Zijn naam stond online. Mijn eerste reactie: prima... Hij heeft het gedaan. Daar bestaat geen twijfel over.

Een 24-jarige geneeskundestudent werd veroordeeld voor de verkrachting van een medestudent. Het vonnis: schuldig, maar geen celstraf – onder meer omdat hij jong is en ‘zowel privé als professioneel een talentvol en geëngageerd persoon’ zou zijn.

Het voelde bijna logisch dat de menigte het heft in eigen hand nam. Het verwijt van klassenjustitie klonk, al werd dat in de media ontkracht door experts. Met naam en toenaam werd zijn foto massaal gedeeld op sociale media.

Verontwaardiging domineert

Een dag later bekruipt mij toch een ander gevoel. Wat zegt onze reactie eigenlijk over onszelf? Niet over wat híj heeft gedaan – dat is ernstig genoeg. Maar over wat wíj doen, hoe snel we meegaan in de gekte van de groep. Voor je het weet, sta je zelf met de digitale hooivork in de hand.

Want wat weten wij nu écht van deze zaak? Een artikel gelezen, een post gezien – maar hoeveel mensen die zich online uitspreken, hebben meer gelezen dan een krantenkop?

De verontwaardiging is begrijpelijk. Seksueel geweld moet serieus worden aangepakt. En als een straf niet in verhouding voelt, dan moeten we dat publiek kunnen bespreken. Dat is gezond. Nodig zelfs.

Maar dat is iets anders dan iemand vogelvrij verklaren. In plaats van een strafblad draagt deze man nu een digitale schandpaal om zijn nek. Die blijft hangen. Niet vijf jaar, niet tien jaar – misschien wel levenslang. Niet opgelegd door een rechter, maar door ons allemaal.

Het is menselijk om iets te willen doen als het systeem tekortschiet. Maar het gaat mis als verontwaardiging wordt verward met rechtvaardigheid. Het voelt soms alsof we terug zijn in tijden waarin het dorpsplein de rechtszaal was, en wie het hardst schreeuwde, gelijk kreeg. Sociale media zijn daar het equivalent van – zonder rem, zonder regels, en vaak zonder nuance.

En dit is misschien het moeilijkste om te zeggen, maar toch: ook iemand die schuldig is bevonden, blijft een mens met rechten. Juist dat maakt een rechtsstaat sterk: dat we ook dan menselijkheid blijven zien.

Bedenkelijke cancelcultuur

Als we elke keer dat we het niet eens zijn met een vonnis mensen online ‘cancelen’, dan schuiven we het recht opzij voor de waan van de dag. De ‘cancelcultuur’ is niet per definitie verkeerd. Soms is het nodig dat we als samenleving zeggen: tot hier en niet verder. Dat we grenzen stellen.

Maar in deze zaak ligt dat anders. De dader heeft schuld bekend. Volgens de rechter toonde hij zich schuldbewust. En of het vonnis nu rechtvaardig voelt of niet – het is aan de rechter om de feiten af te wegen, de context mee te nemen en het toekomstperspectief van de dader te overwegen.

Als we vinden dat de strafmaat niet klopt, dan moeten we iets doen. De straat op, protesteren, petities starten, de politiek aanspreken en het debat aangaan over wat we verwachten van ons rechtssysteem en waar dat tekortschiet.

Want als we echt willen dat grenzen serieus genomen worden, dan begint dat bij onszelf. Niet door zelf over de grens te gaan. Maar door die te beschermen. Want anders worden we langzaamaan wat we zo fel proberen te bestrijden. Dan zijn we geen waakzame burgers meer, maar veroordelende menigten.

En als we die grens laten vallen, houd je uiteindelijk niets meer over dan een digitale hooivork.

*) Sytske Kooijker is oprichter van Draw the Line, een organisatie waarmee zij zich inzet voor het creëren van een veilige en gezonde werkvloer. Een versie van dit artikel verscheen eerder in de Volkskrant

**) Groot beeld: zonsondergang Noordwijk 14 maart 2025, Peter Olsthoorn