(On)bekend maakt social media (on)bemind*

De emotie die ons beschermt tegen gevaren en die meestal geen goede raadgever is. Een raadgever die de ontwikkeling, levendigheid en variatie in ons leven kan verminderen en misschien zelfs kan doen stagneren. En bovenal een emotie waar we over het algemeen niet wijzer van worden.

Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat onderzoekers als Nicholas Carr (zie artikel met veel commentaren en discussie) zich wellicht laten leiden door angst. Angst dat de kwaliteit van onze samenleving en het menselijk privéleven als gevolg van frequent internetgebruik niet voldoende zullen blijven gewaarborgd, in het bijzonder door het voeren van het internetbeest dat we ‘social media’ hebben gedoopt. Veelvuldig internetten zou zelfs leiden tot verschrompeling en afsterving van de hersenen, aldus Carr.

Sociale media maken het meer dan ooit mogelijk om kennis, feiten en nieuws, maar ook ervaringen, humor, geluk en verdriet en andere menselijke en persoonlijke aspecten, wereldwijd ‘du moment’ te delen. Informatie die de bevolking zelf op het internet plaatst, zonder dat een overheid, organisatie of bedrijf daarom vraagt.

Het is de internetter die ervoor kiest en kennelijk, gezien het wereldwijde succes van sociale media, een niet te weerstane drang heeft om bepaalde, al dan niet persoonlijke, informatie online te publiceren. Het via internet delen van al die informatie is daarmee een niet te ontkennen element van de definitie van 'samenleving' geworden. Van samenleven naar samen delen.

Samen delen van (persoonlijke) informatie is niet totaal nieuw. Ik herinner mij nog goed dat onze buren ons overvielen met saaie vakantie-dia-avonden. Nu nodigen die buren ons via Facebook uit om vrienden te worden om hun vakantiefoto’s te kunnen bekijken, die nog steeds net zo saai zijn. Of ze mailen ons via Google exclusieve toegang tot hun Picasa vakantiealbum.

Het wezenlijke verschil met vroeger is dat niet alleen de buren maar ook andere internetgebruikers, waaronder exploitanten van sociale media, mee kunnen kijken en dat veelal onduidelijk is waar bijvoorbeeld die vakantiefoto’s worden opgeslagen, voor hoe lang en of ze ook definitief verwijderd kunnen worden van het net.

Wie niet meedoet aan samen delen, is bang. Bang dat de samenleving wordt aangetast doordat veelvuldig internetgebruik minder diepgaande kennis zou opleveren. Of bang dat het delen van informatie niet veilig is. (Er zijn er overigens ook die niet bang zijn maar die bijvoorbeeld geen zin hebben om deel te nemen aan het online delen van informatie.)

Het gaat om de angstigen, die de samenleving willen behoeden voor de gevaren van de draak internet. Terwijl de internetgebruiker die draak heeft omarmd en geen tekenen van angst vertoont. Belangrijk is in hoeverre het volk zich bewust is van de karaktereigenschappen en vermogens van die draak en die van het beest sociale media, want zonder gevaren is internetgebruik en het online delen van (persoonlijke) gegevens niet.

Drijfveer van onderzoek dient de mate van bewustzijn onder internetgebruikers te zijn. In hoeverre zijn internetgebruikers zich bijvoorbeeld bewust van de omvang van (bijzondere) persoonsgegevens die door middel van sociale media worden verwerkt en worden gebruikt voor behavioral targeting en andere vormen van marketing?

En hoe groot is het bewustzijn ten aanzien van het niveau van beveiliging van persoonsgegevens, van de mogelijkheid zich te verzetten tegen het (verder) verwerken van gegevens of van het verstrekken van persoonsgegevens aan derden?

En belangrijk, in hoeverre kunnen gegevens in het kader van het ‘recht om vergeten te worden’ definitief van het net worden verwijderd? Antwoorden op vragen die in de meeste gevallen op websites die gegevens verwerken, zoals sociale media, te raadplegen zijn, namelijk in de gebruiksvoorwaarden en het privacy statement.

Waar het om gaat is dat mensen gebruiksvoorwaarden en privacyverklaringen  lezen en afwegen voordat ze (persoonlijke) gegevens en informatie uploaden. Dergelijk bewustzijn zal niet alleen leiden tot internetgebruikers die eerst nadenken voordat zij lukraak online informatie en kennis delen, maar vermoedelijk ook tot informatie van hogere kwaliteit, meer levendigheid, creativiteit en variatie van informatie en een grotere online kennisontwikkeling.

Geniet, maar share met mind!

*) Deze column is geschreven op verzoek van Netkwesties die experts de vraag stelde om hun sociale media gedrag (inclusief e-mail) eens een week vast te leggen. Enkelen hebben dat gedaan, maar dat publiceren we bij nader inzien niet. De commentaren van andere experts staan als reactie bij deze column.