Onder de kop ‘Als populistische woorden zijn genormaliseerd, dan vooral door ‘Trouw’ valt columnist Sylvain Ephimenco z’n eigen titel aan. Ephimenco begint met het betitelen als ‘censuur’ van de ban op het gebruik van de woorden ‘slaaf’ (in plaats van ‘tot slaaf gemaakte’) en ‘blank’ (‘wit’) als censuur.

 Hij sluit zich aan bij de Franse auteur Laurent Binet, bekend door HhhH uit 2009 over de aanslag op nazi-kopstuk Reinhard Heydrich; in Nederland in een fantastische serie van Roel van Broekhoven voor de Vpro vervat.

Michelangelo en Roald Dahl

Binet vergelijkt in Trouw het beperken van literaire uitingen en de ‘cancel culture’ met de censuur van kunst van Michelangelo in de 16e eeuw. “Dat doet me denken aan onze tijd, waarin boeken van Agatha Christie en Roald Dahl of die over James Bond worden herschreven om ze te ontdoen van aanstootgevende taal. Niet alleen worden zinnen geschrapt, men herschrijft ze, voegt er dingen aan toe. Dat riekt naar revisionisme. Ik zie best dat het vanuit goede bedoelingen gebeurt, maar ik vind: dat kan echt niet.”

Tekst schrappen binnen de grenzen van de wet vindt Binet hoe dan ook verwerpelijk: “Als je eenmaal begint met schrappen, waar eindigt het? Die ideologie van ‘je mag niemand aanstoot geven’, dat heeft geen einde.”

En hij citeert een kritisch artikel over ‘sensisivity readers’ van uitgevers onder de kop ‘Blijf met je vieze sensibele poten van onze boeken af’. Dat was de kop van een opinie in Liberation van Lionel Shriver, dochter van een predikant die als schrijfster en journalist de controverse zoekt zoals met verfilmde We Need to Talk About Kevin, en columns gerichte tegen immigratie. Dat zegt ze ook tegen de redacteur van haar uitgever als die voorstelt om te schrappen vanwege ‘gevoeligheid’ van uitingen voor bepaalde groepen.

Trouw populisme-alfabet

Zaterdag publiceerde Trouw Van asielhyena’s tot zuur links: het populisme-ABC, met als inleiding: “Scheldwoorden, ondermijnende uitspraken, leugens en complottheoriën zijn onderdeel van het debat, evenals soms opvallend verzachtende taal. Het alfabet van populistisch- en radicaal rechts.” [SEC, het is complottheorieën].

De opsomming bevat harde termen met veroordelende connotaties zoals ‘eurofiel’, ‘klimaatwaanzin’, zuur links’, ‘subsidieslurpers’ en ‘tuig van de richel’, naast neutralere woorden als ‘volk’ en ‘rechtsstaat’. De laatste term: “Worstelen populisten soms mee. Tijdens de formatie moest de PVV zich van de andere coalitiepartijen verbinden aan een ‘gemeenschappelijke basislijn voor het waarborgen van de grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat’.”

Genormaliseerd en exclusief

Het alfabet werd met een artikel voorin aangekondigd: “Sommige van deze uitdrukkingen zijn inmiddels genormaliseerd. Kamerbreed wordt nu taal gebruikt die eerder exclusief toebehoorde aan radicaal-rechts.”

Ephimenco valt over de kwalificaties ‘inmiddels genormaliseerd’ en ‘exclusief toebehoorde aan radicaal-rechts’. Vervolgens zocht Ephimenco. Voor zijn column vond hij vervolgens een aantal van de 26 termen veelvuldig in het Trouw-archief: “Demoniseren (704 keer), heksenjacht (1344), woke (1866), politiek correct (3975), gezond verstand (4444), volk (10.000).”

Splijtzwam ‘woke’

Het woord ‘instroom’ is een dagelijks gebruikte neutrale term, onder meer gebruikt door de Rijksoverheid voor de wekelijkse statistiek over asiel. Datzelfde geldt voor de niet in de column genoemde term ‘Quota’ voor de verdeling van asielzoekers. In het alfabet staat bovendien het woord ‘rechtsstaat’.

Tot slot valt Ephimenco over de duiding van ‘woke’ door Trouw: “Bijvoeglijk naamwoord voor iemand die zich bewust is van racisme en sociaal onrecht, afkomstig van het Engelse woord voor ‘ontwaken’. Heeft een negatieve connotatie gekregen doordat radicaalrechts het gebruikte om zich af te zetten tegen de bestrijding van racisme en homo- en transdiscriminatie. Inmiddels wordt ook protest voor klimaat of Palestina onder woke geschaard.”

Ephimenco kritiseert dat, en maakt een begin van zo’n alfabet voor (radicaal-)links: “…wat ‘woke’ vooral karakteriseert, is juist de onverdraagzaamheid van een linkse minderheid van activisten die andersdenkenden cancelt en hen soms het werken onmogelijk maakt.”

Sylvain Ephimenco schreef het boek Twaalf Incorrecte Verhalen (uitgegeven bij Ezo Wolf) waarin hij met de hem bekende humor lijnen naar een extreme toekomst vanuit de groeiende onverdraagzaamheid van de cancelcultuur die de woke-beweging kenmerkt; met een term als 'huppelkutjes'voor de gevoeligheidscontroleurs die uitgevers inzetten (niet zijn uigever).

'Linkse' Trouw trouw aan uitingsvrijheid

Sylvain Ephimenco is 32 jaar columnist bij Trouw, de langst voor deze titel schrijvende columnist. Hij houdt het mede zo lang vol omdat hij als ‘buitenlander’, een Fransman, de Nederlandse gewoonten en gang van zaken met een ‘vreemde’ blik kan beschouwen en beschikt over een scherp, nuchter, intellectueel analytisch vermogen.

En Trouw toont respect voor de vrijheid van meningsuiting van Ephimenco, een doorgaans wat rechtser geluid in de links-christelijke signatuur van de krant. De hoofdredactie laat hem ook in dit geval zijn vrijheid. Ephimenco: “In 32 jaar columnschrijven (rond de 4000 columns) heb ik bijna nooit vóór een publicatie overleg met Trouw gehad. Ook niet vóór of na voor deze column.”

Een lezer stelt in een ingezonden brief: "Een krant als Trouw met (oorspronkelijk) wortels in het christendom is langzaam geëvalueerd tot een krant voor ‘links’-georiënteerde kiezers. Op zich niets mis mee, maar kort voor en na de laatste Kamerverkiezingen zijn hoofdredactie en columnisten vooral zeer, zeer negatief over ‘alles’ rondom de vorming van het nieuwe kabinet. Een kritische benadering is prima en vaak ook noodzakelijk, maar nu opereert Trouw mijns inziens zeer eenzijdig, en maakt de kloof tussen links en rechts (domme termen) enkel groter."

*) Groot beeld: van artikel 'populisme-alfabet'
    Portret: van uitgever Ezo Wolf, Twaalf Incorrecte Verhalen