De viering van het zilveren jubileum op 10 oktober 2024 vond plaats in een schitterend Amsterdams grachtenpand dat de grandeur behoudt. Tot 1981 fungeerde Felix Merites als hoofdkwartier van de Communistische Partij Nederland. Die is niet meer.

Is dit de voorbode van Isoc, of haalt die de 50 jaar nog? De jubileumvierders gaven ruim 25 van hun, vaak beste levensjaren aan de opbouw en instandhouding van Internet. Ze konden echter niet voorkomen dat het ten prooi viel aan het kapitaal dat ons prachtige diensten gaf waaraan het volk massaal verslaafd geraakt is.

De bijeenkomst bood een fraai programma langs verleden, heden en toekomst van het (ooit zo) open internet (Isoc), mondiaal beheer en regelgeving (NLIGF) en Platform Intenetstandaarden (Internet.nl) dat tegelijkertijd het 10-jarig bestaan vierde. het terugzien van, en praten met zo veel gelijkgezinden was weldadig, alleen al reden voor grote dankbaarheid.

Gerben Klein Baltink (Plis), Ruben Brave (Isoc.nl) en Alisa Heaver (NLIGF) bij de de opening van het jubileumbijeenkomst

Kamela Harris en Big Tech

Belangrijke eerste spreker was Marietje Schaake, eerder bevlogen, invloedrijke Europarlementariër voor D66 die koos voor een attractief academisch bestaan in Stanford, recent een boek publiceerde (recensie) waarvoor het Isoc-podium geschikt was voor wat promotie. In gesprek met Marjolijn Bonthuis van ECP schetste Schaake een parallel tussen de achteruitgang van de democratie en van de openheid van internet.

“Ik ben bezorgd over het slagen van een democratisch model of een democratie faciliterende manier van omgaan met technologie en internet. We zien in Europa, de Verenigde Staten en vele andere landen een sterke vertegenwoordiging van antidemocratische krachten. En we kunnen er niet omheen dat ook het groeiende digitale deel van ons leven niet per se bestuurd wordt vanuit democratisch oogpunt.”

Haar blik is gericht op de VS. Kamala Harris heeft binnen de Democratische Partij moeite om de verschillende flanken in technologiebeleid bijeen te houden: “Aan de ene kant zijn er miljardairs uit Silicon Valley die haar steunen maar het ontslag eisen van Lina Kahn [voorzitter FTC die techconcerns een kopje kleiner wil maken, red.] Dat is een teken aan de wand. En aan de andere kant heb je de Elizabeth Warren-achtige denkers met veel kritiek op de buitensporige macht van de bedrijven die pleiten voor maatregelen zoals voor databescherming en kinderen in wetgeving.”

VN versus macht bedrijven

Evenals als in haar boek was het moeilijk voor Schaake om op het Amsterdamse podium een helder beeld te schetsen van de wisselwerking tussen beide tendensen: in hoeverre dragen platforms bij aan de bedreigingen van de democratie, of is dit een autonome tendens die juist de bloei van de platforms van giganten op het ooit open bedoelde internet bepalen?

Bonthuis’ terechte vraag: “Maar what's next? We zitten hier met, denk ik, toch een mooie afspiegeling van de internetgemeenschap. Wat is je oproep eigenlijk aan ons?” Schaake: “Wat ik zo jammer en moeilijk vind, is dat wij hier geloven in openheid, in mensenrechten, in gelijke behandeling, in rechtsstatelijkheid en denken vanuit het multistakeholder model voor internetbestuur, met een plek aan tafel voor iedereen. Er zitten echter ook bedrijven aan tafel met een veel groter soortelijk gewicht. Maatschappelijke organisaties moeten niet weggedrukt worden door de bedrijfsbelangen. Het multistakeholder model is losgezongen van de oorsprong.”

Marietje Schaake en Marjolijn Bonthuis

Maar hoe dan? Schaake hield een opvallend pleidooi om “tot hardere afspraken te komen over ondergrenzen rondom gedrag van allerlei mensen op dat internet. Wat kan gewoon niet getolereerd worden. Dat vereist wat meer bindende afspraken. En ik zie wel kansen voor bijvoorbeeld via het Internet Governance Forum en de Verenigde Naties.”

Schaake wees op het Digital Global Compact waar ze zelf inbreng voor gaf, maar stelt tegelijkertijd vast dat ook de VN zucht onder polarisatie en tanende invloed. “Maar er is wel momentum rondom wereldwijde afspraken om bijvoorbeeld te zorgen voor het veilig gebruik van kunstmatige intelligentie. En dat raakt natuurlijk aan wat we met het internet willen. Het gaat over data, het gaat over verbondenheid onder welke voorwaarden. Het gaat over risico en hoe je dat kunt afdekken. Het gaat over macht.”

'Slappe hap'

Vervolgens bracht de bijeenkomst drie keer drie parallelle sessies met sprekers die zich veelal op een prachtige manier hebben ingezet om het internet vorm te geven buiten het commerciële domein. Dit maatschappelijke deel domineert niet langer en dat straalt af op het zelfvertrouwen, uitingen en daadkracht van de protagonisten.

Dat bracht Bernold Nieuwesteeg tot een verzuchting of knuppel in het honderhok in een debat over 'Digitale Soevereiniteit in Multistakeholder Overleg' nadat ieder braaf het zegje had gedaan hoe de wereld eruit zou moeten zien. "tachtig of negentiug procent van de discussie hier is slappe hap, net als eerder van Marietje Schaake. Er vindt een grote miskenning plaats van de geopolitieke strijd en het enorme gewicht van van de grote spelers daarin, met een aantasting van onze vrijheid en zelfs gezonheid tot gevolg. Vertel het eerlijke verhaal dat Europese spelers voorlopig nauwelijks iets kunnen inbrengen tegen de grootmachten die politiek dominant zijn en Big Tech die commercieel de lakens uitdeelt."

Olaf Kolkman (internet Society), Maaike Okano-Heijmans (Clingendael Instituut), Bernold Nieuwesteeg (Erasmus Universiteit), Annemarie Costeris (Microsoft Nederland)  en Focco Vijselaar (VNO-NCW)

Kees Neggers: begin opnieuw

Net als bij Schaake overheersten in de presentaties en debatten daarna de koele, veelal gelaten analyses boven de bevlogenheid die vanaf circa 1987 het karakter van de Nederlandse gelederen van het internet bepaalde. Vint Cerf, levende legende van de uitvinding en mondiale verbreiding van internet, refereerde er in zijn videoboodschap aan het slot van de Isoc-bijeenkomst in Felix Merites nog aan: “Als je een persoon zocht om je streven te bewerkstelligen, dan was je met een Nederlander goed af.”

Zo zijn er zeven Nederlanders gekozen in de Internet Hall of Fame, onder wie als enige “Pionier” Kees Neggers, de man die voor een groot deel het Europese internet voor de wetenschap hielp vormgeven.

Het was een perfecte keuze van het energieke jubileumcomité om Neggers het laatste podium te gunnen. De inmiddels 77-jarige technicus refereerde aan alle mijlpalen van de verdiensten van Nederland bij de totstandkoming van het internet in Europa.

Daar liet hij het niet bij. Er volgde een bevlogen, warm pleidooi om in Nederland te beginnen met de bouw van een nieuwe infrastructuur: een netwerk dat wel veilig is, in tegenstelling tot het huidige internet waarvoor bij de opzet de aandacht voor beveiligde communicatie tekortschoot waarna met allerhande lapmiddelen geprobeerd is om dat te compenseren.

We komen daar apart op terug, met ook de vraag die Vint Cerf opwierp: je kan dan wel een de security (‘beveiliging’) goed op orde hebben, maar hoe garandeer je voor gebruikers dan de ‘safety’ (veiligheid) die bezig is volledige teloor te gaan met criminaliteit en desinformatie?

En met de kernvraag die boven deze boeiende Isoc-viering hing: hoe kan de gemeenschap weer leidend worden in het bieden van digitale communicatie en de dominant geworden commercie van Big Tech onder de duim krijgen, en tegelijkertijd de invloed van kwalijke regimes (China, Rusland) terugdringen met het funderen van democratie?