het internet enorm ondermijnen. Wij moeten staan voor de balans tussen wetgevende instanties en beleidsmakers enerzijds en de belangen van het open internet en de gebruikers anderzijds.

Een liberaal beleid ligt ten grondslag aan het grote succes van het .nl domein en aan de relatieve koppositie van Nederland. We moeten de roep om regulering wel eens indammen om schade te voorkomen."

Dus Isoc is meer een lobby- en kennisclub dan een internetbestuurder?

"Ja, ofschoon lobby een vervelende klank heeft. We willen neutraal blijven. Als TNO iets roept voor of tegen netneutraliteit terwijl KPN als grote klant bij dat standpunt gebaat is, dan kleeft daar direct een smet aan. Dat moet Internet Society voorkomen.

We willen als vereniging zo gebalanceerd zijn dat de objectiviteit blijft. We hebben in onze kring technici en juristen maar ook filosofen en schrijvers en wetenschappers met verschillende zienswijzen. Internet Society is niet een vereniging met één uniform belang."

Maar is Isoc toch niet een links-liberale club, met bijvoorbeeld lang Tom Kok van D66 als voorzitter?

"Nee, nee, wat wij doen en uiten overstijgt een politieke hoek. De voorzitter vóór Tom Kok was Koos Andriessen van het CDA. In onze Raad van Toezicht zit Hans Franken, lang Eerste Kamerlid voor het CDA. En ook partijprominenten uit PvdA en VVD zoals Trude Maas en Hella Voute waren bestuurslid of zaten commissies voor.

De technische basis van het internet is anarchistisch. Er is geen baas van boven, en van links tot rechts is daarvoor instemming. Ik ken niemand die fundamentele problemen heeft met de manier waarop het internet functioneert en evolueert.

Wie kan er tegen open communicatie zijn? Wellicht dat een SGP'er zich ongemakkelijk kan voelen bij onze standpunten, maar zelfs dat betwijfel ik. We hebben geen ethische grondslag want dat zou tweestrijd veroorzaken."

Waarom zien consumenten niets van de Isoc en alleen organisaties en bedrijven?

"Vroeger is wel eens geopperd dat wij de ANWB van het internet zouden moeten worden. De ene factie wilde Internet Society zo groot mogelijk maken met diensten voor consumenten, en de andere factie was voor Internet Society als vereniging voor mensen die professioneel met internet in de weer zijn.

Ik was proponent van de laatste school en die bleef overeind toen het geld weg ging. De 'geeks' de mensen die staan voor de principes van het open internet, zijn gebleven."

Consumenten zijn ook autonoom op hun pc en in internetuitingen maar ontberen de kennis vaak.  Ze hebben geen benul van de verbreiding van hun uitingen, van de commerciële exploitatie van hun surfdata, van gevaren, van porno. Er ontstaat dus steeds meer druk om in te grijpen in de techniek, vooral uit politiekringen. Houd je dat tegen?

"Je kunt wel willen ingrijpen, ik snap die impuls. Er is meer zichtbaarheid, dat is iets wat zeker is. Maar alle kwalijke vormen van porno waren er al voor het internet en volgens mij is het nu beter aan te pakken dan ooit want  daders zijn beter traceerbaar. Uiteindelijk is meer opsporing mogelijk dan het geval is met foute blaadjes die onder de toonbank werden verhandeld met cash.

Internet biedt herkenning van IP-adressen, fingerprinting van apparatuur en traceerbare creditcardbetalingen. Je kunt niet makkelijk anoniem iets op internet kopen. Hoewel je uit moet kijken om die gegevens zo maar te geloven, want het blijven bitjes en die kun je nu eenmaal van buitenaf zo maar manipuleren en iemand de schuld in de schoenen te schuiven"

Is Isoc toch voor anonimiteit?

"Ja, ik denk wel dat wij voor het recht zijn om je anoniem op internet te kunnen bewegen."

Waarom?

"Het betekent dat mensen de keuze hebben om met een ander te communiceren zonder dat anderen weten wie je bent."

Laf toch, open vizier is beter en criminaliteit kun je voorkomen?

"Nee, ik denk dat permissive communication een belangrijk principe is voor het internet. We kennen een rechtsstelsel waarbij we mensen achteraf straffen. Je hoeft aan niemand toestemming te vragen om je door de openbare ruimte hoe dan ook te bewegen. Ga je over de schreef, dan wordt je gestraft.

Er is bijvoorbeeld geen enkele auto die maar 120 kilometer per uur kan rijden. De wet regelt het, mensen kunnen fout handelen. Op internet moet je dat niet anders doen. Dat betekent dat mensen anoniem zijn zolang ze dat nodig vinden."

Dus Isoc was tegen de Bewaarplicht van surf- en telefoniedata?

"Ja, het is een buitenproportionele maatregel die zijn doel voorbij schiet. Je duwt iedereen in een criminele sfeer waardoor juist de criminelen de communicatie gaan mijden waarvan ze weten dat de gegevens worden opgeslagen. Die raken uit het zicht. Het is een criminogene handeling want je maakt het makkelijker om uit zicht te verdwijnen. Het is dus een waanidee dat criminaliteitsbestrijding daarmee gediend is.

Het is voortgekomen uit de emotionele reactie op aanslagen zoals in Engeland. We zitten ermee opgezadeld door een onzalige lobby en een onzalig traject. Het is jammer dat de politiek daar ook in Nederland geen verweer tegen geboden heeft."

Maar het internet is voor gebruikers onveilig? Zijn ze niet aan de haaien overgeleverd?

"Nee. De beveiliging wordt op die manier ook goed geregeld. Goed, er is geen internetpolitie of overheid die de verbindingen controleert of op je pc komt snuffelen ingeval je bent besmet met een botnet. Ik geloof niet dat iemand dit wenselijk vindt.

Ik vind dat je de vrijheid moet hebben om je eigen internetdomein te draaien, inclusief mailserver, dus alle vrijheid om direct aan te sluiten om de internetdiensten te genieten en nieuwe te bedenken. Anders zouden we nog vastzitten in 1999."

Maar je ziet nu dat het world wide web en e-mail worden leeggezogen door private netwerken als Facebook en de iPhone  waar steeds meer communicatie plaatsvindt?

"Het web is ook maar een toolkit, een toepassing op internet. Nee, inderdaad geen privaat bezit, maar ik zie ook dat veel software van diensten juist wordt herschreven om binnen het web te draaien, zoals Web OS van voorheen Palm maar zelfs ook Office 360 van Microsoft. De apps worden vaak in open software geschreven. Het worden geoptimaliseerde webtoepassingen."

Dus dat veel verschuift naar de App Store van Apple vindt u geen bezwaar?

"Dat gaat wel weer over. Apple heeft in hele korte tijd met de iPhone en iPad een voorsprong opgebouwd, maar die slinkt weer nu andere systemen zoals Android van Google terrein winnen. Apple biedt aan een kleine elite aan, mensen die het kunnen betalen. Dat jonge Chinezen soms een nier verkopen om een iPad te kunnen kopen, zegt genoeg. Aan de onderkant komt een hele golf van goedkopere mogelijkheden die Apple bedreigen.

Het grote verschil tussen de App Store en het web zie je bij kinderen. Kinderen kunnen binnen 5 minuten een website maken, bij Apple kan dat niet. In een zee van 500.000 apps is een app net zo bijzonder als een webpagina. Dus het unieke van de app store gaat ook over."

Wordt de open standaard HTML5 om websites te maken voor alle platforms een succes dat Apple's voorsprong bedreigt?

"Ik hoop het wel, want het is een mooie open standaard om webtoepassingen over alle apparaten aan te bieden. Ik herinner me nog iMode van KPN, mobiele diensten met een eigen standaard waar de mobiele netwerkaanbieder een zelfde belasting op innovatie wilde heffen als in de App store.

Een enorm succes in Japan, en de hele telecomwereld nam hoopvol een licentie om hun eigen 'walled garden' aan te leggen. De rest van de wereld had al het open en vrije internet en gruwde ervan, en het werd niets. Apple kadert ook alles in de eigen omgeving in.

Ik geloof niet in technologie op internetschaal waarin je een licentie van een enkel bedrijf moet nemen om mee te mogen doen. De basis is gedeelde technologie die we belangeloos delen om daarna met de toepassingen en diensten geld te verdienen. Het model van open standaarden is zo krachtig dat ik niet zie dat één bedrijf daar een eind aan kan maken."

Is het economisch model goed dat je een provider betaalt?

"Jawel, dat werkt zo goed. Iemand moet de infrastructuur in de lucht houden en daar kosten voor in rekening brengen. Dan moet er wel voldoende concurrentie zijn. En er moet netneutraliteit blijven, zodat die open toegang gehandhaafd blijven. Je moet als gebruiker alles kunnen doen als je eenmaal hebt betaald voor toegang."

KPN was tegen het regelen van netneutraliteit, TNO ook. Ze steunen de Isoc. Had de Isoc een officieel standpunt in de discussie?

"Dat weet ik eigenlijk niet, dat zou ik moeten uitzoeken. Persoonlijk was ik voor het regelen, maar dat is uiteraard geen officieel standpunt. Op het vaste net zouden we het vreemd vinden als we geen toepassingen als Blink, Whatsapp of Skype konden gebruiken binnen ons abonnement, maar mobiel vereiste dat wettelijke verankering. Het is erg van de markt afhankelijk, maar nu ligt het hier vast."

Hoeveel geld komt er binnen en waar wordt het aan uitgegeven?

"Er komt feitelijk te weinig geld binnen om het leuk te houden. We ontvangen geen subsidies en we hebben een geweten. Ons basisbudget komt dus van de bijdrage van participanten en leden, en soms komt er een beetje geld binnen vanuit een project of advieswerk.

In concreto hebben we de afgelopen jaren als vereniging geleefd op een budget van ter orde van grootte van 15.000 euro, wat opging aan personeelskosten voor 0.2 FTE medewerker, één dag per week voor mij als directeur.

Alles wat we organiseren, moet dus volledig kostenneutraal zijn. Ik ben er wel trots op dat we met beperkte middelen toch zoveel gedaan hebben gekregen, maar het is geen duurzame situatie."

Kun je Isoc.nl opheffen zonder schade?

"Iedereen is misbaar, en schade is een groot woord. Laat ik het anders stellen: internationaal gezien zou het een kwalijke zaak zijn als er niet meer zoiets was als Internet Society – er zijn te veel krachten die op dit moment aan het internet willen morrelen.

Dat zijn internationale politieke bewegingen waarvoor alleen een internationale vereniging als de onze balans kan brengen. Onze nationale afdeling is kwetsbaarder als ontmoetingsplaats en voor kennisdeling. Dit drijft sterk op de motivatie van een beperkte groep. Dat kan plat gaat. Dat levert niet zozeer schade op, als wel armoede en gemiste kansen op de middellange en lange termijn.

Het is net zoiets als een universiteit zonder studie- en studentenverenigingen: het klimaat is een stuk aangenamer en vruchtbaarder als je een levendige studentencultuur hebt. Ik denk dat Internet Society Nederland als platform een structurele bijdrage levert aan het gezond en sterk houden van de internetsector op langere termijn.

Maar ieder initiatief komt uit individuele mensen, en die zijn creatief – ze kunnen zich onder iedere vlag hergroeperen. Onze vereniging biedt een kant en klare infrastructuur met een goed nationaal en internationaal netwerk, die bewezen heeft neutraal en effectief te werken. Ik denk dat je het wel gaat voelen als het onderlinge verband tussen al die partijen afbrokkelt."

*) In deze serie komt na een algemene inleiding een aantal belangrijke Nederlandse steunpilaren van het internet aan het woord. De serie is gesponsord door SIDN, de organisatie achter .nl. De selectie van geïnterviewden alsmede de inhoud van de artikelen zijn onafhankelijk tot stand gekomen. Dit is het laatste artikel in deze serie.