Verhitte gemoederen om fotorechten

Aanleiding voor de zaak is het zonder toestemming publiceren van een door fotograaf Peter van Rijswijk gemaakte foto van Wieteke van Dort, tegenwoordig kunstenares, op de grootste kunstsite van Nederland, Galeries.nl. Van Dorts galerie stuurde de foto als onderdeel van een uitnodiging voor haar tentoonstelling op naar uitgeverij Tutein Nolthenius, die de foto op de pagina over Van Dort op haar site Galeries.nl plaatste. Galeries.nl is de grootste kunstsite van Nederland: er staat actuele informatie over musea, galeries, duizenden kunstenaars en dertigduizend plaatjes van kunstwerken.

Van Rijswijk eist nu ongeveer negenduizend euro schadevergoeding van Tutein Nolthenius, beheerder van Galeries.nl, die zelf niet verder wil gaan dan vijfhonderd euro. Van Rijswijk spreekt van een 'symbolisch bedrag, omdat hij vindt dat hem niets te verwijten valt. De kemphanen werden het niet eens, zodat rechter mw. J. Pols van de rechtbank in Den Bosch binnenkort uitspraak moet doen.

'Zestig cent per pixel'

Tijdens de compositiezitting woensdag in Den Bosch vergeleek Doeko Bosscher, de advocaat van Tutein Nolthenius, het tarief dat Van Rijswijk hanteert gekscherend met de internethit van het jaar, de Million Dollar Homepage. Daarmee verdiende een Britse student al honderdduizenden euro's door voor 1 dollar per pixel advertenties te verkopen. "Als je een rekensom gaat maken voor deze foto dan eist Van Rijswijk zestig eurocent per pixel."

De kwestie spitst zich vooral toe op de hoogte van de schadevergoeding die Van Rijswijk eist. Tutein Nolthenius bestrijdt niet dat hij de fotograaf een vergoeding moet betalen voor de ongevraagde publicatie van de foto op zijn site. Het bedrag werd zo hoog omdat de fotograaf volgens zijn leveringsvoorwaarden voor gepubliceerde foto's waarvoor hij geen toestemming heeft gegeven een bedrag mag vragen ter hoogte van drie keer de gebruikelijke vergoeding. Bovendien deed Galeries.nl niet aan naamsvermelding, waardoor de fotograaf volgens zijn voorwaarden nog een extra vergoeding toe zou komen van zeker honderd procent van het oorspronkelijke bedrag.

Drie domeinnamen en twee thumbnails

Het bedrag wordt nog hoger doordat Van Rijswijk ontdekte dat Tutein Nolthenius meerdere domeinnamen voor zijn site hanteert: naast Galeries.nl ook onder andere Galeries.nu en Artnet.com. Die extra domeinnamen zijn onderwerp van hevige discussie. Moeten we ze zien als nieuwe openbaarmakingen? Van Rijswijk en zijn advocaat, Sieb van der Galiën van vakbond NVJ, vinden van wel. Volgens hen konden bezoekers via meerdere adressen uiteindelijk bij de foto van Van Dort terechtkomen.

Tutein Nolthenius brengt daar tegenin dat hij die domeinen slechts laat doorsluizen naar dezelfde databank op één en dezelfde server. "Het enige wat er anders is, is dat er soms een logootje van Artnet staat en soms een logo van Galeries.nl. Ik heb die domeinnamen gekocht omdat ik inzag dat mijn site niet alleen maar over galeries gaat, maar bijvoorbeeld ook over musea. Ik wil mensen steeds meer laten wennen aan de naam Artnet en daarom verschijnt dat logo random als je naar de site gaat. Maar dat maakt het nog geen verschillende sites."

"Stond de gewraakte foto op één locatie?" vroeg rechter P. Pols. "Ja, het had één ip-adres. De pagina's verwezen naar één bestand in de database," aldus Tutein Nolthenius. Toch vonden beide partijen dat er op dit punt nog te weinig jurisprudentie is. Ze willen de hulp van een externe deskundige inroepen om te kunnen beoordelen of meerdere domeinnamen gezien kunnen worden als meerdere publicaties. Doeko Bosscher vergeleek het met hetzelfde boek waar steeds een ander kleur kaft om heen zit.

De laatste ophoging van de schadeclaim ontstond doordat Tutein Nolthenius twee kleinere versies van de foto als 'aankeilers' op zijn site plaatste. "Op internet is het noodzakelijk om kleine versies af te beelden en mensen vervolgens door te laten klikken naar grotere versies van afbeelden. Je kan ze niet allemaal in het groot op dezelfde pagina plaatsen, dan komt niemand er meer doorheen. Het werken met doorkliks is gewoon een eigenschap van internet," verweerde de uitgever van Galeries.nl zich.

Schade en schuld?

Een ander punt is dat de foto destijds volgens de serverstatistieken van Tutein Nolthenius slechts 47 keer is aangeklikt. "Waarvan ook veel door Van Rijswijk en zijn advocaat." Doeko Bosscher vraagt zich daarom af of er door het kleine aantal kijkers wel sprake is van schade in de vorm van afbreuk aan Van Rijswijks auteursrecht. Ook speelt de vraag of Tutein Nolthenius had kunnen weten dat de foto was gemaakt door een beroepsfotograaf en dat er auteursrecht op rustte.

Onder de foto van Van Dort die Galeries.nl ontving stond 'foto: Pevry Press'. Tutein Nolthenius dacht niet dat het ging om een fotograaf, omdat hij dat uit die naam niet kon uitmaken. "Ik dacht aan een drukkerij. De onze heet toevallig Pre Press. Als ik had geweten dat het een fotobureau was had ik dat er wel bij gezet." Volgens Van der Galiën heeft Tutein Nolthenius te weinig gedaan om te controleren of er op de foto geen auteursrecht rustte. Bosscher vond juist het omgekeerde.

De Europese handhavingsrichtlijn over auteursrecht, die anderhalf jaar geleden van kracht werd, valt zo te lezen dat schadevergoeding louter nodig is als de schade is ontstaan door een 'opzettelijke of verwijtbare inbreuk'. Bovendien kwam na de Scientology-zaak in het Burgerlijk Wetboek te staan dat 'een dienstenaanbieder van de informatiemaatschappij' niet aansprakelijk is als hij niet kon weten dat informatie een onrechtmatig karakter had, of als hij die informatie meteen verwijderde zodra hij op de hoogte was gebracht. Dat laatste deed Tutein Nolthenius in ieder geval, maar had hij ook kunnen weten dat hij het auteursrecht van een fotograaf schendde? Dat wordt een lastige vraag voor rechter Pols.

Doorgeefluik

Bovendien is het nog maar de vraag of de rechter Galeries.nl zal beschouwen als een soort hostingprovider. Kunstenaars en galeriehouders kunnen zelf informatie publiceren op de site. "Galeries en kunstenaars hebben een eigen wachtwoord waarmee ze kunnen inloggen," zegt Tutein Nolthenius. Maar juist in dit geval werd de Van Dort-foto door Galeries.nl handmatig ingescand en online gezet. "De galerie van Van Dort had ook wel een eigen wachtwoord, maar ze wilden dat wij het voor hen publiceerden."

Galeries en musea betalen voor deze service zestig euro per jaar. Voor alle galeries van de Nederlandse Gallerie Associatie geldt dit ook vanwege een raamovereenkomst die de NGA met Tutein Nolthenius sloot. "Hij wilde een bedrag betalen en heeft de foto eraf gehaald, dus hij heeft al meer gedaan dan volgens het 'notice-and-takedown'-principe hoeft," zegt Bosscher.

Hij ziet de site als een elektronisch doorgeefluik. "Je kan de site vergelijken met een internet service provider, die geen onderzoeksplicht heeft. Internetbedrijven zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van door hen gehoste pagina's waarop ze geen controle hebben. Dit wil ik als het moet volhouden tot aan het Europese Hof van Justitie," dreigde Bosscher.

Richtprijzen een kartel?

De hoogte van het bedrag wordt vooral bepaald door allerlei passages afkomstig uit de Algemene Voorwaarden van Van Rijswijk, die weer gebaseerd zijn op de richtprijzen van de fotografenvakbond. Die richtprijzen gelden als norm in de beroepsfotografie, stelt Van Rijswijk. "Ik hanteer ze altijd en andere fotografen ook."

Bosscher vindt dit onrechtmatig. "Als dat echt zo zou zijn, dan zouden fotografen onderling de prijzen vaststellen zonder dat er concurrentie is en er onderhandelingen mogelijk zijn. Dat is in strijd met het mededingingsrecht. Dat zou betekenen dat fotografen net zoiets hebben als een kartel." Hij denkt dat er genoeg fotografen zijn die lagere prijzen vragen. Dit punt komt in de rechtszaak verder aan bod.

Een schikking zat er zeker niet in: beide partijen staan recht tegenover elkaar. Tutein Nolthenius vindt dat Van Rijswijk overvraagt met het geëiste bedrag. "Ik wil best betalen voor het publiceren van uw foto, maar zie al die vermenigvuldigingen die u doet als een misbruik van recht. Dat gaat in tegen mijn principes." Ook voor Van Rijswijk is het een principezaak. Op de vraag van de rechter of hij geen negatieve aandacht voor zijn fotobureau vreesde, antwoordde hij: "Deze kwestie moet voor de beroepsgroep duidelijk worden."

'Fiks aan de hoge kant'

Duidelijk was dat rechter Pols het geëiste bedrag exorbitant vindt. Tegen Van Rijswijk zei ze tegen het eind van de zitting: "U zit wel erg hoog in de boom. De voorwaarden die u hanteert zijn soms wel, soms niet aanvaard in rechtszaken. Het is niet gezegd dat ik meegaan met sommige van uw vermenigvuldigingen. Uw vordering zit fiks aan de hoge kant."

Bosscher verweet Van Rijswijk tenslotte 'juridische stalking'. Van Rijswijk wordt vertegenwoordigd door vakbond NVJ, terwijl Tutein Nolthenius zijn advocaat zelf moet betalen. Volgens Bosscher ontstaat door dit soort juridische acties een beeld bij het grote publiek dat fotografen in hun vrije tijd op internet op jacht zijn naar eigen foto's om er een slaatje uit te slaan. Van der Galiën ziet het precies andersom: "Het is onzin dit zo te stellen. Het stikt op internet juist van het jatwerk. Websites plakken alles zomaar over."

Na de eerste brief van Van Rijswijk in februari blokkeerde Galeries.nl de toegang tot alle 30.000 andere afbeeldingen op de site uit angst voor nog meer claims van fotografen. De afgelopen maanden kwamen 28 duizend afbeeldingen terug online, doordat 1400 kunstenaars en 700 kunstinstellingen een vrijwaringsverklaring naar Galeries.nl stuurden.