In een interview stelde Diederik Karsten, algemeen directeur van UPC Nederland op de vraag:
Met KPN heeft UPC in haar gebieden een duopolie; twee aanbieders. Mobiel was dat destijds een slechte zaak en maakten KPN en Vodafone afspraken. Hebben we nu genoeg concurrentie?
"Ik denk zelfs dat er geen sprake is van een duopolie, want de technische voorwaarden veranderen steeds. Momenteel heeft de kabel een duidelijke voorsprong op Adsl in capaciteit en mogelijkheden. KPN probeert dat bij te benen met Vdsl, maar heeft zoveel capaciteit nodig voor de interactieve televisie dat daarbuiten nog hoge snelheid internet aanbieden niet eenvoudig zal zijn."
Mocht KPN wel succes hebben met interactieve televisie, ligt er dan een aanvalsplan?
"Nee, ik denk dat onze producten nu krachtig genoeg zijn. Ons bereik groeit nog steeds ten koste van Adsl. Daar zie ik zo snel geen verandering in komen."
Is de achterstand van KPN het gevolg van verkeerde investeringen, bijvoorbeeld in een slecht uitgevoerd All-IP programma en de uiteindelijke keuze voor korte termijn Vdsl in plaats van vroeg te kiezen voor glasvezel?
Analist MF Global in Australië schreef dat KPN te weinig heeft geïnvesteerd en te eenzijdig heeft gekozen voor het inkopen van eigen aandelen. Om die reden werd het koersdoel naar beneden bijgesteld van 11,50 naar 11,20 euro en de aanbeveling is 'neutraal', en ligt onder die van de grote Europese broeder France Telecom, Deutsche Telekom en BT. "We adviseren investeerders om hun zware posities in KPN te verminderen."
De reden ervoor: "KPN heeft met zijn nadruk op het terugkopen van eigen aandelen en hoog dividend te weinig geïnvesteerd in zijn kernactiviteiten, te weten het vaste net in Nederland en het mobiele net in Duitsland."
Dat zou betekenen dat KPN in de eigen voet heeft geschoten: want met het kopen van eigen aandelen KPN poogde het bestuur de onderneming voor aandeelhouders aantrekkelijker te maken. Maar nu roept een analist dat diezelfde aandeelhouders daarmee niet geholpen zijn
In Nederland verliest KPN terrein op de tv-kabel volgens MF Global: "Nederland is het enige land in West-Europa waar de nationale dominante telecomaanbieder terrein verliest op de tv-kabel."
De oorzaak is tweeledig: aan de ene kant kon de tv-kabel met lage investeringen, in de Docsis-3 standaard, een grote stap maken in capaciteit. Met het aanbod van zowel internet als van digitale televisie is de voorsprong dusdanig dat KPN in triple play aanbod de kabel niet kan bijbenen.
KPN's marktaandeel daalde van 44 procent in 2008 tot 42 procent begin 2010, en 41,5 procent exclusief glasvezel. Er is weinig differentiatie in nieuwe diensten op breedband dus telt de snelheid van internetverbindingen zwaar. Ziggo, en vooral UPC,slagen er volgens MF goed in om consumenten met marketing te overtuigen van de snelheid van hun breedbandverbindingen van 20 resp 25 Mb/s terwijl KPN op een gemiddelde van 8 Mb/s blijft steken.
KPN investeert te traag in glasvezel tot aan woningen (FttH) om de achterstand op de kabel in prijs/prestatie verhouding binnen afzienbare tijd in te lopen. De houding van KPN is 'conservatief', waardoor eind 2012 nog slechts 1,1 tot maximaal 1,3 miljoen woningen van glas zijn voorzien, een penetratie van 15 tot 18 procent.
In de antwoorden van de drie experts hierboven wordt ingegaan op de techniek en wat marketing, terwijl bij dit soort vraagstukken ook gekeken dient te worden naar de beoogde gebruikers.
Opvallend in de hele discussie over nog sneller internet en nog meer tv kanalen is namelijk de rol van de consument. De consument is in tegenstelling tot bij eerdere introducties van nieuwe technieken niet meer de partij die per definitie over een kennisachterstand of minimale ervaring met de leverancier beschikt.
Dat is een totaal andere situatie dan eind jaren negentig toen eerst kabelinternet en daarna ADSL op de markt kwamen. In die tijd was het voor verkopers en marketeers veel eenvoudiger een klant te laten upgraden naar de nieuwe techniek. De specificaties klonken altijd fantastisch en het vertrouwen in vernieuwing in het algemeen was nog intact.
Anno 2010 ligt dat allemaal anders. Grote groepen consumenten weten inmiddels dat de afgenomen snelheid – zeker bij ADSL – slecht een theoretisch maximum is en ook andere voorgespiegelde voordelen niet altijd opgaan. De houding van de consument heeft ook een verandering ondergaan door de wijze waarop aanbieders van tv en internetsignalen kunnen omgaan met de klanten. Dat hierbij tv programma's als Radar en Kassa een belangrijke rol hebben gespeeld staat buiten kijf.
Dit alles leidt ertoe dat de leveranciers die klanten willen bewegen te upgraden sowieso een andere marketing aanpak moeten kiezen. Eentje waarbij wordt erkend dat de consument kundig en mondig is.
Om het nog complexer te maken, blijkt de consument redelijk terughoudend bij bepaalde investeringen en abonnementen. Als oorzaken hiervan gelden het economische klimaat en de verzadiging.
Het eerste behoeft geen nadere uitleg. Bij het tweede punt speelt, dat de klant eigenlijk wel tevreden is en veel minder staat te springen op weer iets nieuws, met alle risico's van dien.
Als je bovenstaande punten de revue laat passeren komt onherroepelijk de vraag boven drijven of nog sneller internet niet een dienst is waarop dit moment simpel weg te weinig vraag naar is om een gezonde businesscase te maken.
En dat op zijn beurt is niet behulpzaam om een zwalkend schip op koers te houden.
Ik heb voor beantwoording gebruik gemaakt van de input van mijn TNO collega Rob van den Brink, specialist op het gebied van bandbreedte in koperverbindingen.
Dit soort uitspraken zijn (zoals gewoonlijk) veel te kort door de bocht, en slaan daarom nergens op. Dat komt omdat er een specifieke DSL-technologie (VDSL2) vergeleken wordt met de mogelijkheden van een infrastructuur (kabel) als geheel waarover meerdere generaties (huidige en toekomstige) Docsis-systemen gebruikt kunnen worden.
Wat vergeleken zou moeten worden zijn totale migratiescenario's van de huidige situatie naar de toekomstige situaties. Dus denken in generaties breedband (=dienstenpakket) en welke oplossingen daarbij passen. En dan gaat het niet alleen om bandbreedte maar met name om kosten: wat kan geleverd worden tegen welke prijs.
Op dit moment zijn tweede generatie breedband dienstenpakketten (2GBB, 1-10 Mb/s) alom aanwezig in Nederland, en maken we de grootschalige transitie naar derde generatie breedband dienstenpakketten (3GBB, 10-100Mb/s).
Dit geldt zowel voor de telco's als de kabelaars. Dat er incidenteel 120Mb/s geleverd kan worden via kabel, en er een handjevol glasverbindingen bestaan (<3%) is dan heel wat anders en heeft hoofdzakelijk PR-waarde (de kabelaars krijgen een gigantisch probleem als morgen ineens 50% van Nederland dat ook gaat bestellen).
Voor het ministerie van EZ heeft TNO juist om die reden een heel gebalanceerde vergelijking gemaakt naar oplossingen voor de toekomst, waarbij de mogelijkheden van beide infrastructuren (van telco's en van kabelaars) goed naast elkaar gezet worden.
Het wordt dan meer een kwestie van investeringsbereidheid van de betrokkenen en hoe snel de leverprocessen erachter op orde zijn. Bandbreedte is daar maar een onderdeeltje van. Op dit punt blijft KPN m.i wat achter (veel te veel korte termijn denken).
Maar misschien gaat het er intern bij de kabelaars ook zo aan toe, alhoewel het lijkt erop dat de kabelaars nu profiteren van het gegeven dat ze in het verleden geïnvesteerd hebben in hun infrastructuur. Maar dat is wat anders dan VDSL2 tegen 'de kabel' afzetten.
Dat TNO rapport voor EZ is openbaar (zowel bij EZ als bij TNO)
Samenvattend:
* Zowel de kabelaars als de telco's kunnen hun infrastructuren migreren om van 2GBB naar 4GBB te kunnen groeien:
* De kabelaars kunnen steeds meer analoge TV kanalen vervangen door digitale, en zo ruimte maken voor meer bandbreedte.
* De telco's kunnen hun full-copper oplossingen, via hybride glas-koper oplossingen, migreren naar oplossingen waarbij glas domineert. De twisted-pair koperlijnen worden dan steeds korter en de glaslijnen steeds langer, en zelfs voor 4GBB is de verwachting dat het deels als hybride glas-koper geïmplementeerd gaat worden. (Datzelfde geldt overigens ook voor de kabel)
Dus de telco's en de kabelaars zullen elkaar nog jarenlang blijven beconcurreren ;-)
Overigens ben ik van mening dat bij infrastructuren niet alleen moet worden gekeken naar bandbreedte. We zijn steeds afhankelijker van internet, dus robuustheid (redundantie etc.) is volgens mij op een gegeven moment belangrijker dan bandbreedte.
(En terzijde: Zonder ondersteuning voor IPv6 zijn straks alle infrastructuren waardeloos.)
De kabel gesloten voor providers
Inmiddels is het al lang geleden, maar in 1995 heeft CaiW (om precies te zijn de toenmalige dochter Kabelfoon BV) met drie ISP's gesproken over mogelijkheden om gebruik te maken van het in mei 1995 door CaiW aangekondigde kabelinternetsysteem. De ene ISP vond het te duur, de ander vond het te ingewikkeld en de derde wilde exclusiviteit. Uiteindelijk is CaiW zelf kabelinternettoegang gaan leveren.
TV via IP
Rond die tijd was er bij CAIW ook al sterk de gedachte dat Radio en TV ooit via IP zou moeten verlopen. Door de routeringsmogelijkheden kan netwerkcapaciteit dan efficiënter worden benut, er is een handige terugweg voor interactie en tevens, potentieel van belang i.v.m. vergoedingen voor doorgifte en rechten, is gelijk het 'actual audience' bekend.
Feitelijke implementatie van dit plan bij CAIW heeft geduurd tot de aanleg van een eigen glasnet in Woerdblok, Naaldwijk (2005) en IPTV wordt nu verder uitgerold op glasnetten in Krimpen a/d IJssel en in Loenen a/d Vecht.
Glas versus Docsis
Voor het parallelle transport van enkele HDTV-programma's tegelijk naar een huishouden is een behoorlijke capaciteit nodig, die potentieel het beste past bij een glasnet. Wel zijn er nog allerlei technische vraagstukken rond de inrichting van zo'n glasnet, maar die zijn er ook als je Docsis wilt gebruiken voor IPTV.
Ook zijn er bedrijfseconomische afwegingen, al zullen die in de loop der jaren anders gaan uitpakken. Een glasaansluiting is op dit moment duurder dan een coaxaansluiting. Zolang je via beide infrastructuren ongeveer dezelfde diensten aan kunt bieden en daar dus ongeveer hetzelfde voor kunt vragen biedt glas niet zonder meer een voordeel.
Daar komt nog bij, dat in woningen nog allerlei voorzieningen moeten worden getroffen om snel dataverkeer mogelijk te kunnen maken, terwijl een kabelmodem bij wijze van spreken op elke coaxaansluiting kan worden aangesloten.
De kabel aan de winnende hand?
Ten opzichte van xDSL wel, dat is duidelijk. Partijen die op dit moment minder dan KPN aan glas doen krijgen het op termijn wel moeilijk. Het valt bij Docsis niet mee om echt op grote schaal triple play via IP aan te gaan bieden, zeker niet naarmate een groter deel van de RTV-signalen een individueel karakter krijgt ten opzichte van gewone lineaire omroepdistributie.
Netkwesties stelt een interessante vraag aan de orde: is de kabel aan de winnende hand of niet? Alvorens mijn mening daarover te geven zal ik eerst de andere door de redactie opgeworpen vragen proberen te beantwoorden:
1. Heeft KPN de juiste instelling met investeringen?
Het gedrag van de aandeelhouders van KPN kan ik niet beoordelen maar de observatie van MF Global dat KPN te weinig heeft geïnvesteerd in zijn vaste net en daardoor bezig is marktaandeel te verliezen, snijdt zeker hout. KPN heeft de laatste jaren een halfslachtige houding aangenomen wat betreft haar investeringen in het vaste net en het verlies aan marktaandeel is primair daar aan te wijten en niet in de eerste plaats aan de superioriteit van de kabel.
Ik denk niet dat er bij KPN veel twijfel bestaat over de vraag of de stabiliteit, de operationele kosten en de potentie van een ftth glasvezelnetwerk superieur zijn ten opzichte van haar klassieke vaste net.
Het probleem is dat men niet weet langs welk pad men de migratie van koper naar glas moet laten lopen. Waaruit blijkt die halfslachtigheid?
* Via de participipatie in Reggefiber heeft men wel besloten tot de uitrol van ftth in een aantal steden maar dat glasvezelnetwerk wordt vervolgens (nog) niet gebruikt om daar het koperen netwerk af te danken en bestaande klanten over te zetten op het glasvezelnetwerk, waardoor een echte boost in het gebruik van ftth uitblijft;
* Men wilde eerst doen of diensten over een glasvezelnetwerk niets bijzonders waren en koos een internetservice over glas die gemodelleerd was op Vdsl (asymmetrisch download en upload) terwijl daar geen enkele technische- of kostenreden voor was. Dat viel uiteindelijk ook niet uit te leggen aan de klanten en men is alsnog overstag gegaan door een symmetrische service te gaan leveren;
* KPN heeft (wellicht ivm met het vorige punt) per se een eigen invulling willen geven aan de actieve operator-laag van het netwerk en blijkt dat naar eigen zeggen te hebben onderschat (anders gezegd: het eigen kunnen overschat). Daardoor lijkt men nu niet meer door te durven pakken;
* Het dienstenpakket dat KPN over glasvezel levert is zowel qua tariefniveau als qua functionaliteit niet echt competitief te noemen vergeleken met de dienstenpakketten van de ISP's die Reggeborg speciaal voor ftth-uitrol heeft opgetuigd en die allen gebruik maken van Reggefiber Operator voor haar actieve laag (KPN levert bijv geen analoge tv, al die andere ftth-aanbieders
wel);
Die ISP's, zoals XMS en Edutel, blijken bij vraagbundelingsprojecten ook maar net de slag aan te kunnen met de kabelaars. KPN zit daar gewoon te ver boven met haar tarieven;
* KPN durft het nog steeds niet aan om op het vlak van de bandbreedte de fictie op te geven dat 100 Mb/s over ftth iets heel bijzonders en kostbaars is en als zodanig ook vooral tegen een hoog tarief moet worden aangeboden;
Die bandbreedte moge schaars en kostbaar zijn op vdsl- of kabelnetwerken, over ftth is dat gewoon niet het geval. Dat is al eerder gebleken bij de massale uitrol van 100 Mb/s aansluitingen in studentenflats, maar het is ook gebleken in de Nijmeegse wijk Hazenkamp (Glazenkamp) waar alle 1.900 aansluitingen standaard 100 Mb/s symmetrisch hebben en waar de extra netwerkkosten die daaruit voortvloeien marginaal blijken te zijn. Met het opgeven van deze fictie zou KPN zich in een klap op afstand van de kabelaars zetten;
KPN wil dus misschien wel maar lijkt niet voldoende meer te geloven in eigen kunnen en durft een ferme investeringsbeslissing en een agressieve slag om marktaandeel niet aan.
2. Heeft Karsten gelijk dat Vdsl KPN niet gaat redden?
Ik denk dat hij daar gelijk in heeft maar de kabelaars zullen met Docsis 3 alleen maar superieur blijven zolang KPN zich met Vdsl blijft behelpen en KPN de potentie van ftth niet in stelling durft te brengen.
Het moet gezegd dat UPC zich goed weert tegen de vraagbundelingsinitiatieven rond ftth met een combinatie van agressieve marketing en bluf over de internetcapaciteit die zij via de kabel aanbiedt.
De opmerking van Karsten dat het niet meevalt HD-kwaliteit te bieden over IP is direct weerlegbaar. XMS en anderen bieden via IP een HD-service aan die in kwaliteit niet onderdoet voor die van UPC en volgens velen zelfs aanmerkelijk beter is.
De resterende internetcapaciteit is daarbij geen issue. Glazenkamp heeft de servers en software van Surfnet overgenomen waarop voorheen de Surfnet Detective draaide. Hiermee kun je met een hoge mate van objectiviteit zowel de upload- als de downloadsnelheden meten.
In alle metingen in onze wijk blijven die ruim boven de 90 Mb/s. Een HD-stream van minder dan 10 Mb/s deert de gebruiker daarbij niet of nauwelijks. Het terrein waar wij wel problemen mee hebben ondervonden was de overgang van het gebruik van het gewone KPN-netwerk (pots) naar bellen over IP (VoIP) van XMS/Reggefiber.
Vooral oudere mensen met een minder goed gehoor zijn nog altijd gebaat bij het superieure POTS (kwaliteit geluid, stabiliteit van de dienst e.d.). Mensen die overkwamen van een andere VoIP-leverancier hadden die kwaliteit al eerder ingeleverd en hadden daar minder moeite mee.
3. Wat moet KPN nu doen?
In de eerste plaats moet KPN het geloof terugvinden dat haar toekomst wel degelijk bij een snelle uitrol (en gebruik) van ftth ligt. Mijn suggesties:
* KPN kan haar vlaggenschip Xs4all opdragen om, gebruik makend van Reggefiber Operator en niet van haar eigen actieve laag, glasvezeldiensten te gaan leveren, overal waar in Nederland glasvezel is uitgerold.
De naam van Xs4all kan veel klanten over de ftth-streep trekken en Xs4all kan zich bevrijden van een gemankeerde technologie (Adsl en Vdsl);
KPN zou kunnen beginnen aan een migratie van bestaande klanten van het koperen net naar het glasvezelnet op een verder voor de klant zoveel mogelijk transparante manier (meer functionaliteit voor hetzelfde geld);
* Alsnog krachtig doorgaan met het via Reggefiber verglazen van steeds meer steden in Nederland. Onder het motto: als KPN niet investeert, zal het marktaandeel ten opzichte van de kabelaars snel teruglopen en wordt het investeringsrisico steeds groter.
4. Is de kabel aan de winnende hand?
Ja, als het gaat om de korte termijn. Ook ja op de middellange termijn als KPN blijft zwalken. Op de langere termijn zou de kabel aan de winnende hand kunnen blijven als ze een zo groot marktaandeel weet te verwerven dat de kabelexploitanten de enige zijn die het zich nog kunnen permitteren een ftth-netwerk in Nederland uit te rollen.