Revolutie maak je op straat, niet op internet

Deze fabel wordt in stand gehouden doordat men sociale media als Twitter en Facebook iets toedicht wat hun ten enenmale ontbreekt: macht. Of het nu de Groene Revolutie in Iran was of de Jasmijnrevolutie in Tunesië, ook in het internettijdperk zijn het uiteindelijk de massa's op straat die regimes aan het wankelen brengen, en niet het twitterende individu.

Macht bestaat namelijk bij de gratie van de meute die, al dan niet met geweld, het publiek domein voor zich opeist. Zodra men de openbare ruimte prijsgeeft, 'verdwijnt' achter de anonimiteit van Twitter of Facebook, verliest men ook macht.

De discussie over de rol van sociale media bij de recente omwentelingen, gaat goeddeels voorbij aan dit aspect. Men veronderstelt dat deze media een zekere macht bezitten, maar vergeet te vragen wat de aard van die macht dan wel is.

Wel bezien bezitten sociale media überhaupt geen macht. Macht ontstaat, in de woorden van politiek filosofe Hannah Arendt, 'wanneer mensen samenkomen en eensgezind handelen'.

Deze twee karakteristieken ontbreken bij media zoals Twitter en Facebook. Het zijn krachtige bronnen van communicatie en informatie, zeker. Maar de aard van de berichten is net zo divers als van de individuen die ze versturen.

Bovendien is de virtuele ruimte een uitlaatklep die het zonder samenscholing kan stellen. Dat werkt een zekere vrijblijvendheid in de hand. Een bericht is snel verzonden, waar of onwaar, doordacht of ondoordacht, maar bovenal verzonden vanuit de beslotenheid van het privédomein. Men hoeft de straat niet meer op om de strijd aan te kondigen of om het pamflet te verspreiden.

Juist die stap is zo wezenlijk voor de effectuering van de macht van de massa; met de eerste kop buiten de deur begint de werkelijke strijd om macht, want uiteindelijk draait het om de toeëigening van de straat en niet om het bezit van de digitale snelweg.

Niet dankzij, maar ondanks Twitter en Facebook gaan mensen de straat op. De opstanden in Iran, Tunesië en Egypte zijn geen internetrevoluties. Een medium als Twitter is precies wat het woord zegt: een medium, een instrument. De kracht van een in strument is altijd afhankelijk van de vaardigheid van de gebruiker, maar dat geldt niet voor macht.

Voor macht is, zoals al eeuwenlang blijkt, niets anders nodig dat de samenkomst van mensen. Macht hoeft zich nergens van te bedienen, heeft geen instrumenten nodig, slechts de volharding en opofferingsgezindheid van de menigte op straat bepaalt de werkelijkheid van macht.

Zowel de aanhangers van de Groene Revolutie in Iran (de zogenaamde Twitterrevolutie van bijna twee jaar geleden) als de betogers op het Tahrir-plein in Egypte van vandaag, zullen het beamen: uit het toetsenbord van een laptop groeit geen macht.

Hans Schnitzler is filosoof. Hij woont en werkt in Barcelona. Hij betoogt dat de opstand in Egypte niet is gemaakt door Facebook of Twitter, maar door de volharding van de menigte die zich de straat heeft toegeëigend.