Uitlevering voor webpublicatie dreigt voortdurend

Antenna in Nijmegen is een reeds 22 jaar bestaande activistische provider. Ze is hoster voor veel actiegroepen zoals de Landelijke India Werkgroep (LIW).

Deze club en de Schone Kleren Kampagne (SKK) zijn gedaagd in India in een zaak aangespannen door spijkerbroekenfabrikant Fibres and Fabrics International (FFI) in Bangalore. De Reden: kritische publicaties over het bedrijf; dat wil zeggen leugens volgens de aanklacht. Bovendien is een rapport gepubliceerd dat in India zelf is verboden na een rechtszaak.

In het vervolg hierop is ook Antenna gedaagd daar ze de gewraakte publicaties faciliteert met hosting, na een eis tot verwijdering van publicaties terzijde gelegd te hebben. FFI dreigde met 10 miljoen euro boete. De beschuldigingen voor de rechtbank in Bangalore luiden smaad, internationale criminele samenzwering, xenofobie en racisme; beide laatste als delicten onder het Europese Cybercrime verdrag. Ook Xs4all moet voorkomen in India daar ze de internetverbinding levert.

De minister van handel in India staat achter de rechtszaak door FFI. Een beroep op de rechtsbijstandverzekering had, zo bleek Antenna, weinig zin, want de polis dekt niet voor beschuldigingvan een onrechtmatige daad. Dus de kosten kunnen enorm oplopen.

Zomaar de sigaar

Ieder die via internet publiceert is in principe aansprakelijk vanuit elk land waar de informatie te zien, lezen of horen is. Dat risico lopen Nederlandse providers van bijvoorbeeld actiegroepen ook, maar in mindere mate. Kan dit dan zomaar?

Lopen Nederlandse internetters met kritiek op buitenlandse organisaties dan concreet gevaar? Kunnen criticasters worden uitgeleverd? En hoe ver streks de aansprakelijkheid van providers over de grenzen van de Europese Unie? Deze vragen speelden tijdens de bijeenkomst Het onwerkbare internet in het voormalige Volkskrantgebouw aan de Wibautstraat in Amsterdam.

Het aantal van zo'n 50 bezoekers stond in geen verhouding tot het grote belang van het onderwerp. Enkele aanwezige advocates spraken dan ook hun grote zorg uit over de onverschilligheid in de samenleving. Het gaat hier immers om de vrijheid van meningsuiting op internet in Nederland, en iedereen uit zich vrolijk op Hyves etc. Die vrijheid loopt werkelijk gevaar indien vanuit het buitenlands grenzen worden gesteld.

De door vrijwel alle bezoekers gedeelde conclusie luidde dan ook dat er actie nodig is. Er moet wetgeving komen om te voorkomen dat netpublicatie speelbal wordt van belangen over de grens, waar dan ook. Want zo urgent is het, toont het Indiase geval.

Lippendienst Verhagen

En in antwoorden van het kabinet op kamervragen over de Indiase rechtszaak van Sharon Gesthuizen (SP) bleek internetvrijheid nauwelijks een rol te spelen.

Volgens Polman was de koninklijke delegatie naar India volledig voorzien van informatie over de kwestie, maar meden koningin en regering die vanwege het explosiegevaar van het onderwerp. Staatssecretaris Frank Heemskerk heeft de zaak wel aangekaart. Dat heeft geleid tot wat rust en een 'denkpauze'.

Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen laat geen mogelijkheid onbenut om te kraaien over mensenrechten, maar dit staat haaks op zijn daadkracht met mensenrechten. Mensenrechten zijn voor Verhagen een p.r.-instrument. En de Volkskrant stelt hem daarover niet één kritische vraag in een interview, mopperde discussieleider Cees Hamelink van de UvA.

Sterke knieën

Polman had de moed om de publicisten op zijn server met rust te laten. En hij blijft dat doen. Joost Flint (DDS) zei eerlijk niet te weten of hij in alle gevallen zulke sterke knieën zou hebben. Voor je het weet val je om door juridische kosten.

En dergelijke intimidatie is meer en meer het doel van juridische acties. Polman somde een serie zaken op, inclusief bekende gevallen als de arrestatie van Petter Nylander van webgokbedrijf Unibet op Schiphol op verzoek van Frankrijk en de absurde zaak van Peter Tabbers in Hengelo, van wie Griekenland uitlevering eiste wegens vermeende internetfraude.

In de praktijk loopt het echter zo'n vaart niet, zo bleek uit de interessante bijdragen van verschillende juristen:

Providers niet echt in gevaar

Volgens Egbert Dommering van Brinkhof Advocaten spelen er twee vragen: waar is het feit gepleegd? Welke norm bepaalt de vrijheid van de uiting en de vrijheid van de provider?

De uiting wordt ook gedaan in India, omdat de actiegroep ook aldaar actie wil voeren. Dit land is niet gebonden aan het Europese mensenrechtenverdrag (EVRM), maar heeft wel de Universele Verklaring ondertekend. Artikel 19 betreft de vrijheid van meningsuiting.

Dommering: De zaak McDonalds die onder het EVRM speelde, toont aan dat ingezetenen van de Raad van Europa wel een beroep kunnen doen op Europese bescherming. Maar het is de vraag of de indiase rechter zich daar iets van aan zal trekken.

De providers worden vervolgd voor verspreiding van het bericht van de actiegroep. Volgens Dommering verspreiden deze alleen in Nederland (server, eigen netwerk etc) en plegen zij dus geen verspreidingsdelict in India, de voorwaarde voor uitlevering.

De serviceprovider hier kan dus aansprakelijkheid afwijzen want het is de provider aldaar, in dit geval India, die de uiting ter plekke verspreidt. Optreden moet dan gebeuren in Nederland tegen de Nederlandse provider of in India tegen de Indiase providers(s). Wat hosting betreft geldt hier gewoon de notice & take down procedure volgens de E-commerce richtlijn.

De boodschapper heeft een groter probleem dan de provider. Tenslotte zorgt de provider alleen voor lokale verspreiding, maar degene die de uiting doet weet dat deze in de hele wereld toegankelijk is. Daar is hij in principe aansprakelijk voor in de betreffende landen.

Muziek, porno en terrorisme

Deze internationale kwestie kun je volgens vergelijken met de VN-discussie in de jaren zeventig over internationale satellieten: Toen ging het er ook om of er een algemeen beginsel van free flow of information was of dat ieder land van eerst toestemming moest geven voordat uitzendingen op haar grondgebied konden worden toegelaten; het prior consent. Daar is een soort compromis uitgekomen: de niet te vermijden spill over was vrij.

Bij het internet bevinden we ons volgens Dommering voor de beantwoording van de fundamentele vraag nog in een beginfase. De VN conferentie in Tunis in 2005 gaf geen besluiten. Er is wel een praatgroep uit voortgevloeid, het Internet Governance Forum.

Dommering: Ook daar domineert steeds meer wat ik maar even noem 'TPI': terrorisme, pornografie en het intellectuele eigendom. Het forum komt in november 2008 in New Delhi bijeen. Het is de moeite waard om deze problematiek daar op de agenda te krijgen.

Wat betreft de 'TPI' kwesties, vooral die van muziekrechten, stelt Dommering tot zijn zorg vast dat steeds meer 'co-regulering' optreedt: afspraken tussen overheden en bedrijven over filtering en dat soort zaken. Het gevaar bestaat dat de partijen onderling afspraken maken buiten het parlement om waarmee ze ongrondwettelijk opereren; bijvoorbeeld met de blacklisting door de KLPD in Nederland. Dommering: Daar is geen parlement of rechter aan te pas gekomen.

Veel uitleveringsverdragen

Hetzelfde geldt min of meer voor uitleveringsverdragen, zo bleek uit de al even boeiende verhandeling van Robbert Jonk van Cleerdin & Hamer Advocaten.

Zo sloot Nederland ruim een eeuw terug uitleveringsverdragen voor het hele Gemenebest. Nederlandse bloggers kunnen daardoor, bijvoorbeeld, worden uitgeleverd aan Australië, Zimbabwe en Oeganda. Op Uitlevering.nl staat de hele lijst. Ook degenen die online actie voeren tegen Turkije, of fraude plegen in de VS via internet kunnen eenvoudig worden uitgeleverd.

In 90 tot 95 procent van de gevallen vindt uitlevering na een beroep op een verdrag ook werkelijk plaats. Steeds minder maakt Nederland daar een voorbehoud voor, al lijkt dat anders uit de enkele gevallen die de publiciteit halen. Nederland komt haar gedragsverplichtingen in principe altijd na.

De burger is niet eens partij, aldus Jonk. Hij kan op zijn hoofd gaan staan, maar moet wel heel sterk tegenbewijs hebben, wil dat gelden. Hij moet op het moment van de vermeende misdaad dan in de gevangenis, in coma of op de maan zijn geweest wil de Nederlandse staat hem willen aanhoren.

Wel zijn er wat voorwaarden die de mogelijkheden voor uitlevering beperken. Zo moet een veroordeelde Nederlander kunnen terugkeren en hier de straf kunnen uitzitten (terugkeergarantie). Vaak vergt die procedure nog zes tot negen maanden.

Ook als voor het delict minder dan 12 maanden celstraf geldt in Nederland, vindt geen uitlevering plaats. Echter, in veel gevallen is de aanklacht zo ruim geformuleerd dat die 12 maanden wel worden gehaald; ook als de verdachte niet voor elk feit wordt veroordeeld in het buitenland in kwestie.

En binnen de EU, waarbinnen uitlevering 'overlevering' heet, is de toets bij een verzoek van een zusterstaat nog zeer marginaal. De rechtbank Amsterdam, die dit soort zaken behandelt, heeft een uiterst kleine speelruimte, aldus Jonk

Nog slecht geregeld

Het begint ermee dat al snel een politieteam uitrukt voor de arrestatie en je je paspoort kwijtraakt. In een aantal landen die met de eisende partij, in dit geval India, verdragen hebben, ben ook vogelvrij voor uitlevering. Dus ook Michael Polman van Antenna 'geniet' nu deze beperking van zijn bewegingsvrijheid.

Vanuit de zaal verbaasde Karin Spaink zich over het gebrekkige internationale besef van kwesties. Zo verloor Yahoo een zaak in Frankrijk om nazispullen en Google ging over tot zelfcensuur in Duitsland en Frankrijk en uiteraard in China: de kwesties worden lokaal opgelost met filtering. Niet fraai, wel zo efficiënt. Ook Australië houdt 'internetvuil uit het buitenland' bij de landsgrenzen tegen.

Waarschijnlijk zal dat uiteindelijk voor veel zaken de oplossing bieden. Maar voor smaad etc., met name actievoeren tegen staten, vanuit het buitenland via internet, blijft het voorlopig een precaire situatie. Daar wordt, zo betoogde Patrice Riemens van Waag Society door landen alleen al flink gebruik van gemaakt om te dreigen en intimideren.

Dus is er actie nodig om daar verbetering in te brengen. Tijdens de discussie bleek dat de lijn hiervoor het best via Den Haag naar Brussel kan lopen. In navolging van de het EVRM en de E-commerce Richtlijn kunnen daar afspraken tot stand komen die in de VN ingebracht moeten worden.

Polman is blij met gisteren geuite juridische adviezen en bemoedigingen, maar is er allerminst gerust op: De heer Dommering meent dat wij weinig gevaar lopen, maar ondertussen is er wel een Non Bailable Warrant for Arrest tegen ons uitgevaardigd en ligt er een verzoek tot een internationaal arrestatiebevel bij het ministerie in Delhi te wachten.

Juist die zaken van Yahoo versus Frankrijk en Google versus China laten zien dat exploitanten van sites wel gedwongen kunnen worden om content te filteren om te voldoen aan wetgeving in bepaalde landen.

[Peter Olsthoorn, 17 januari 2007]