Australië heeft een wereldprimeur met een wet die het gebruik van sociale media voor kinderen tot 16 jaar gaat verbieden. Deze maatregel moet eind 2025 jaar in werking treden, al zijn er nog vraagtekens over de handhaving.

Zo staat de rol van grote techgiganten zoals Meta, Google en Bytedance (het bedrijf achter TikTok) ter discussie. De controle van de leeftijd van gebruikers, bijvoorbeeld met een ID of biometrische gegevens, kan op privacybezwaren stuiten. Bovendien zouden kinderen met technische trucjes - zoals toegang via een VPN-netwerk het verbod kunnen omzeilen.

Mentale gezondheid

Toch juich ik als docent deze ontwikkeling toe. De Australische premier Anthony Albanese benadrukte bijvoorbeeld treffend in het parlement dat er een verband is tussen de opkomst van sociale media en de verslechterde mentale gezondheid van jongeren.

Ook in Nederland is dit het geval, want uit een recent onderzoek van het Trimbos-instituut (in samenwerking met Bitescience) blijkt dat visuele sociale media zoals Instagram en TikTok ertoe bijdragen dat jongeren zich meer zorgen maken over hun lichaamsbeeld en vaker last hebben van angst- en sombere gevoelens. Bovendien gaan kinderen zich door overmatig vergelijken met anderen, bijvoorbeeld met de verkregen ‘likes’.

Daarnaast zie ik in mijn lespraktijk andere problemen onder jonge adolescenten ontstaan. Zo hebben velen belangst en durven ze bijvoorbeeld hun stagebegeleider niet te bellen. Ook krijgen scholieren traumatiserende en bizarre beelden via hun sociale media binnen. Zo zien zij bijvoorbeeld op hun tijdlijn van TikTok en Instagram de beelden van mishandelingen van Maccabi-supporters en verminkte lichamen uit de oorlog tussen Israël en Hamas.

Rare paradox

Verder werken sociale media voor jongeren als een verslavende drug. Tijdens klassengesprekken vertellen leerlingen mij dat zij uit verveling talloze uren per dag struinen op apps als Snapchat, TikTok, Instagram en Telegram. Ze kunnen zichzelf niet meer zonder een socialemedia-app vermaken en zijn steeds weer op zoek naar een nieuwe prikkel.

 Zo blijken sommigen een schermtijd van wel 10 uur per dag hebben, in de weekenden soms zelfs meer dan 15 uur. Als de helft van deze uren per week aan school besteed zou worden, dan zou er waarschijnlijk niet zo’n grote landelijke achterstand op zowel vakinhoudelijke als sociale vaardigheden onder kinderen zijn.

Tevens ontstaat door het gebruik van sociale media een paradoxale situatie: ouders creëren die verslaving of houden die in stand, omdat anders hun kroost niet mee kan doen met het onderlinge groepsproces. Het sociale leven speelt zich anno 2024 namelijk af in digitale wereld. En geen enkele ouder wil dat hun kind wordt buitengesloten, omdat deze bijvoorbeeld niet de nieuwste TikTok-dansjes of online slang kent. Dit lijkt mij de omgekeerde wereld.

Het is tijd dat wij als samenleving een vuist maken tegen de invloed van sociale media. Hoe lang willen wij nog de gevaren hiervan negeren en de gevolgen groter maken? Het is ons gelukt om sinds 1 januari 2024 het gebruik van mobiele telefoons in het klaslokaal te verbieden, met vrijwel direct positieve effecten. Laten we nu in het belang van onze toekomst de volgende stap zetten.

*) Gijs Korenblik is docent geschiedenis en maatschappijleer in Warnsveld. Een versie van deze opinie verscheen eerder deze week in de Volkskrant