De voorstellen die Nederlandse politici die gaarne aan de macht willen komen, stallen in de ‘koelkast’, krijgen gezelschap van het controversiële wetsvoorstel van de Europese Commissie om online communicatie te monitoren.

Deze Child Sexual Abuse Regulation of CSAR-verordening gericht op voorkoming en bestrijding van kindermisbruik, beoogde om 'client-side scanning' in te voeren: verplichte software op apparatuur die child sexual abuse material (csam) zou detecteren en via providers melden bij een op te richten EU Centre on Child Sexual Abuse. Het opsporingsmiddel moest de encryptie van berichtenverkeer die diensten zoals WhatsApp bieden, omzeilen door reeds vóór verzending de inhoud van berichten te scannen. , Tegenstanders spreken van ‘chat control’.

Belgen halen bakzeil

Voor donderdag 27 juni 2024 stond het voorstel op de agenda van het Comité van permanente vertegenwoordigers (Coreper) van de EU-lidstaten in Brussel. Op verzoek van Frankrijk en Duitsland, gesteund door Nederland, is het onderwerp van de agenda gehaald. Het Belgisch voorzitterschap was er nu verantwoordelijk voor.

Per 1 juli 2024 is Hongarije een half jaar lang EU-voorzitter. Het voorstel lijkt koren op de molen voor het autoritaire regime van Victor Orbán, te meer daar eerder lankmoedig optreden van een Hongaarse zaak met kindermisbruik hem in grote problemen bracht. De Hongaarse president Katalin Novák, partijgenoot van Orbán, trad af. Anderzijds kan Orbán niet tegen zijn verlies en zal een voorstel niet behandelen als de kans op afwijzing groot is.

Ex-president Novák met de paus

Alle zeven fracties in het Europees Parlement waren tegen het voorstel en daarmee ging de Spaanse rapporteur ook de onderhandelingen met de Europese Commissie en de Europese Raad van ministers in. Het parlement wil dat providers zelf bepalen op welke wijze ze online uitwisseling van beelden van kindermisbruik bestrijden.

Gezien alle politieke tegenstand is de kans miniem dat de verordening er in deze vorm ooit door komt. Mocht dat toch het geval zijn zullen nationale providers dwarsliggen en zullen nationale uitvoeringsbesluiten haar afzwakken.

Diverse aanpassingen

Zo’n 270 wetenschappers uit 33 landen protesteerden in april 2024 voor de tweede keer ren met een brief tegen een Europees voorstel met om de distributie van kinderporno in te dammen. De methoden schaden de beschermde communicatie van alle burgers, terwijl daders ze bovendien eenvoudig zullen weten te omzeilen. De Raad van Europa maakte eind maart 2024 een aangepast voorstel voor het bestrijden van online kindermisbruik, met een tweetal veranderingen. Die schieten tekort, vinden de wetenschappers, onder wie 13 ondertekenaars van Nederlandse universiteiten. De bezwaren staan helder uiteengezet.

Het CSAR-voorstel werd eind mei verder aangepast, vooral in de poging om het Frankrijk -dat een veto uitsprak tegen het voorstel - tegemoet te komen. De aanpassingen van het Belgisch EU-voorzitterschap duiden op geknoei met de wankele basis van het voorstel. Inmiddels was de term 'client-side scanning' vervangen door 'uploadmoderatie' om het vriendelijker te laten klinken.

Alle spraakverkeer zou worden uitgesloten van de scanning. Bovendien zouden gebruikers toestemming moeten geven voor de detectie voor het inschakelen van deze functionaliteit in de service; via instemming met de algemene voorwaarden van de providers. Die zouden een belangrijker rol krijgen, maar Europese providers zijn mordicus tegen het voorstel.

Gebruikers die geen toestemming zouden geven, zouden wel chatdiensten als WhatsApp moeten kunnen gebruiken maar niet om foto’s, video en webadressen (URL's) te versturen. Ook zou bij meldingen van verdenkingen van beelden van kindermisbruik een vorm van pseudonimisering worden gebruikt: echte namen van verdachten worden niet doorgegeven, maar kunnen na bevestiging van gebruik van kp-afbeeldingen wel achterhaald worden.

Het principe van software voor controle op apparatuur zou echter gehandhaafd blijven. De gegronde angst bij tegenstanders van het voorstel is toepassing van de scanning op apparatuur van online verkeer voor andere doeleinden, bijvoorbeeld voor handhaving van auteursrechten.

Communisme?

Het voorstel werd ingediend door Ylva Johansson (beeld boven), commissaris voor Binnenlandse Zaken en politiek verbonden aan de Zweedse Sociaaldemocraten. Ze vervulde een aantal ministerschappen voor deze partij, onder meer voor onderwijs, welzijn en werkgelegenheid. Eerder was ze lid van de Linkse Partij – Communisten (VPK) wat wellicht haar controledrang verklaart met dit wetsvoorstel.

In Nederland was vooral aandacht voor de tegenstand voor het wetsvoorstel, zoals van Bits of Freedom en genoemde wetenschappers. De steun kwam bijvoorbeeld van de organisatie Eclag, met deelname van Terre des Hommes. Zij gingen vooral af op het doel van de wetgeving.