Opstanden en sociale media

In Egypte vindt momenteel een revolutie plaats tegen het beleid van Mubarak. Het volk eist meer vrijheden. Ik neem Egypte als voorbeeld, echter hetzelfde gaat ook op voor Tunesië en Iran. In onze westerse media wordt de rol van de sociale media (met name Twitter en Facebook) in deze revolutie groots uitgemeten.

Dit roept de vraag op wat de rol van de sociale media is in deze revolutie? Naar mijn mening hebben de sociale media hooguit de revolutie versneld en gefaciliteerd. Ook kan het ertoe bijgedragen hebben dat het protest zo massaal geworden is. Maar aangeven dat de sociale media de revolutie ontketend hebben, gaat mij te ver.

Er zijn een aantal kenmerken van sociale media die kunnen verklaren waarom juist in een land als Egypte, waar weinig vrijheden zijn en je niet zomaar een kritische noot mag maken over het beleid, een aantrekkelijke manier is om met elkaar te communiceren.

In de eerste plaats is het een relatief veilig medium. Je hoeft immers niet je eigen naam te gebruiken wanneer je kritische standpunten ventileert. Er wordt veel gebruik gemaakt van pseudoniemen. Als de berichten daarnaast ook nog via een openbare computer (bv. Internetcafé) verstuurd worden, is via het IP adres ook de verzender niet te achterhalen. Juist in landen waar vrijheid van meningsuiting niet vanzelfsprekend is, is dit een prettig en veilig alternatief.

Daarnaast is het voor de overheid een stuk moeilijker om Twitter of Facebook te censureren dan de TV of Radio aangezien deze laatste in overheidshanden zijn. Dat is ook een groot voordeel. Tot slot is het makkelijk om gelijkgestemden te vinden via Internet, en op deze manier grote groepen sympathisanten te mobiliseren.

Het bereik van sociale media gaat bovendien verder dan het eigen land. De betogers zijn er zich maar al te goed van bewust dat de wereld mee kijkt. Het feit dat Egypte het nieuws van Europa en de VS beheerst sterkt hen in deze.

Bovendien kunnen de sociale media ook nog opgevat worden als een symbool van het 'vrije westen'. Dit in combinatie met het feit dat de regering het moeilijk kan beïnvloeden, sterkt hun vertrouwen dat er echt wat kan veranderen in hun land.

Hosni Mubarak is een schat van een man. Als het volk massaal de straat op gaat om te protesteren tegen de regering vervangt hij in eerste instantie de regering behalve zichzelf. Als het volk teveel internet dan draait hij de internetkraan dicht. En als het volk te veel belt dan worden de mobiele netwerken stilgelegd.

Nu ligt het voor de hand om te beweren dat dit een interessante test is voor de standvastigheid van sociale media. Houdt het vermogen van de mens om massaal te demonstreren op met bestaan zodra een dictator het land op zwart draait?

Hosni Mubarak is een schat want hij denkt dat het zo werkt. Ontneem het volk haar tong en het zal stoppen met praten. Ontneem het volk haar oog, en het zal elkaar niet meer kunnen vinden. Het enige waar het volk nog recht op heeft is een oor, opdat het kan luisteren naar de staats-aankondigingen van de grote schat.

Afgelopen maandag namen de Egyptiërs zich massaal voor te gaan demonstreren op het Tahrirplein in Caïro. Hoe wist het volk dat eigenlijk van elkaar? Was er een lek in de zwartlegging van het internet en de mobiele netwerken? Van overal in de buitenwijken en de provincie zouden de mensen naar de hoofdstad komen, afgelopen dinsdag. Dus wat deed de almachtige Mubarak? Hij zette de treinen stil.

Internet uit, mobiel netwerk uit, treinen uit, banken uit. Het volk wordt weerbaarder dan ooit.

De schat Hosni Mubarak denkt dat een blinde niet ziet, dat een tongloze geen stem heeft, dat een dove niets hoort en dat een stilstaande trein zal verhinderen dat een groep meningen zich zal verplaatsen. Het is oud denken, heel oud denken. Mubarak is als de boer die het hek van het weiland sluit omdat anders de koeien verkouden worden. Mubarak is als de coach van het voetbalelftal die de voordeur van het hotel op slot draait en niet ziet dat de dames van lichte zeden de aangereikte kratten bier gebruiken om door de ramen naar binnen te glippen. Mubarak is als de generaal die alle bruggen opblaast en niet doorheeft dat de lucht zwart ziet van de parachutisten.

Momenteel is de rol van Social Media bij de revoluties in het Midden Oosten veel in het nieuws. In mijn ogen zijn het niet alleen sociale media die ons een andere stem laten horen, het is vooral internet in het bijzonder.

De DNA van het internet is namelijk altijd al die sociale interactie geweest tussen mensen onderling, daar ligt de kracht. Terug in de geschiedenis. Het opmerkelijke van internet is dat het voor een gedeelte haar oorsprong vindt in de oorlogsindustrie. Het Amerikaanse leger, ofwel de overheid, wilde in geval van een atoomoorlog altijd de mogelijkheid hebben voor de defensietop om te communiceren. Naast de gewelddadige vader (defensie), had internet gelukkig ook nog een vredelievende moeder, de universitaire wereld, die het internet gebruikte om kennis uit te wisselen. Bijzonder dus dat het internet voor een deel is voortgekomen uit de overheid, een overheid die in heel de wereld momenteel vaak juist bestreden wordt, via het internet.

Media speelden overigens altijd al een belangrijke rol bij oorlogen en conflicten. Vaak waren of kwamen de gevestigde media in handen van de ene partij. En liet de andere partij een alternatief geluid horen via radio of krant. Duizenden jaren geleden was er al een rol voor speciale koeriers die boodschappen in tijden van oorlog achter de linies van de vijand moest brengen. Het eerste verzetsmedium was geboren.

In de vorige eeuw hadden we in Nederland de rol van kranten als verzetsmedium, Trouw, Parool en Vrij Nederland zijn daar zelfs uit voort gekomen. Er was ook Radio Oranje dat via de BBC spreektijd kreeg, maar die rol was minder groot dan die van kranten. Na de radio kwam de rol van TV bij conflicten. De Golfoorlogen makten CNN groot, want de impact van video-filmbeelden is enorm.

Langer geleden werd in 1898 al film ingezet al propagandamiddel en al tijdens de Eerste Wereldoorlog dienden films van Charlie Chaplin als propagandamiddel. Ook de Russen en later Nazi Duitsland wisten er raad mee. De impact van bewegende beelden was duidelijk, nu ook met al-Jazeera bij de opstanden in het Midden-Oosten, overigens ook via internet direct en in bijzondere fragmenten (YouTube) steeds opvraagbaar.

Dit alles echter vanuit het perspectief van één zender. Radio vertoont echter een interessante parallel met het internet. Radio was ook zender/ontvanger voor informatie-uitwisseling. Aangezien niet iedereen een radio met ontvanger en zender had, bleef dat beperkt tot specifieke groepen.

Dankzij social media is de hoeveelheid mensen die kunnen ontvangen en zenden enorm toegenomen, en de groep die alleen ontvangt (zoals we vroeger een radio-ontvanger hadden) ook. Elke computer of mobiele telefoon is te vergelijken met de radiozenders en ontvangers 'van vroeger'. De kracht van al die oude verzetsmedia (krant, radio, film, tv) komt nu samen in één medium.

Afgelopen week riep een NRC-journalist bij DWDD dat de rol van Social Media beperkt was, omdat maar 5 procent van de mensen Facebook gebruikten. Waar hij totaal aan voorbij ging (ken je geschiedenis!) was dat dit al vele malen meer is dan de radiozenders van vroeger. En daarvan was de invloed al groot. Die 5 procent is juist enorm, omdat de invloed veel groter is dan puur dat deel; die 5 procent is een enorm fundament voor de sociale interactie tussen mensen.

Wil je de rol van Social media kunnen begrijpen, dan is de blik naar het verleden van andere verzetsmedia in mijn ogen een vereiste. En een ding is voor mij zeker, die rol van online media zullen de komende jaren bij elk conflict in de wereld weer een stap meer toenemen en zich nog veel verder ontwikkelen.

De wereld zal voor dictators nooit meer hetzelfde zijn, omdat niet zij maar de burgers de controle krijgen hebben over die media, dat is het interessante.