Arnon Grunberg, zoon van Auschwitz- overlevende Hannelore Klein, is vaak m’n filosofisch kompas. Over de rellen tussen Israëliërs en Nederlandse jongeren in Amsterdam schreef hij een belangrijk artikel in Haaretz, een Israëlische krant in verzet tegen de regering-Netanyahu: “'Jew-hunting' in Amsterdam: What Israeli Hooligans and pro-Palestinian Thugs Have in Common.”

Met belangrijke passages over slachtofferschap: “De verheerlijking van subjectieve gevoelens en het afschilderen van het slachtoffer als held - ja, de verslaving aan slachtofferschap - gaan hand in hand, een verslaving die kenmerkend is voor de Israëlische samenleving.

De Palestijns-Israëlische kwestie kan worden beschreven als een uit de hand gelopen wedstrijd van lijden, die een deel van de Joodse gemeenschap buiten Israël al enige tijd in zijn greep houdt en nu bijna elke gemeenschap treft, net zoals het coronavirus ooit bijna elke gemeenschap trof.

Het was onvermijdelijk: Als slachtofferschap status en recht van spreken geeft, zal de meerderheid vroeg of laat in slachtoffers veranderen. Als onveiligheid slechts een gevoel is, dan kan een asielcrisis ook slechts een gevoel zijn. Als identificatie met slachtoffers het hoogste goed is, dan kan de Nederlandse extreemrechtse leider Geert Wilders - wiens aanhangers zichzelf als slachtoffers zien - vrijuit spreken over de deportatie van rellende jongeren, of antisemitische jongeren, of antisemitische jongeren van Marokkaans-Nederlandse afkomst. De lijdende mens heeft gesproken. En de feiten? Zijn de YouTube-filmpjes niet duidelijk genoeg?”

Voortdurend misverstand

Zaterdag 16 november 2024 verscheen een Nederlandstalige versie van dit artikel in De Standaard en NRC, met ook: “In een samenleving waar over fundamentele taboes als “op Jodenjacht gaan” geen consensus meer bestaat, wordt ironie een ingewikkelde zaak, want die bestaat bij de gratie van een zekere overeenstemming inzake het grensoverschrijdende. Het voortdurende misverstand dat vervolgens ontstaat, zou misschien nog wel ironisch genoemd kunnen worden, maar is dat voor de betrokkenen vermoedelijk niet meer…

Wat de nasleep van de gebeurtenissen in Amsterdam duidelijk maakt, is dat een min of meer objectieve grondslag, die het mogelijk maakt over de interpretatie van feiten van mening te verschillen, ontbreekt. De subjectivering is heilig verklaard, mede dankzij wat kritische theorie wordt genoemd (lees: dankzij ‘woke’). Je hoeft niet te bewijzen dat je beledigd bent, je voelt je beledigd en dat is genoeg voor de aanklacht en soms ook de veroordeling. Je hoeft niet te bewijzen dat je onveilig bent, je voelt je onveilig en dat is genoeg.”

New York Times en Kamala Harris

Voor het probleem van niet langer gedeelde feiten rust de schuld niet enkel bij sociale media. Traditionele media blijken niet langer boven verwijten te staan. Werd De Telegraaf al lange tijd gezien als krant die actievoert, nagenoeg geen enkel medium blijkt vrij van (voor)oordelen. Vooral qua selectie uit de veelvormige realiteit maken kwaliteitsmedia als NRC, Volkskrant en Nieuwsuur keuzes die een signatuur een politieke en maatschappekijke opstelling en opvatting weerspeiegelen.

Zo hebben vanouds neutraal geachte media snel partij gekozen tegen de nieuwe regeringscoalitie, los van de inhoudelijke feitelijke beoordeling van verkeerde besluiten en uitingen. En er speelt een dilemma: als media zich opwerpen als verdediger van de rechtstaat zoals die momenteel is opgetuigd en functioneert tegen aanvallen door partijen en personen, dan zijn die media partijdig in de ogen van de aanvallers.

Het meest evident was de stellingname van tot voor kort redelijk neutraal geachte Amerikaanse media met de campagne van Harris tegen Trump, waarbij Harris aanzienlijke redactionele steun kreeg van bijvoorbeeld New York Times. Die daarmee de betrouwbaarheid voorgoed bij het oud vuil zette. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard.

De verkiezing van Trump door een meerderheid van de Amerikanen en de grootscheepse verwarring over feiten, interpretaties en valide meningen over de rellen in Amsterdam maken pijnlijk duidelijk hoe groot de crisis van de mediacratie is en dat journalistieke media tenminste onderdeel, maar evenzeer te vaak oorzaak van het probleem zijn.

Rectificatie van Nederlandse beelden

Opvallend waren rectificaties van New York Times van rellen in Amsterdam. Onder het artikel van vrijdag 8 november Antisemitic Attacks Prompt Emergency Flights for Israeli Soccer Fans verscheen op 12 november deze rechtzetting:

“Een eerdere versie van dit artikel bevatte een door Reuters verspreide video met een script over Israëlische fans die werden aangevallen. Reuters heeft sindsdien een correctie uitgegeven waarin staat dat het onduidelijk is wie er op de beelden te zien is. De auteur van de video vertelde The New York Times dat deze een groep Maccabi-fans toont die een man op straat achtervolgen - een beschrijving die The Times onafhankelijk heeft bevestigd met andere geverifieerde beelden van de scène. De video is verwijderd.”

De rectificatie betrof beelden van Annet de Graaf die ze verkocht aan Reuters die er een verkeerde interpretatie aan gaf. Annet merkte dat veel media de context die ze verschafte negeerden, niet de realiteit van Maccabi-fans die voetgangers achtervolgen maar als antisemitisch geweld. (Ik was er zelf en aan uiterlijk kun je Israëliërs en Marokkaanse Nederlanders niet eenvoudig onderscheiden ;-)

Uit het AD: “De Graaf kan er met haar verstand niet bij dat nauwelijks wordt belicht hoe deze relnacht begon en dat gerenommeerde nieuwszenders zelfs haar beelden verdraaien. Diep teleurgesteld is ze ook in burgemeester Halsema die na de rellen op een persconferentie sprak van een gitzwarte dag…Volgens De Graaf gaat Halsema volledig voorbij aan de rol die de Maccabi-fans zelf hebben gespeeld.”

Meer rechtzettingen New York Times

Het New York Times artikel van 10 november “Chaos, Provocations and Violence: How Attacks on Israeli Soccer Fans Unfolded” was inhoudelijk voor een fors deel een rechtzetting van eerdere eenzijdige berichtgeving, zonder dat deze nuanceringen zo genoemd werden. Wel volgde een kleine correctie op 11 november 2024: “In een eerdere versie van dit artikel is de voornaam van een student in Amsterdam verkeerd gespeld. Hij heet Nassreddin Taibi, niet Nassredin.”

New York Times heeft op vrijdag 15 november 2024 online en in de krant van zaterdag 16 november een rectificatie gepubliceerd van een video waarin ten onrechte wordt afgebeeld hoe Israëlische voetbalfans worden aangevallen na de wedstrijd in Amsterdam:

“Een artikel op zondag over geweld dat uitbrak rond een voetbalwedstrijd tussen Israëlische en Nederlandse teams in Amsterdam vermeldde verkeerd de bron die de anti-Arabische gezangen beschreef die werden geroepen door Maccabi-fans in de buurt van het Centraal Station. Terwijl anti-Arabische vloeken werden vastgelegd op video's die daar op sociale media werden geplaatst, waren het stadsambtenaren die beschreven dat de fans een lied riepen over scholen en kinderen in Gaza.”

Nog een herstel van Reuters

“Een video van mensen die scanderen: "Vrij, vrij Palestina!" in een Nederlandse kerk werd gefilmd tijdens een persvrijheidsevenement met een Palestijnse fotograaf in mei 2024. Het was geen viering van aanvallen op Israëlische voetbalfans in Amsterdam maanden later.

Berichten op sociale media beweerden ten onrechte dat de bijeenkomst een viering was van geweld voor en na de wedstrijd van Maccabi Tel Aviv op 7 november tegen Ajax Amsterdam, terwijl ongeveer 3.000 fans van de Israëlische club in de Nederlandse hoofdstad waren. "De Nederlanders vieren feest nadat ze de Israëli's een les hebben geleerd die ze nooit zullen vergeten," stond er in een bericht van 9 november.

Eindoordeel: De video toont deelnemers aan een fotojournalistiek evenement in Amsterdam op 25 mei 2024, niet een viering van aanvallen op Maccabi Tel Aviv fans in de stad op 7 november.”