Dat heeft de kartelwaakhond eind vorige week laten weten: “Door de overname zou een mediabedrijf ontstaan met een groot aanbod op televisie, video streaming, radio, dagbladen en online nieuws. Op basis van marktonderzoek ziet de ACM mogelijke nadelige gevolgen van de overname voor de omvang, kwaliteit en pluriformiteit van het algemene nieuwsaanbod aan consumenten.”

Die aankondiging is een tegenslag voor DPG dat, met een beroep op de grote concurrentie van Meta en Google op de reclamemarkt, dacht dat de fusie er doorgedrukt kon worden. Terwijl verzet van DPG Media er mede toe leidde dat de eerder beoogde overname van tv-bedrijf Talpa van John de Mol door RTL Nederland door de ACM werd afgekeurd. De twee bedrijven samen zouden te machtig zijn op de markt voor televisiereclame.

Veel kennis van mediaconsumenten

Er is in de digitale mediamarkt steeds minder sprake van een aparte tv-markt. Lineair televisie kijken wordt meer en meer streaming; daarnaast wordt de marktmacht bepaald door data, en straks mede door toepassing van kunstmatige intelligentie in het vervolg op deze profilering.

De ACM is doorgaans zwak in beoordeling van marktmarkt op deze facetten en gaat uit van nogal ouderwetse variabelen als concentratie in inkoop en verkoop. Echter, de ACM stelt nu expliciet: “Bovendien kan DPG mogelijk dankzij haar sterkere positie een breder advertentiepakket gunstig aanbieden aan adverteerders, mede door de grote hoeveelheid gegevens die zij heeft over haar gebruikers.”

Dat vloeit voort uit onder meer aandacht hiervoor bij Netkwesties. DPG Media wordt met RTL Nederland een enorme datamacht die straks meer persoonsgegevens kan exploiteren dan elk ander Nederlands mediabedrijf. Dat is mogelijk dankzij de ene inlog voor alle media waarmee DPG ‘first party’ data verzamelt voor nagenoeg elke digitale mediagebruiker, inclusief vel gegevens over gedrag en zogenaamde bijzondere gegevens als interesses voor medische kwalen en seksuele voorkeuren.

De media van DPG hebben hier weinig aandacht aan besteed, behoudens bijvoorbeeld Trouw waarvoor Nienke Schipper de grote macht van DPG met RTL beschreef. Terwijl juist Trouw een kwetsbare titel is en de bescherming van DPG nodig kan hebben om als titel te overleven.

Rejo Zenger van Bits of Freedom tegenover Trouw: “Mensen hebben geen idee waar ze toestemming voor geven als ze inloggen op het DPG-netwerk. Ze hebben niet door dat ze vogelvrij zijn op het netwerk en dat ze zowel op AD.nl, De Volkskrant als Libelle worden gevolgd door een en dezelfde partij.”

Mondiale of nationale marktmacht?

DPG Media telt 6.000 medewerkers en was in 2023 goed voor een omzet van bijna 1,8 miljard met 200 miljoen euro nettowinst. RTL Nederland behaalde in 2023 met 800 medewerkers omzet van 620 miljoen euro met 115 miljoen nettowinst. 

DPG Media is de grootste Belgische tv-exploitant met de succesvolle eigen opzet van VTM in Vlaanderen en de overname van (Franstalige) RTL België in 2021, samen met Groupe Rossel, uitgever van Waalse kranten en mede-eigenaar van zakenkrant De Tijd.

RTL Nederland heeft in televisie een marktaandeel van 25 procent met RTL 4-8 en RTL Z, is in streaming de grootste met Videoland, en doet online wat met Buienradar dat door concurrentie wordt ingehaald. RTL en DPG werken in reclameverkoop al nauw samen in de Ad Alliance waartegen de ACM geen bezwaren koestert.

Fusies en overnames op nationale markten zijn volgens de chefs van DPG en RTL noodzakelijk om te kunnen concurreren met de mondiale techgiganten. De grote vraag is of deze concurrentiestrijd bepalend is voor de beoordeling van de beoogde overname, of dat te grote nationale marktmacht nog een factor van betekenis is.

DPG kan met exploitatie van AD en Nu.nl, de Volkskrant, Trouw, regionale kranten, tijdschriften als Libelle en Autoweek, radiozenders als Qmusic en Joe samen met RTL volgens de ACM te sterk worden in nieuwsaanbod waardoor de kwaliteit en pluriformiteit (verscheidenheid) verminderen en reclamemacht toeneemt.

ANP en freelancers

ACM noemt specifiek de onderhandelingspositie van DPG tegenover persbureau ANP als criterium: “DPG is daardoor mogelijk in staat om lagere ANP-tarieven te bedingen, invloed uit te oefenen op de nieuwskeuze van het ANP of te stoppen met het afnemen van ANP-diensten. Als dat het geval is, kan dat negatieve gevolgen hebben voor andere mediabedrijven die diensten afnemen van ANP en uiteindelijk ook negatieve gevolgen voor het algemene nieuwsaanbod aan consumenten.”

Dit impliceert dat het ANP (dat zelf in foto-exploitatie macht uitoefent) bij de ACM bezwaar heeft aangetekend tegen de overname van RTL Nederland door DPG Media. Ook de journalistenvereniging NVJ vindt dat de overname risico’s met zich meebrengt, gezien deze passage in het besluit van de ACM:

“Tot slot kan de overname nadelige invloed hebben op de arbeidsvoorwaarden van journalisten, doordat DPG na de overname van RTL mogelijk inkoopmacht verwerft of versterkt. De ACM wil meer onderzoek doen naar de gevolgen van de overname voor de positie van zowel journalisten in vaste dienst als freelancers.”

Ook hier spelen twee mogelijkheden een rol: DPG kan dankzij grotere kracht en macht beter journalistiek exploiteren waardoor deze meer kansen heeft; of DPG wordt zo sterk in de journalistieke markt dat deze daar nadelen van ondervindt. DPG-eigenaar Christian van Thillo – over wie een discutabele biografie verscheen – meent het laatste: hij redt journalistiek. Zijn tegenstanders opperen dat hij steeds meer van hetzelfde produceert. Beide gevolgen spelen: in populaire nieuwsvoorziening, zoals bij AD.nl en vooral HLN.be, speelt clickbait, aan de 'bovenkant' is er meer geld voor journalistiek onderzoek.

DPG en RTL moeten nu aangeven bij de ACM of ze de overname willen voortzetten, en moeten dan een vergunning aanvragen. Daarna neemt de ACM binnen 13 weken een beslissing of de overname wel of niet door mag gaan. Daar kan vertraging in optreden.

*) Foto: RTL-presentatrice Leonie ter Braak van het programma ‘Voor Hetzelfde Geld’