De volgende titels doen nu mee: AD, De Stentor, Tubantia. Het Parool. Brabants Dagblad, Eindhovens Dagblad, PZC, BN/De Stem en De Gelderlander.

Op vragen stelt de woordvoerster van DPG Media: “Er worden zowel papieren als digitale abonnementen gegeven. De looptijd van het project is drie jaar, per jaar kijken we dan of ze verlengd willen/kunnen worden. 

Kosten zijn nu nog lastig te bepalen. Die zijn afhankelijk van de keuze van abonnementen en titels. We gaan uit van de kostprijs en met een ruwe schatting kom je al snel uit op een paar ton per jaar.”

Idee van De Gelderlander

De Gelderlander gaf in 2023 op proef al 175 gratis jaarabonnementen via de voedselbanken in Nijmegen, ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan: de helft papier + digitaal, de helft enkel digitaal.

De Gelderlander mag de komende drie jaar vanaf 2024 jaarlijks 750 abonnementen uitdelen. “De selectie vindt plaats in samenwerking met de uitgevers van de Gelre Pass en de Stichting Quiet die bestanden hebben van arme mensen”, zegt Joris Gerritsen, hoofdredacteur van De Gelderlander. Hij is de initiatiefnemer

De gratis abonnementen zijn een middel voor een breder doel en visie, aldus Gerritsen: dat de maatschappij, inclusief politici en overheden, zich realiseren dat goede journalistieke informatie belangrijk is voor een democratische samenleving. “Nieuws is niet gratis. Het moet betaald worden. Echter, nieuws moet in een democratie ook bereikbaar zijn voor de bevolking.”

Nu telt Nederland 350.000 huishoudens beneden de armoedegrens (een aantal dat dalende is onder de huidige regering), dus het uitdelen van 5.000 abonnementen is een druppel op een gloeiende plaat; ook ten opzichte van de 350 miljoen euro brutowinst van DPG Media over 2023.

Kun je dus niet beter goedkope abonnementen aanbieden in plaats van gratis abonnementen omdat je maar een deel van het volk selecteert? Gerritsen: “Wel direct een moeilijke vraag. Met gratis abonnementen bereiken we mensen die helemaal geen geld hebben voor een abonnement. Want ze moeten kiezen voor de meest elementaire behoeften; of ze nog naar de tandarts kunnen gaan bijvoorbeeld.”

Bovendien sluit het gratis abonnement volgens Gerritsen aan op het breed vastgestelde probleem van mensen die door armoede maatschappelijk afhaken.

Prijs versus aantal abonnees

Tegelijkertijd is commercieel winstgevende exploitatie noodzakelijk. Gerritsen: “Je moet gezonde uitgevers hebben, want je wilt vanwege de onafhankelijkheid van journalistiek niet van de overheid afhankelijk worden. Neem alleen al de politieke partijen die de hele NPO willen afschaffen, of zodanig kortwieken dat publieke informatievoorziening op het spel komt te staan. Dat risico wil je als krantentitel niet lopen.”

Niettemin zou Gerritsen graag goedkopere abonnementen aanbieden, maar dit gaat ten koste van de omzet als de prijsverlaging niet wordt gecompenseerd door een evenredige toename van het aantal abonnees: “Er is een groeiende groep die het abonnement nog betaalt, maar met heel veel moeite. Dat is een knoop in de maag die ik voel.”

In die zin is het (mijn) opinieverhaal over btw-verhoging die alleen maar rijken zou treffen, deze week in de Volkskrant en later op Netkwesties, niet juist. NRC en Volkskrant worden veelal door oudere rijken gelezen, maar regionale kranten veel minder. Gerritsen: “Ik denk inderdaad dat die btw-verhoging regionale titels heel hard zal raken.”

De Gelderlander verkoopt ruim 110.000 abonnementen, waarvan 30 procent digitaal en 70 procent (mede) print. De exploitatie kan enkel gezond gehouden worden in een concern als DPG Media, aar de regionale kranten met AD samen journalistiek exploiteren in ADR.

Nu.nl van DPG Media is voor iedereen, rijk en arm, al gratis. Gerritsen ziet Nu.nl “…niet echt als een concurrent, want het biedt landelijk nieuws, De Gelderlander richt zich op een regionaal publiek. Nu.nl is een zuster binnen DPG Media en neemt soms kopij van ons over.”

Onderzoek: beperkt effect

Studenten deden vanuit communicatiewetenschap onderzoek naar de effecten van de proef van De Gelderlander in 2023, met 138 respondenten. Er is met vragenlijsten voor, tijdens en na het abonnement gepeild, op de factoren zelfvertrouwen, ervaren toegang tot nieuws, sociale cohesie, vertrouwen in keuzes maken en invloed op de omgeving.

In 2023 vonden er onverwacht nieuwe Tweede Kamerverkiezingen, een voordeel voor het onderzoek. Daarop is ‘politieke betrokkenheid’ als factor toegevoegd. De tijdelijk abonnees kregen op dit punt vragen, maar ook bezoekers van de voedselbank zonder abonnement.

Onderzoekers noemen de uitkomsten significant en in de geboden grafiek lijkt dat ook zo. Echter, in cijfers:

• Door lezers ervaren toegang tot nieuws: van 2.7 tot 3.0 = 10 procent toename
• Vertrouwen in keuzes maken: van 2.7 tot 2.8 = 4 procent toename
• Invloed uitoefenen op de omgeving: van 2,5 tot 2,6 = 4 procent toename

Dit zijn dus beperkte effecten van het dagelijks kunnen lezen van een betaalde krantentitel. Rond de verkiezingen van november 2023 zijn er wat grotere verschillen, gemeten tussen abonnees en niet-abonnees:

De geïnformeerdheid is 2,8 versus 2,4; zo’n 15 procent beter geïnformeerd. De intentie om te gaan stemmen ligt ongeveer 10 procent hoger bij de abonnees. Dat is geen groot resultaat, maar bovendien statistisch mogelijk niet valide: immers, degenen die een (gratis) abonnement namen waren wellicht tevoren al meer geïnteresseerd in politiek en meer genegen om de gang naar de stembus te maken.

Er zijn nog wat opvallende uitkomsten: nog zonder gratis abonnement zei een kwart van de respondenten al een krant te lezen, met abonnement was dat niet 100 procent maar 74 procent.

Het lezen van ‘premium’ nieuws van De Gelderlander gaat voor een klein deel ten koste van het bezoeken van sociale media om nieuwsflarden te nuttigen.

Blij mee te doen

De kwalitatieve antwoorden op de vraag wat het abonnement betekent, zijn even hoopgevend als hartverwarmend:

• “Ik doe weer mee in de maatschappij. Dit was niet mogelijk vanwege problematische schulden. Fijn dat ik de kans heb gekregen weer mee te doen in de samenleving.”
• “Heel veel. Ik kan meepraten zelfs met de hoogopgeleiden.”
• “Meer kennis, beter betrokken bij Nijmegen, ik kan beter deelnemen aan de maatschappij.”
• “Veel, ik relax als ik de krant lees en dan ben ik helemaal bij met wat er gaande is in deze wereld.”
• “De mogelijkheid het nieuw uit de regio tot me te nemen en mee te kunnen praten als ik op visite ga bij mijn kinderen en kleinkinderen, het gevoel hebben dat ik nog kan meepraten met hun en me daardoor voel ik dat ik er nog toe doe.”
• “Betekent heel veel voor mij. Maakt mij blij dat ik deel kon nemen aan het abonnement. Jammer dat het al snel weer stopt. Heel dankbaar.”

Hoe mooi ook deze uitkomsten, niet alle opmerkingen van respondenten zijn meegenomen in het onderzoek, vooral de positieve. Echter, de onderzoekers noteren ook een samenvattende negatieve respons:

“Uitspraken in de trend “Jullie zijn net zo erg als de NOS”, “Ik volg nieuws op Facebook” en “De krant is niet meer relevant” waren niet uniek tijdens het werven van respondenten.”

Ze noemen dit “een vervelende maar reële constatering voor De Gelderlander”. Dit impliceert dat de gratis abonnementen de weerstand in de samenleving tegen traditionele journalistieke kanalen moeilijk kan wegnemen.

*) Beeld van DPG: Joris Gerritsen