Zomergasten had slechte kijkcijfers dit jaar, schreven Trouw (“Als een beurscrash”) en NRC (“kijkcijfernachtmerrie”). Daar zijn enige vraagtekens bij te plaatsen. Wat de uitgebreide aandacht ook vertelt: lezers van de linkse kranten en tijdschriften, en meer nog hun redactieleden en vooral recensenten, bevinden zich in de bubbel waarin Zomergasten prominent is.

Deze kijkers hebben doorgaans materieel hun schaapjes op het droge, kijken Vpro, stemmen D66 en vinden het fijn als dochter wil trouwen met een strenge moslim. Zeggen ze. Immers, deze bubbel wordt gekenschetst door ‘weldenkendheid’.

‘Volkomen kut’ of weldadige televisie?

Onder die kijkers zijn de recensenten van NRC, Volkskrant, De Groene en Trouw ‘weldenkend’. Maar gluren ze soms naar Formule 1, of geven zich er zelfs aan over? Een vriendin op hoog cultureel niveau (ze leest buitenlandse literatuur in originele talen), gaat er vol voor en mist geen minuut van de racewedstrijden. De uitzondering die de regel bevestigt?

Veroordelend GeenStijl: Grachtengordelkwebbelklets. Eerder al Magreet Dolman: “Ik wil zo graag dingen leuk vinden, maar ik vind ze niet leuk. Zomergasten bijvoorbeeld, ik vind het volkomen kut. En iedereen roept maar: oh oh oh, wat was het weer goed, maar ik vind het volkomen kut.”

Ik vind van niet, hou van trage televisie en kijk graag, terwijl ik daarentegen al bijna 10 jaar kletsshows mijdt vanwege irritatie over gezwets, misplaatste deskundigheid en niet zelden en misleiding. Ofschoon het gebrek aan netelige vragen op z’n tijd, om de zelfgenoegzaamheid van de Zomergasten te doorbreken, me al jaren tegen de borst stuit. Daarentegen geniet ik het meest van Wintergasten met Janine Abbring die veel beter dan bij Zomergasten geweldige vraaggesprekken voert met kunstenaars en wetenschappers.

Uit de bubbel?

De Formule I op Zandvoort, in 2023 goed voor 4,3 miljoen kijkers voor Nederlandse televisies, het EK voetbal in juli 2024 trok er acht miljoen. Zomergasten en voetbal gaan soms samen, zoals afgelopen zondag bij Pierre Bokma en Hanneke Groenteman met hun gedeelde bewondering voor de fabuleuze aangever Luka Modric. (met dit YouTube-filmpje). De Vpro flirtte overigens ooit met de Granprie.

Maar kan en moet Zomergasten populariseren met gasten en wellicht de presentator? Alom geliefde André van Duin natuurlijk als gast, maar die wil niet. Caroline van der Plas, Rob Kemps? Of juist wat meer dwarsdenkers, lastposten en rotzakken – zoals Pierre Bokma zichzelf zo geweldig durfde kenschetsen?

In het verleden zijn BN’ers Zomergast geweest als Humberto Tan, Linda de Mol, Paul de Leeuw, Louis van Gaal en Hans Klok. Maar een gast moet wel wat in huis hebben om ook drie uur interessant te zijn, zegt een betrokkene bij het programma. Misschien vaker keuzes voor bevlogen jongeren als Sakir Khader? En misschien de gasten laten indrinken (zie Bokma). Dan is twee uur lengte per uitzending genoeg….

De Privé en Story voor elite

Ze verwacht niet dat de Vpro-redactie de uitgangspunten van de formule, het babbelen over de wereld, de professie van de gast en haar zielenroerselen aan de hand van tv-fragmenten, drastisch zal veranderen. Wel zoekt de (hoofd)redactie voor Zomergasten, meer dan voorheen, mensen die over de huidige tijdsgeest kunnen vertellen. Dat brengt als risico mee te vervallen in de waan van de dag en gebrek aan diepgang van de kletsshows. Zie Peter van Ingen en Eric van der Burg.

En Zomergasten biedt vaak al zulke zware kost met, zo op het oog, allengs minder humor. De lichte kost wordt meer en meer gezocht in persoonlijke ontboezemingen, waar ook de recensenten kennelijk naar op zoek zijn; de Privé en Story voor de ‘weldenkenden’ die kennelijk hardop willen horen wat een feest orgasmes kunnen zijn.

Van wat lagere kijkcijfers ligt de Vpro gelukkig niet wakker. De omroep kijkt breder dan alleen tv en weegt de (exorbitante) aandacht van andere media van haar doelgroep mee, terwijl clips op sociale media en de podcast van Zomergasten welkome aanvullingen zijn.

Beperking van kijkcijfers

Dwarka Berloth van Nationaal Mediaonderzoek verschaft de cijfers op verzoek, per aflevering, eerste gemiddeld, dan totaal, afgerond:

1: Eric van der Burg: 400.000 – 1.300.000
2: Sana Valiulina: 180.000 – 770.000
3: Sakir Khader: 150.000 – 650.000
4: Garrie van Pinxteren: 190.000 – 750.000
5: Liesbeth Zegveld: 260.000 – 1.000.000
6: Pierre Bokma: 470.000 – 1.300.000

Het eerste cijfer is de gemiddelde kijkdichtheid
Het tweede cijfer het bereik: aantal personen dat minimaal 1 minuut aaneengesloten keek

De cijfers zeggen niet alles: welke programma’s staan ertegenover (juli: Olympische Spelen)? Al dan niet zomeravondweer? Bovendien schakelen mensen live een programma met een kennis van de gast en presentator en kijken ze later vaker (terug) op grond van een aanbeveling/recensie. En gezien de lange duur van drie uur kunnen mensen gedeeltelijk live kijken en later de rest. Bovendien: het meest veelzeggende cijfer is wellicht het aantal personen dat afhaakt, zonder het resterende deel nog te kijken. Oftewel: de waarderingen.

Cijfers doen gebrekkig recht aan de kwaliteit, maar graadmeters doen het nu eenmaal goed. We hebben weinig goede interviewers in Nederland. Om te beginnen missen ze veelal een strategie. Ze gaan daar maar zitten met een lijstje en hebben geen benul hoe ze spanning aan opvoeren. De meesten kunnen niet luisteren, maar bij Zomergasten viel dat nog mee. Maar de rol van 'advocaat van de duivel' spelen verstaat bijna niemand goed.

Recensies en rapportcijfers

Hieronder links naar recensies van Zomergasten 2024, een persoonlijke indruk en rapportcijfers. Een cijfer geven is natuurlijk banaal en bovenal discutabel; letterlijk en figuurlijk een goedkope mening, maar aardig om uw eigen indruk aan te spiegelen.

Aflevering 1: Eric van der Burg (58 jaar) en Peter van Ingen (73)

Recensies: De Groene en NRC en Volkskrant en Sargasso

• Eric van der Burg: 6
• Peter van Ingen: 6

Van der Burg was al bekend als een interessante politicus en we leerden hem kennen als een originele Friese Amsterdammer. Maar diepgang was uiteindelijk gebrekkig bij deze sociaalliberale VVD-politicus. Peter van Ingen wilde te graag politieke hom- of kuit antwoorden, is geen perfecte luisteraar en betoonde zich daarmee een gesprekspartner uit een vorig tijdperk. Al met al een middelmatige avond die spoedig aan de vergetelheid zal worden toevertrouwd.

Aflevering 2: Sana Valiulina (60) en Jelle Brandt Corstius (46)

Recensies in De Groene en Volkskrant en Sargasso

• Sana Valiulina: 8
• Jelle Brandt Corstius: 8

In de geweldige luisteraar en uitstekende kenner van Rusland en de Sovjet-Unie Brandt Corstius trof Valiulina een perfecte gesprekspartner. We werden voortreffelijk wegwijs gemaakt in haar Sovjet-geschiedenis, die me echter al bekend was met de prachtige documentaire uit 2019. Jelle had zich best meer mogen inspannen om het persoonlijke verhaal van de Estse Nederlander breder te trekken naar de turbulente hedendaagse geschiedenis. Fraaie avond niettemin, ook vanwege m’n persoonlijke interesse in, en ervaringen in Oost-Europa.

Aflevering 3: Sakir Khader (33) en Joris Luyendijk (52)

Recensies in De Groene en NRC en Sargasso

• Sakir Khader: 9
• Joris Luyendijk: 4

Voor mij was dit de potentieel spannendste aflevering gezien het vergaande Palestijnse intenties van Khader als fotograaf en documentairemaker, nu voor Magnum genomineerd. Met zijn Midden-Oosten-ervaring leek Luyendijk de ideale gastheer, en bewees dat ook in het eerste uur. Terecht vroeg hij naar het spanningsveld tussen het bedrijven van journalistiek en activisme voor eigen volk, maar durfde niet door te vragen (bijvoorbeeld over principes van Magnum).

Daarna verloor Luyendijk in hoog tempo grip op het gesprek. Ervaring en brede waardering leken zijn ego te veel vervormd en vermoeid te hebben. Voortdurend ontwijken van oogcontact sprak boekdelen. Khader daarentegen was als jonge hond met idealen niet te versagen, met fragmenten in een mooi levensverhaal vanuit Vlaardingen. Hij verveelde me wel met  aanhoudend gezeur over een mogelijk einde aan zijn leven door Israëlische staatsterreur. We gaan allemaal dood en nemen soms te veel risico.

Aflevering 4: Garrie van Pinxteren (66) en Janine Abbring (48)

Recensies in De Groene en Trouw en Volkskrant en Sargasso

• Garrie van Pinxteren: 8
• Janine Abbring: 8 

Dit duo paste goed bij elkaar: Van Pinxteren die uniform kon vertellen over dertig jaar ervaring als correspondent in China, waarin ze onderdeel was van de geschiedenis. Maar tegelijkertijd Europees buitenbeentje. Eveneens in de lesbische liefde met haar Surinaamse vrouw, in een, wat gender betreft tolerant China – tot verrassing van Abbring die zoals altijd een meer meegaande dan tegenspel biedende gastvrouw was. Dit keer irriteerde dat niet, integendeel. Twee uur was wel genoeg geweest voor degenen die van Pinxteren trouw en met genoegen lezen.

Aflevering 5: Liesbeth Zegveld (54) en Margriet van der Linden (54)

Recensies in De Groene en Volkskrant en NRC en Sargasso

• Liesbeth Zegveld: 8
• Margriet van der Linden: 5

De gedreven mensenrechtenadvocate had haar verhaal opgebouwd als een uitstekend lopend pleidooi in een rechtszaal. Dat verdient dan echter tegenspel van, liefst, een advocaat van de duivel. Deze rol verzuimde Van der Linden. Die is te veel geïnteresseerd in zichzelf in haar vaak te langdradige vraagstelling. Net als bij Luyendijk: ego zit in de weg.

Zegveld kon onweersproken vertellen hoe ze haar man en gezin verruilde voor een perfect lustleven en dat haar vader vroeger te dominant was. Bij gebrek aan wederhoor moet een interviewer dan tegenspel bieden in plaats van mee geilend tot de onvergetelijke, gemakzuchtige climax reiken: “Ik wens je nog veel orgasmes.”

Aflevering 6: Pierre Bokma (68) en Hanneke Groenteman (85)

Recensies in De Groene en Trouw en NRC en Sargasso

• Pierre Bokma: 10
• Hanneke Groenteman: 7

Laat ik er niet omheen draaien: ben een fan van Bokma, zag hem vele malen in theaters geweldig spelen en ben daarvoor domweg innig dankbaar. Nog nooit lukte het na afloop (oog)contact te maken met de eigenzinnige, dwarse man. Maar goed ook, hij is onze Cruijff van het toneel (Hans Kesting dan Neeskens en Mark Rietman de Willem van Hanegem). Ik genoot van een geweldige Zomergasten van een briljante Bokma, over instinct versus bewustzijn en tegendraadsheid versus behoefte aan acceptatie.

Recensies benadrukken de regie van Bokma over deze avond, en terecht. Hij was bepalend en Groenteman de bewonderaar. M’n eis voor scherp interviewen laat ik graag varen voor deze 85-jarige ‘grand dame’ met de mooiste grote, geïnteresseerde ogen. Haar ontging allengs meer van de intenties van Bokma, zoals al snel de sequentie van de fragmenten, maar kwam daar in woord en vooral houding ronduit voor uit. Dit schitterende betoog van Bokma had, ondanks kleine inzinkingen, nauwelijks scherpe interventie nodig.

Bokma was immers de enige van de zes geïnterviewden die openlijk zelfkritiek durfde te uiten en zijn eigen nare trekjes niet ontweek. Er zat wellicht meer in de “We need to talk about Pierre”-avond, maar eindelijk zagen we eens een gast die het op een zuipen durfde te zetten, ofschoon nog net te weinig.

Een prachtig einde van de serie van 2024 en voor dit artikel met Bokma die even raak als moedig zei: “Het fenomeen recensent is opgeklopt. Het stomste stuk zou altijd beter kunnen zijn dan wat de recensent erover schrijft.”

Terwijl ik toneel recenseer, vrijwel altijd positief en vooral beschrijvend, met de nadruk op ‘ook maar een mening’. (En dus een 10 voor zondagavond, wat zegt dit over voorstelling versus recensie?)

 En ja, wat zijn terechte woede betreft: Orkater (en De Warme winkel) moeten blijven! Teken ervoor. (En wel hierom…)

Poster op m'n toiletdeur: