Half keren of heel dwalen?

Als u een leeg cassettebandje, videoband of cd koopt, betaalt u al in de winkel tussen de 20 en 60 eurocent aan gederfde rechten vanwege overname. Het is een vorm van accijns, het doet er niet toe of u het medium ook daadwerkelijk gaat gebruiken voor auteursrechtelijk belaste opnamen.

Dit geld komt terecht bij de Stichting de Thuiskopie, en in principe verdeelt deze stichting de buit over de rechthebbenden. Hoe deze verdeling totstandkomt, is een goed bewaard geheim. De hele wereld lijdt aan het transparantiesyndroom, maar de Stichting de Thuiskopie is, met goedkeuring van de overheid en onder het wakende oog van een College van Toezicht, immuun voor transparantie. Dat is ook een gave.

Wat de stichting wel kwijt wil is dat - naast salarissen voor haar bestuurders en vergoedingen voor haar toezichthouders - er ook aandacht is voor charitas. 15 procent van de inkomsten wordt doorgesluisd naar een goed doel. Het klinkt nobel, maar het blijft toch merkwaardig dat als ik een blanco cd koop ik daarmee geheel onvrijwillig en ongevraagd een project steun waarvoor ik nooit een bedankje of fotootje opgestuurd krijg. Gij zult doneren, zo luidt het elfde gebod volgens de stichting.

Maar nu zijn de rapen gaar, want het heeft de stichting behaagd om ook de populaire mp3-speler (in Europa 50 miljoen spelers in 2004) en dvd-recorder te verrijken met een heffing. Het grote verschil is alleen dat het niet meer een centenkwestie is, maar dat je door de enorme opnamecapaciteit praat over substantiële bedragen. Dat varieert van enige euro's tot een meerprijs van zo'n 15 euro voor een knappe iPod. Bij zulke aantallen slaan de consumenten vanzelf aan het dansen. Dat doen ze dan ook volop.

Niets aan de hand, zo laat de stichting ons weten in een persbericht van 9 november, alles is in lijn met de bestaande wetgeving, en de minister-president en het innovatieplatform zijn het met de maatregel eens.

Maar wat gebeurt er nu als wij in Nederland een andere regeling bedenken dan omringende landen, zo vroeg de Europese burger zich af. Als de mp3-speler alleen in Nederland duurder wordt? Het antwoord is eenvoudig: dan treedt het marktmechanisme in werking. We gaan terug naar de smokkeltijden, alleen het heet geen smokkelen meer. Consumenten zullen massaal elders mp3-spelers gaan kopen.

Vraag dat maar aan de Fransen. Daar is de heffing op een lege cd vergelijkbaar hoog met als gevolg dat in een groot land als Frankrijk minder legale blanco cd's worden verkocht dan in Nederland.

Eurocommissaris Charlie McCreevy heeft de interne Europese markt in zijn portefeuille. Hij laat aan duidelijkheid niets te wensen over als hij stelt dat het huidige model voor het internationaal verrekenen van auteursrechten uit de oertijd stamt.

De technologie is met zevenmijlslaarzen dwars over alle landengrenzen heen gedenderd en menig stichting bleef staren naar de nationale akker.

Er werd tijdelijk wat hang- en sluitwerk aangebracht of opgeknapt, maar niemand bedacht een structureel grensoverschrijdende maatregel met een duurzaam karakter. We hebben het toch goed? McCreevy daarentegen onderkent dat er een regelgeving moet komen op Europees niveau en dat er een fundamenteel ander model van verrekening dient te worden opgetuigd.

Het uitgangspunt - rechthebbenden hebben recht - blijft overeind. Dat kan ofwel middels een keurig dan wel willekeurig systeem van heffingen, ofwel middels het aanbrengen van technische blokkades (kopieerbeveiliging aanbrengen op de schijf, Kazaa's en Groksters aanpakken).

Maar er is nog een derde mogelijkheid, en we zijn al aardig op weg. Je kunt het beluisteren van muziek zo laagdrempelig (in verkrijgbaarheid en in prijs) maken dat iedere behoefte om in de illegaliteit te duiken je ontnomen wordt. I-tunes (betaalde downloads) wint spectaculair terrein, en er komen er steeds meer in het kielzog van Apple. Nog makkelijker wordt het als straks voor enige centen een nummer kan worden beluisterd. De jukebox-gedachte.

Dat is misschien mijn grootste bezwaar tegen de stramme stichting. Juist in een periode waarin het steeds meer lijkt te worden geaccepteerd om te betalen voor downloads wordt er een nationale maatregel aangekondigd waardoor de illegaliteit juist wordt gestimuleerd. Ik heb er immers voor betaald, dus die vermaledijde kopieerheffing zal ik er dubbel en dwars uithalen. Het effect van de kopieerheffing zal averechts zijn. Wees dapper, stichting, en erken dat de wereld om je heen veranderde.

Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.

Copyright © 2005 Het Financieele Dagblad