Vijftig jaar geleden, in 1974, richtten Kees van Kooten en Wim de Bie (Koot & Bie) het Simplisties Verbond op, met een fraaie eerste uitzending. Dit is aanleiding voor omroep Vpro om tien compilaties uit te zenden van hun satirische tv-programma’s van toen, vijf dit jaar en vijf volgend voorjaar. De tweede uitzending (over taal) werd van commentaar voorzien door schrijver Abdelkader Benali.

De volgende drie afleveringen op NPO 3 moeten we ondergaan met commentaar van filosoof Stine Jensen (over gender), ex-journalist Kustaw Bessems (regelzucht) en Marleen Stikker (privacy); usual suspects in (links) opiniërend Nederland. Eva Koreman is de stem en interviewer van de serie. De uitzendingen zijn samengesteld door Olaf Oudheusden van de Vpro en Beeld en Geluid. (Als één van de redactieleden van deze serie wordt ‘Orakel van Juinen’ genoemd…)

Raad eens: De Tegenpartij?

In die eerste uitzending mag Lamyae Aharouay er duimendik bovenop leggen dat de sketches van Koot en Bie over xenofobie en bekrompenheid van het Nederlandse volk nog springlevend zijn en we die dus als constante kenmerken van de samenleving mogen zien. En ja, de PVV is sprekend de Tegenpartij. Dit had anders natuurlijk niemand onderkend. In een recensie staat dat ze dat uitstekend deed, van een NRC-collega.

Wat kan de intelligente Aharouay er aan doen, behalve weigeren? De Vpro heeft dit bedacht en ze vindt de uitnodiging wellicht, net als Benali, Jensen, Bessems en Stikker een eer. Ook ijdelheid kent geen tijd. “Ik ben gevraagd”, om met professor Akkermans te spreken.

De tweede uitzending met Abdelkader Benali is minder irritant, maar vind ik nog steeds verschrikkelijk. Waarom moet een individu de taalgrappen van Koot en Bie nog eens gaan duiden? Zijn we anno 2024 zo veel dommer dan in 1974 en 1984?

Hier staat een oud vraaggesprek met Koot & Bie waarin ze vaardig de draak steken met vragen over hun humor, met de Vlaamse presentator Johan Anthierens. Met andere woorden: humor geniet je, en leg je niet uit.

Even tot hier en Dit was het nieuws

Het zijn gouden tijden voor de tv-satire in Nederland (net als met Trump en John Oliver c.s.). Dat bewijst momenteel het programma Even tot hier met Jeroen Woe en Niels van der Laan van BNNVara. Ik vond het de insteek soms te links en (dus) voorspelbaar, maar zij en hun redactie blinken dit seizoen uit in sublieme grappen over onder meer de politieke partijen NSC (Pieter Omtzigt) en PVV (gisteren minister Faber).

De kracht van De Avondshow en de voorgangers van Arjen Lubach en zijn redacties behoeft niet nader bezongen te worden, al houdt iedereen zijn hart vast of ze bij Videoland/RTL hun brille voortzetten. Het vertrek van Lubach en redactie zegt iets over de Vpro, dat gelukkig het zo mogelijk nog leukere Plakshot gelukkig behoudt.

De publieke omroep NPO, van ons, doet het voortreffelijk met satire, al duren de seizoenen helaas kort in Hilversum. Dit was het nieuws van AvroTros is al tientallen jaren een baken van plezier op de donderdagavond, of op dagen erna om terug te kijken. De zelfspot van presentator Harm Edens, meer Brits of Vlaams dan Nederlands van aard, is aanstekelijk en de branie van Peter Pannekoek en bedachtzaamheid van Jan-Jaap van der Wal vullen elkaar geweldig aan.

Op YouTube kijken

Terug naar Koot en Bie. Gelukkig heeft de Vpro op YouTube een officieel Koot&Bie-kanaal. Daar worden ook de fragmenten uit de serie Toen en Nu netjes op een rij vertoond, zonder overbodig, obligaat commentaar.

Dat de satirische programma’s door mannen (he, him) worden gedomineerd is een ander onderwerp waar ik op terugkom. Zo bestaat de redactie van Even tot Hier uit Hans Riemens, Peter Capel, Peter Heerschop, Emilio Guzman, Owen Schumacher en Armèn Hakhverdian. Ook de schrijvers van Lubach (Tex de Wit, Jonathan van het Reve, Diederik Smit, Edo Schoonbeek, Emilio Guzman) en Dit was het Nieuws en Plakshot en Koot & Bie zelf zijn voornamelijk masculien, evenals De Speld online en in de Volkskrant.

Misschien worden de programma’s nog veel scherper met meer vrouwen?