Verrijkt Schaduwkamer de democratie?

Op Schaduwkamer.nl kun je je inschrijven als deelnemer, met het e-mail adres, wachtwoord, leeftijd, postcode en de keuze bij de laatste Kamerverkiezingen.

Dat laatste leidt tot indeling in de schaduwfractie van de politieke partijen in de Tweede Kamer. Het is dus geen referendumsite, maar een verlengstuk van de democratie. Het is op de eerste plaats bedoeld als middel om de communicatie tussen fracties en de achterban te stutten. Het is niet bedoeld als aanval op de democratie maar als versterking.

Aanvankelijk kon je niet 'partijloos' meedoen, bijvoorbeeld als je partij niet in de Tweede Kamer kwam met de verkiezingen, maar dat is aangepast. "Je mist dan wel de functie dat je een partij mede kunt sturen en je stemgedrag kunt vergelijken met jouw meningen", noemt Marc de Hond als nadelen.

Standpunten in 100 woorden en video

Opvallend is ook dat het lijkt alsof alleen 'moties' in stemming worden gebracht en niet de (veel belangrijker) kabinetsvoorstellen. De Hond: "Moties is de naam die we geven op de site, maar alle soorten stemmingen kunnen aan bod komen, ook over kabinetsvoorstellen."
Voorafgaand aan een stemming over een motie kunnen alle politieke partijen in de Tweede Kamer hun standpunt kenbaar maken op Schaduwkamer, in een tekst van maximaal 100 woorden of een video van anderhalve minuut. Enkele partijen hebben hun medewerking toegezegd, volgens de initiatiefnemers. Honderd woorden is weinig maar partijen kunnen linken naar hun omvangrijker uiteenzettingen.
Marc de Hond: "We werken niet met formele overeenkomsten. Partijen krijgen de gelegenheid om standpunten kenbaar te maken en ik denk dat ze die kans willen benutten. CDA, D66, PvdA en GroenLinks hebben hun enthousiasme al laten blijken."
Maurice de Hond begon in april 2010 weer een initiatief om tot een moderner democratie te komen, met ook dit artikel met radicale voorstellen zoals: "Als de Regering een voorstel doet dat door de Kamer wordt aangenomen kan dat nog worden herroepen door de kiezers. Het kan immers zo zijn dat beide instanties hun mandaat anders gebruiken dan de kiezers bedoeld hebben."

Schaduwkamer is in die zin een eerst stap om de modernisering handen en voeten te geven. De Hond ziet zijn mening geschraagd door de laatste verkiezingsuitslag: de democratie is volgens hem volledig uit het lood geslagen.

Schaduwkamer draait nog onder het domein van het bedrijf No Ties van De Hond en is verbonden aan Peil.nl dat met een panel van zo'n 60.000 vrijwillig aangemelden werkt. Velen daarvan gaven zich ook op voor Schaduwkamer, zegt De Hond. Schaduwkamer is een persoonlijke investering, er volgen nog subsidieaanvragen.

Persoonsdata in dossier

Over de persoonlijke gegevens stelt Schaduwkamer: "Deze gegevens zijn nodig om enerzijds te voorkomen dat mensen zich meerdere malen inschrijven en anderzijds om op geanonimiseerde wijze periodiek diverse analyses uit te voeren. Alle data zijn beveiligd dankzij de systemen van No Ties bv, waar o.a. ook Peil.nl van Maurice de Hond draait."

De persoonlijke data en stemgedrag worden opgeslagen en kunnen in een persoonlijk dossier worden weergegeven. Ze worden niet openbaar, maar het kan een gevoelige database worden. De Hond jr.: "Er ontstaat voor jezelf ook een soort van realistische Stemwijzer waarbij je op termijn je eigen stemgedrag kunt vergelijken met de werkelijke standpunten en het stemgedrag van de partijen. Bij volgende verkiezingen krijg je daardoor een veel betere onderbouwing van je keuze."

Schaduwkamer beweert persoonlijke data op te slaan om te voorkomen dat mensen zich meerdere malen inschrijven, maar dat werkt niet. Wie zich met 50 e-mail adressen wil inschrijven kan dat, wie als SP'er wil optreden in de schaduwfractie van de PVV (vice versa) kan dat ook gemakkelijk. Het systeem is niet waterdicht te maken, beaamt De Hond: "Maar we werken bij Peil.nl met enkele filters om dat te voorkomen. Vreemd wisselend stemgedrag valt op. Bovenal gaat het om grote getallen. Bij tienduizenden deelnemers en straks meer gaat het misschien om tientallen die dubbel of vaker zijn ingeschreven of bij een andere partij. De invloed is gering."

PVV in beeld

Peil.nl ging ondanks de grote aantallen in de fout met de PVV-stemmers, wellicht omdat die met de voorkeur niet te koop lopen. Komen die wel naar Schaduwkamer? De Hond: "Het gaat niet om percentages maar om meningen, dus daar hebben we niet zo snel last van. Bovendien zie je de PVV-meningen wel frequent terug op fora etcetera."

Op Schaduwkamer:"Naarmate meer kiezers zich opgeven voor Schaduwkamer wordt de kans groter dat er per Schaduwfractie een goede afspiegeling is van de kiezers van die partij. Van tijd tot tijd zal dit door representatief onderzoek via Peil.nl worden gecheckt."

Als er scheve deelname is, bijvoorbeeld te weinig PVV, dan wordt dat in de stemverhoudingen van 'heel Nederland' vereffend: "Ongeacht het aantal leden in Schaduwkamer per fractie wordt bij de berekening van het totaal voor heel Nederland de uitslag per fractie meegeteld op basis van het aantal zetels dat men in de Tweede Kamer bezet. Dus de stemming van de Schaduwfractie van D66 telt voor 10/150ste mee. En die van de Schaduwfractie van de VVD voor 31/150ste."

De kiesdrempel ligt op 10 stemmers: "Als bij stemmingen niet minstens 10 leden uit een Schaduwfractie hebben gestemd wordt de tussenstand niet weergegeven. Wel tellen de uitgebrachte stemmen alvast mee bij de totaaltelling voor Nederland."

Schaduwkamer maakt voor de kleine 7.000 leden die er afgelopen week bijkwamen transparant hoeveel 'schaduwfractieleden' per partij nu zijn ingeschreven. Voor de eerdere ruim 40.000 inschrijvingen moet dat nog plaatsvrinden, voor zover mogelijk. Bij de stemmingen zoals die op proef over de JSF-aanschaf zie je ook enkel percentages en geen stemmers per partij. De Hond belooft: "Dat wordt wel degelijk transparant. We gaan dat allemaal rapporteren en archiveren en dan moet dat precies zichtbaar worden."

BNN, Hyves en Pechtold

Omroep BNN, fris actief met politiek gericht op jongeren, steunt Schaduwkamer. De omroep promoot het als volgt: "In de 2e kamer weten ze vaak niet echt wat er in Nederland leeft. Laat staan in jouw stad of jouw straat. En wat jij ergens van vindt horen ze al helemaal niet. Maar daar gaan we wat aan doen. Met de schaduwkamer! Kun je stemmen over alles waar ze in de 2e kamer ook over stemmen. Echte meningen van echte mensen dus."

In principe voorziet Schaduwkamer echter niet in de meningen van personen, maar die komen wel aan bod op andere podia. Volgens Marc de Hond krijgen alle moties een hashtag (#) waarmee men meningen kan geven in de 140 tekens van een Twitterboodschap. Ook op Hyvespagina's zal discussie moeten ontstaan. Schaduwkamer geeft Twitter en Hyves weer. Regie is er niet.

Ook Hyves steunt het initiatief. Met de Hyves-inlog kun je inschrijven bij Schaduwkamer. Vanmorgen stond er nog niets op Hyves.nl. Zoeken op 'Schaduwkamer' leidde nog niet tot resultaat, behalve tot advertenties van Hyves voor kamerverhuur.
Het is de bedoeling dat de virtuele Schaduwkamerstemming aan de echte stemming in de Tweede Kamer voorafgaat en deze beïnvloedt. Dat moet ook 'de kloof' tussen politiek en burgerij helpen verkleinen. Marc de Hond: "Als 10 procent van de 8,5 miljoen Hyvers gaat meedoen dan moeten politici dit wel serieus gaan nemen. De kloof die burgers voelen kan erdoor verminderen."

Dat niet alleen, het wordt ook een machtsfactor volgens De Hond jr.: "Hoe meer er meedoen, des te belangrijker het wordt. Dan kunnen op een gegeven moment politieke partijen er niet meer omheen."

Beter beargumenteren

D66-leider Alexander Pechtold is enthousiast over het initiatief, liet hij weten tegenover Radio 1. De grote veranderingen die D66 onder Van Mierlo voorstond zijn er, erkent Pechtold, niet gekomen. Via nieuwe media kan er volgens hem wellicht alsnog een vernieuwende impuls voor de democratie tot stand komen.

"Een prima initiatief. Ik zie dit als een mogelijkheid om burgers meer te betrekken. Je kunt in een kroeg wel een mening formuleren maar met dit initiatief krijg je meer argumenten voorgeschoteld zoals ook wij die overwegen. Het zou goed zijn als er moties kwamen waarbij je met je gevoel het ene zegt, maar wordt geconfronteerd met de gevolgen en de vraag of je het kunt waarmaken."

Leidt het niet, vroeg Radio 1, tot gemakzucht als politici hun oor laten hangen naar de achterban op Schaduwkamer? Pechtold: "Nee, dat probleem zie ik niet. Er is ook overleg op congressen en niet altijd is iedereen het overal over eens. Je bent de hele dag bezig om te argumenteren. Een extra podium voor die argumenten leidt ertoe dat je nog beter je afwegingen kunt maken. Dit leidt er ook toe dat je de discussie niet besloten kunt houden tot je fractie, maar steeds op transparante wijze je keuzes vorm moet geven. Dat juich ik toe."

Per motie krijgt de deelnemer een berichtje met het verzoek om zich te oriënteren en dan te stemmen. Je kunt ook tussentijds aftreden als Schaduwkamerlid en wordt dan verlost van een dossier met stemgedrag: "Als je wenst af te treden als lid van Schaduwkamer kan dat hier. Bedenk wel dat al je informatie wordt verwijderd. De stemmen die je hebt uitgebracht en de invloed die je daarmee hebt gehad op de moties blijven wel intact. Als je op een later moment weer lid wilt worden dien je jezelf weer opnieuw in te schrijven."