Ministeries, provincies, gemeenten, waterschappen, universiteiten: allemaal zijn ze actief op platform X, voorheen Twitter. Hetzelfde geldt voor Tweede Kamerleden, bewindspersonen en leden van het Koninklijk Huis.

Al deze instanties proberen met dit platform hun boodschap, informatie of dienstverlening een groter bereik te geven. Maar inmiddels is dit niet langer houdbaar. Alle (semi-)overheidsorganen en politici zouden per direct hun X-account moeten verwijderen.

Onderzoek na onderzoek wijst uit dat sinds de overname van het toenmalige Twitter door Elon Musk, racisme, antisemitisme en nepnieuws vrij spel hebben op het platform.

De Europese Commissie verklaarde dat van alle grote sociale media X naar verhouding de meeste desinformatie verspreidt. Inmiddels heeft de Commissie een onderzoek ingesteld naar X vanwege de nalatigheid bij het tegengaan van de verspreiding van desinformatie.

Ongefundeerde claims

Voor die verspreiding is Musk zelf medeverantwoordelijk. Met zijn persoonlijke account, met een bereik van 200 miljoen gebruikers, verspreidt Musk bijvoorbeeld het onbewezen verhaal dat Amerikaanse Democraten massaal illegale migranten binnenhalen voor electoraal gewin en herhaalde hij ongefundeerde claims over verkiezingsfraude.

Recent gooide Musk olie op het vuur door tijdens de extreemrechtse rellen in het Verenigd Koninkrijk het bericht te plaatsen dat een burgeroorlog onvermijdelijk was. Hij verspreidde het nepnieuws dat extreemrechtse demonstranten door de Britse regering-Starmer in kampen op de Falkland Eilanden opgesloten zouden worden. Musk is ook fervent en actief aanhanger van presidentskandidaat en wereldleider in nepnieuws Donald Trump.

Voor Russische diensten

Nadat Trump  jarenlang was verbannen van Twitter, staat X onder Musk nu ten dienste van het verspreiden van de onophoudelijke stroom xenofobie, misogynie en leugens van Trump. Geen wonder dat X onder het bewind van Musk uitgegroeid is tot een favoriet middel onder haatzaaiers, racisten, verspreiders van nepnieuws en, misschien nog het meest zorgwekkend, Russische inlichtingendiensten.

Rusland voert een informatie-oorlog tegen het Westen, waarin het desinformatie als wapen gebruikt, waarschuwt de AIVD. Rusland overspoelt Europa en de VS met nepnieuws om de publieke opinie te beïnvloeden, vooral om het draagvlak voor de steun aan Oekraïne te ondermijnen. Musk geeft op X ruim baan aan Russische trollenfabrieken die desinformatie verspreiden.

De MIVD en AIVD waarschuwen al jaren voor het gevaar van Russische beïnvloedingsoperaties via sociale media zoals X. In het jaarverslag over 2023 stelt de MIVD dat desinformatie een “centrale rol” speelt in het Russische optreden. De MIVD en AIVD haalden in samenwerking met de FBI in juli 2024 een netwerk van Russische nepaccounts uit de lucht dat opereerde vanuit servers in Nederland en erop gericht was de publieke opinie in de VS te beïnvloeden.

Zweem van betrouwbaarheid

Elke overheid die X gebruikt, geeft daarmee het platform en de inhoud ervan legitimiteit en een zweem van betrouwbaarheid. Dat instanties als het ministerie van Justitie en Veiligheid, het Nationaal Cyber Security Centrum en nota bene de AIVD zelf, X actief gebruiken geeft het signaal af dat dit platform betrouwbaar is.

Op Prinsjesdag werd de rijksbegroting gepresenteerd. Hoewel er op verschillende vlakken bezuinigd wordt, ontvangen de AIVD en MIVD juist meer geld. Het getuigt niet van consistent beleid om als overheid enerzijds de inlichtingendiensten te versterken om Russische desinformatie te bestrijden, en anderzijds het favoriete platform voor diezelfde desinformatie te gebruiken.

Onder aanvoering van Musk ondermijnt X de veiligheid en democratie van vele westerse landen, waaronder Nederland. In plaats van dit desinformatieplatform te legitimeren door het te gebruiken, zouden Nederlandse overheidsinstanties en politici een duidelijk signaal af moeten geven door er afscheid van te nemen.

*) Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC van 24 september 2024. Hugo Vijver is publicist, commentator en redacteur met 15 jaar werkervaring bij de AIVD, MIVD en Defensie.

**) Groot beeld: Noordbrabants Museum, Christiaan Kannemans (1812-1884), Schipbreuk van Jan Hendrik in 1845