Afgelopen maanden heb ik, tussen de vele bezigheden door, Hoe migratie echt werkt van Hein de Haas en Migratiemagneet Nederland Jan van de Beek gelezen. Beide boeken zijn zo’n 500 pagina’s dik en gebaseerd op veel feiten en cijfers, heel veel voor een trage lezer die details opzuigt.

Hein de Haas is internationaal vermaard socioloog wiens werk in erkende tijdschriften wordt gepubliceerd na beoordeling. Jan van de Beek is wiskundige en cultureel antropoloog die niet in de gesubsidieerde wetenschap werkt, maar promoveerde op migratie-onderzoek en een scriptie schreef over asielbeleid.

Asielcrisis of niet?

De Haas weerlegt in zijn boek “22 mythes”: gangbare opvattingen die niet deugen zoals “We leven in tijden van ongekende migratie… Integratie van migranten is mislukt… Illegale migratie loopt uit de hand, en Grenzen gaan steeds verder dicht”. Europese landen zijn van emigratie- tot immigratielanden geworden, met de vraag naar arbeid als doorslaggevende oorzaak. Vooral ‘middengroepen’ emigreren en de economische gevolgen onder de streep zijn beperkt. Er bestaat geen asielcrisis.

Grensoverschrijdende migratie bedraagt zo’n 3 procent van de wereldbevolking per jaar, waarvan zo’n 10 procent asiel. Beleid met als doel migratie te beperken werkt averechts volgens De Haas, zeker met het sluiten van grenzen. Beste voorbeelden zijn de golf Surinamers die nog snel voor de onafhankelijkheid naar Nederland verhuisden en de Brexit die de Britse immigratie allesbehalve heeft verminderd.

Migratiemagneet Nederland is vooral een nationale blik op immigratie en integratie, op thema’s als verzorgingsstaat en maatschappelijke participatie en aanpassing. De kern: de Nederlandse verzorgingsstaat trekt vooral laaggeschoolde migranten die te weinig bijdragen aan het land en doorgaans slecht integreren. We ondergaan wel een asielcrisis.

Van de Beek legt de nadruk op de nadelen van asielmigratie die slechts een klein deel van de mondiale vluchtelingen helpt en relatief veel te duur is ten opzichte van opvang ‘in de regio’, dat wil zeggen buiten Europa. Maatregelen om het tij te keren stuiten op het VN-vluchtelingenverdrag dat Europa/Nederland dus zou moeten opzeggen. Van de Beek wijst op culturele problemen, met als boeiendste feit: hoe beter de integratie verloopt des te sneller daalt het aandeel van de autochtone bevolking, vanwege meer gemengde huwelijken.

Mythes en mythes

Dus zowel De Haas als Van de Beek brachten me tot nieuwe inzichten over migratie en asiel. Qua toonzetting lijken ze meer op elkaar dan de auteurs wellicht lief is. De ’22 Mythen’ van De Haas staan tegenover ‘Mythen. Feiten. Oplossingen’ van Van de Beek. Beiden vinden dat we met een verkeerde bril naar migratie kijken. Dat doet het goed qua marketing, maar waren we echt zo onwetend?

De tweede overeenkomst in toonzetting is een woordkeuze die weinig twijfel toelaat. De auteurs doen geen van beiden hun best om voor de eigen stellingnames de advocaat van de duivel te spelen. Van de Beek wil ons overtuigen dat we asielmigratie moeten indammen, terwijl De Haas zijn best doet om weerstand tegen immigratie te breken. Beiden selecteren cijfers en woorden voor eigen gelijk. Steije Hofhuis bekritiseerde De Haas in het 'rechtse' EW, Wim Donners laakt Migratiemagneet op het 'linkse' Joop. Zowel sociologie als culturele antropologie leunt sterk op scholen en bijbehorende zienswijzen.

Volkskrant-pirouette

Geen wonder dat De Haas en Van de Beek verschillende politieke kampen worden ingetrokken. Links loopt weg met de opvattingen van De Haas en noemt Van de Beek een amateur. Rechts, zoals minister Faber van Asiel en Migratie, zwaait met Migratiemagneet; en houdt De Haas liever buiten de deur, wat één van de redenen voor het tot nu toe mislukte beleid.

Hoe verkeerd dit kan lopen bewees de Volkskrant. Politiek redacteur Remco Meijer hield, gesteund door hoofdredacteur Pieter Klok, een vraaggesprek met Van de Beek een ‘rechts’ geluid te laten horen. Meijer vat het boek kundig samen wat betreft de lasten van de migratie, met als slot: “De bijdrage van asiel aan de bevolkingsgroei is veel groter dan op het eerste gezicht lijkt…geen andere vorm van immigratie belast de samenleving en verzorgingsstaat zozeer als asiel.”

Vervolgens publiceert de Volkskrant op 25 oktober de tegenwerping van publicist Leo Lucassen die De Haas voor zijn karretje spant: “Stop met politieke stemmingmakerij en selectief shoppen in de feiten.” Ze stellen dat Van de Beek ongenuanceerd cijfers selecteert en interpreteert. Maar dit stuk zelf moet tot twee keer toe gerectificeerd worden vanwege feitelijke fouten. Van de Beek schrijft een weerwoord, dat de Volkskrant weigert, waarna het bij GeenStijl verschijnt.

Volkskrant-lezers uitten zich kritisch en boos over de aandacht voor Van de Beeks standpunten. Hoofdredacteur Pieter Klok verdedigt in een uitstekend commentaar van 26 oktober 2024:

 “De zorg bij een deel van de redactie en een deel van onze lezers is dat we door plaatsing van dit interview rechts-radicaal denken en rechts-radicale denkers legitimeren…We willen mensen echter niet te snel op een zwarte lijst zetten, omdat anders het open debat in gevaar komt. Als we uit angst bij te dragen aan een verdere radicalisering sommige onderwerpen of argumenten taboe verklaren en zo voorkomen dat er tegenspraak op gang komt, kan dat net zo goed tot verdere radicalisering of normalisering van radicale standpunten leiden.”

Columns en opinies

In diezelfde zaterdagkrant van 27 oktober 2024 uit columnist Kustav Bessems, nu ambtelijk consultant en tot voor kort Volkskrant-redacteur, zijn weerzin tegen aangewakkerde polarisatie door zowel Van de Beek, De Haas als Lucassen. Hij kritiseert Van de Beek om zijn ongenuanceerde uitingen (vooral op X) en zet Lucassen weg als volslagen onbetrouwbare wetenschapper op het gebied van migratie.

Dat laatste bevestigt migratiewetenschapper Ruud Koopmans. Hij is zelf een hooggewaardeerde socioloog, mede door De Asielloterij. Dat valt qua politieke teneur tussen de boeken van De Haas en Van de Beek in: het is weliswaar kritisch over Europees immigratie- en asielbeleid, maar bagatelliseert de negatieve gevolgen minder dan De Haas en heeft niet de harde intentie om asielmigratie eenzijdig negatief af te schilderen.

Dat Van de Beek onder uit de zak krijgt in een column van Sander Schimmelpenninck van 28 oktober 2024 mag geen verrassing heten. Schimmelpenninck is, anders dan Bessems, niet in staat tot relativeren, omdat Van de Beek wordt omarmd door De Telegraaf en haar prominente journalist Wierd Duk. Die deugt sowieso niet volgens de criticaster van ‘domrechts’.

NRC: opinie en profiel

Vervolgens kwam ik in contact met Van de Beek en deed hem het voorstel om samen een genuanceerde opinie voor NRC te schrijven. Mijn doel: hem wegtrekken van de polarisatie, die hij zelf aanwakkert met getwitter. Ik schreef een stuk met zo mild mogelijke toonzetting, Van de Beek corrigeerde met juiste cijfers en wat hardere gevolgtrekkingen. Resultaat “Feiten en cijfers in het asieldebat zijn niet immoreel”. Het plaatst onder meer onze fixatie op tienduizenden asielmigranten uit de smokkelindustrie tegenover 120 miljoen vluchtelingen wereldwijd waarover we volslagen onverschillig zijn. Einde:

“En in die democratische, morele afwegingen die idealiter aan het maken van beleid voorafgaan moet wel plaats zijn voor subjectieve ervaring en emotie. Zo is het bijvoorbeeld twijfelachtig of Nederland net zo welwillend zou staan tegenover de opvang van honderdduizend Gazanen als tegenover die van de honderdduizend Oekraïners, ondanks dat het leed van beide groepen wordt erkend. En waarschijnlijk is het ook zo dat we meer genegen zijn om reeds in Nederland aanwezige (nabije!) statushouders beter op weg te helpen dan we nu doen, dan nieuwe asielstromen te accepteren…Feiten en cijfers, en een beetje wijsheid en empathie: dat helpt het asieldebat verder.”

De opinieredactie van NRC werkte sportief mee aan publicatie, maar net als bij de Volkskrant volgt een ‘rechtzetting’ over de ‘rekenmeester voor radicaal-rechts’ door de redactie met een profiel van Van de Beek van de hand van Bart Hinke en Derk Walters. Zij linken niet naar het opinieartikel van Van de Beek en mij in hun eigen NRC, maar wel naar tegenstanders van Van de Beek. De rest laat zich raden. Feitelijker zou het onderuithalen van zijn proefschrift, boek en tweets zijn geweest.

Journalisten komen moeilijk los van hun vooringenomen stellingen, uitzonderingen daargelaten. Voorbeeld van fraaie ‘grensoverschrijding’: het rechtse klets- en (vooral) zwetsprogramma Vandaag Inside bood de 'linkse' Hein de Haas een uitgebreid podium voor zijn nuances over migratie, zeer de moeite van het beluisteren waard, net als de discussie tussen populist Derksen en wetenschapper De Haas. Presentator Genee: “Dit programma heeft nog nooit zoveel diepgang gekend.” De deelnemers aan tafel weten er ook humor aan toe te voegen, wat is mooier?

De Hond en Keulemans

Van de Beek is belangrijk geworden in het migratiedebat maar de zelfbeheersing en nuancering waarop ik hoopte met een gezamenlijke opinie-inspanning voor NRC, te beginnen op X, is niet gelukt. X is helaas veelal geen goed medium voor genuanceerd debat. En in kranten gaat het helaas te vaak evenmin goed, ofschoon dat oases zijn in vergelijking tot X.

Maarten Keulemans, belangrijkste wetenschapsredacteur van de Volkskrant, kiest met een ‘pinned tweet’ voor De Haas: “En ten overvloede: hier even de cijfers. Asielmigratie is niet bijzonder hoog of ongewoon tov andere jaren. En asiel is maar fractie van nieuwkomers, óók die uit niet-westerse landen.” (overigens is mijn eigen ‘pinned tweet’ tegen ‘premier Wilders’ ook gekleurd.)

Over zijn gedrag op X schreef Netkwesties eerder in een duiding over polarisatie in het coronadebat. Keulemans en De Hond blijven elkaar in de haren vliegen. Vaak is viruswetenschapper Marion Koopmans de inzet. De Hond valt haar voortdurend aan, Keulemens verdedigt haar.

Recent kwam er een lijvig Amerikaans regeringsrapport waarin het ‘lab leak’ ruim baan kreeg. De Hond dook erop als de ultieme waarheid ondersteund door een uitgebreide analyse. Keulemans toonde aan dat het rapport gepolitiseerd is en weigerde er aandacht aan te besteden in de Volkskrant. In tegenstelling tot Duitse kwaliteitskranten, zoals in de FAZ en in Süddeutsche Zeitung. De laatste: “Een door Republikeinen geleid comité van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden schrijft de uitbraak van de pandemie met het coronavirus toe aan een ongeluk; Democraten zijn het daar niet mee eens. Dit zijn de feiten.”

Even brak het zonlicht door toen Keulemans in de Volkskrant in een uitstekend artikel met wederhoor in oktober 2024 aandacht besteedde aan het onderzoek van De Hond over grove fouten in de Nivel-studie naar oversterfte en corona. De oorzaak wordt nu onderzocht.Nog altijd

Nog altijd speelt het debat over de oorsprong van het virus: veroorzaakt door het overspringen van dier op mens op de markt van Wuhan, of in diezelfde stad ontstaan in het Wuhan Institute of Virology (lab leak theory). Het debat speelt ook in medisch wetenschappelijke kringen. Daar is meer steun voor de zoönose-theorie, overdracht van dier op mens. Beide theorieën ontberen sluitend en tastbaar bewijs.

Net als met Van de Beek heb ik met geprobeerd om Maurice de Hond te overtuigen om zijn accent op eigen gelijk te verruilen voor een open oog en oor voor andersluidende opvattingen. Dat is tevergeefs. Maurice zegt zich genoeg gesteund te voelen door de honderdduizenden volgers. Dat is zijn goed recht, maar tegelijkertijd oorzaak van bubbelvorming in polarisatie.

Aboutaleb en Nanninga

Hoe schadelijk is de polarisatie met eigen gelijk op X? Misschien valt die mee als je in ogenschouw neemt wie er aan het woord is en op grond van welke voordelen c.q. vooroordelen. Een beetje scherp debatteren is noodzakelijk voor waarheidsvinding, betoogde Annabel Nanninga recent in haar Thorbeckelezing versus Ahmed Aboetaleb die mildheid bepleitte. Ik vind dat de gewezen burgemeester van Rotterdam gelijk heeft qua toon, Nanninga qua inhoud.

Immers, voor zowel wetenschappers als journalisten en andere debatdeelnemers debat zijn aanhoudende nieuwsgierigheid naar nieuwe gezichtspunten en het uitgaan van mogelijk eigen ongelijk volgens mij onontbeerlijk. En zwijgen en luisteren zijn zo veel moeilijker dan kraaien.

Een mening die anders luidt dan die van jezelf is doorgaans leerzamer dan het halen van eigen gelijk. Daarom kocht ik de domeinen Ongelijk.nl en Ongelijkbekennen.nl om volgend jaar een ‘online biechthok’ te beginnen.

En ik blijf zo lang mogelijk meedoen op het door rechts gedomineerde Twitter en doe mee op het meer linkse BlueSky. Laten we eerlijk zijn: scherp debat is ook vermaak aan de dorpspomp, fijn om instemming te krijgen en lekker te ergeren. Kwalijker zijn onverschilligheid en woede, vruchtbare bodems voor de groei van autocratie.

Beroerder wordt het als in het maken van beleid door regeringen niet langer kennis van zaken prevaleert, maar vooringenomenheid, som gesteund door zakelijke belangen die de dienst uitmaken in een autocratie. Zover zijn we in Nederland nog niet anno 2024/25. Ofschoon de gehonoreerde claim van ASML voor miljardeninvesteringen in de regio Eindhoven gevaarlijk dicht in de buurt komt, toch, Peter?