Nog zijn velen aangedaan door het drama rond de Nederlandse wetenschapper Leo Kouwenhoven die in 2018 claimde het Majoranadeeltje ontdekt te hebben. Dat is een waarschijnlijk buitengewoon onderdeel geschikt voor de bouw van de quantumcomputer, oftewel een Qubit. In 2021 moest hij twee artikelen met zijn beweringen terugtrekken.

Het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit publiceerde in juni 2022 een genuanceerd rapport over de fouten, de TU reageerde daarop. Kouwenhoven had de boel niet belazerd, maar was veel te goedgelovig geweest over data, vooral die van zijn medewerker Hao Zhang. Het definitieve artikel schreef zijn kennis Gerard Janssen in Vrij Nederland, de podcast Atlas van de NTR diept het fraai uit.

Kouwenhoven is dan lid van een internationale groep van topwetenschappers van Microsoft om een kwantumcomputer op grond van de kwantummechanica. Microsoft wil zo snel mogelijk een doorbraak melden aan aandeelhouders en IT-markt met een eigen qubit die de bouwstenen van IBM en Google voor hun kwantumcomputers volkomen zou overtreffen.

Doorbraak geclaimd

Sprong naar 2025: die ambitie heeft Microsoft niet losgelaten, noch de concurrentie. Dus was het niet onverwacht maar wel opzienbarend dat Microsoft afgelopen week in een persbericht een enorme doorbraak meldde: “Microsofts Majorana 1 chip baant nieuwe weg voor quantumcomputing.”

“Op dezelfde manier als de uitvinding van halfgeleiders de smartphones, computers en elektronica van vandaag mogelijk maakte, bieden topgeleiders en het nieuwe type chip dat eruit zal voortvloeien de weg naar kwantumsystemen die…in staat zijn de meest complexe industriële en maatschappelijke problemen aan te pakken.”

Microsoft schuift drie ‘technical fellows’ van de quantum-onderzoeksgroep naar voren: Krysta Svore, Chetan Nayak, Matthias Troyer. Maar dreigen zij nu de ‘nieuwe Kouwenhovens’ te worden? Zeker niet, zegt Kouwenhoven zelf – inmiddels weer bij TU Delft quantumonderzoeker - in een gevraagd commentaar in een artikel van George van Hal in de Volkskrant over de uitvinding. “Dit artikel is wetenschappelijk correct en een belangrijke vooruitgang.”

Volgens Kouwenhoven gaat wel de p.r. van Microsoft op onjuiste wijze aan de haal met de publicatie in Nature. Dat is een klassiek probleem in de leugenindustrie van de voorlichters (voorliegers). Het onderzoek zelf deugt wel.

Spannend vervolg

Dat bestrijdt Vincent Mourik (Forschungszentrum Jülich), die aanvankelijk met Kouwenhoven werkte maar later diens onderzoeken als onjuist ontmaskerde. “‘De meetgegevens vind ik wazig, een beetje brak. Je verwacht iets overtuigenders wanneer majorona’s echt bestaan”, zegt hij tegen de Volkskrant-redacteur, om te concluderen: “Dit is grote oplichterij.”

Wall Street Journal schrijft: “Het artikel levert geen sluitend bewijs voor de doorbraak, volgens wetenschappers die het werk hebben beoordeeld.” Namen van criticasters ontbreken. In Fortune kritiseert fysicus John Preskill de claim, gevolgd door Scott Joel Aaronson, expert in quantumcomputers in een blogpost.

In wederhoor zegt Microsoft-onderzoeker Chetan Nayak dat het niet de bedoeling van het Nature-artikel is om bewijs te leveren voor de deeltjes, maar dat het “95 procent waarschijnlijk” is dat de mogelijkheden met de ontdekking haalbaar zijn. Er volgen binnenkort een nadere publicatie en een openbare presentatie tijdens een wetenschappelijk congres, een mogelijkheid tot debat.

Het is een repeterende breuk van Microsoft door steeds meer te beweren dan op grond van concreet onderzoek te bewijzen is volgens Mourik: “Ze stapelen twijfelachtig resultaat op twijfelachtig resultaat.”

Hij krijgt bijval van Lieven Vandersypen en Michael Wimmer van QuTech van de TU Delft. Maar professor Natuurkunde Stephan Rachel van de Universiteit van Melbourne is positief. In The Quiantum Insider houdt expert Matt Swayne een slag om de arm.

Het wordt spannend komende maanden. Het is beter voor waarheidsvinding dat het in de wetenschap niet te vaak fout gaat, waar politici leugens en ontkenning van de realiteit tot handelswaar maken.

*) Chetan Nayak van Microsoft, chef van de Quantum-onderzoeksgroep. (foto: John Brecher voor Microsoft)