Net zoals mobiele telefoons ons verstandelijk vermogen achteruit laten gaan, kan Neuralink meer negatieve effecten hebben dan ons lief is.

Onlangs heeft het bedrijf Neuralink van Elon Musk bekendgemaakt dat het erin geslaagd is om een hersenimplantaat bij een mens in te brengen. Dit werd groots gevierd als een baanbrekende stap in de vooruitgang van de mens. Maar voor deze technologie betalen we een verborgen prijs, waardoor het effect ervan straks wel eens het tegenovergestelde zou kunnen zijn.

Musks bedrijf is niet het enige dat probeert om het menselijke brein met computers te verbinden. Ook techbedrijf Synchron, dat investeerders Jeff Bezos en Bill Gates achter zich heeft, werkt hieraan. Biotechnologiebedrijf Blackrock Neuratech plaatst al jaren experimentele implantaten bij mensen.

Neuralink is wél het meest doortastend. Zo heeft het de operatie waarmee het implantaat werd ingebracht al door een robot laten verrichten, wat het makkelijker maakt om straks op grote schaal mensen van hersenchips te voorzien. In principe zou je deze ingrepen zo letterlijk aan de lopende band kunnen uitvoeren.

Musk zelf heeft al enthousiast een paar toepassingen van de Neuralink gepresenteerd waaraan momenteel gewerkt wordt. Zo zou de ‘Telepathy’ applicatie iemands hersenimpulsen gaan lezen, zodat apparatuur straks rechtstreeks met gedachten bestuurd kan worden. En de Blindsight app - nu naar voren geschoven om blinden zicht terug te bezorgen - moet beelden in het brein gaan projecteren, waardoor beeldschermen van laptops en mobieltjes in de toekomst overbodig worden.

Zorgelijk of beloftevol?

Neuralinks aankondiging maakte veel reactie los. Die vallen uiteen in twee categorieën: enthousiast of zorgelijk.

De enthousiastelingen zoals Musk wijzen op de potentiële betekenis van implantaten voor mensen met zware handicaps zoals een dwarslaesie. Zij zouden straks misschien met hun gedachten een rolstoel of robotarmen kunnen besturen. En blinden laten zien, wie kan daar nou tegen zijn?

Het is natuurlijk niet de bedoeling dat het bij medische toepassingen blijft. Voorstanders zien de implantaten graag een even vast onderdeel van het dagelijks leven worden als mobiele telefoons dat momenteel zijn.

De bezorgde geluiden gaan vaak over privacy. Onze telefoons spelen nu al veel persoonlijke data aan commerciële bedrijven door, dus hoe gaat het wanneer die rechtstreeks toegang krijgen tot onze hersenen en gedachten? Bestaat er dan nog wel zoiets als privacy, of kunnen we dan helemaal niets meer voor onszelf houden?

Ook de vrijwilligheid is een zorg. Tenslotte zijn ook het internet en mobieltjes eens heel vrijblijvend begonnen, terwijl we nu nauwelijks nog zonder kunnen. Betekent dit dat in de toekomst ook hersenchips onvermijdelijk gaan worden, omdat je anders niet eens meer je boodschappen af kunt rekenen of met het openbaar vervoer kunt reizen?

Totaal afhankelijk worden

Toch zouden al deze bezwaren wel eens in het niet kunnen vallen tegenover een veel groter probleem, waarvoor nog maar nauwelijks aandacht is: wij mensen zijn levende wezens. En leven past zich continu aan; aan de omgeving, maar ook in het eigen lichaam. Daarom raakt je arm al zijn spiermassa kwijt wanneer er gips omheen wordt gelegd en je hem weken lang niet kunt bewegen. Idem dito als je drie maanden in een rolstoel zitten, waardoor je beenspierkracht verloren gaat.

Pas relatief kort geleden beseffen we dat ditzelfde voor ons brein geldt. En dat de hersenen nog veel ingrijpender aanpassingen kunnen ondergaan dan de spieren. Wanneer je iets nieuws leert, ontstaan er nieuwe zenuwverbindingen in je brein. Maar die kunnen net zo goed weer verdwijnen als je de bijbehorende vaardigheden niet meer gebruikt.

Zo neemt ons oriëntatievermogen duidelijk af wanneer we regelmatig op GPS vertrouwen om ergens te komen. Aldoor Googelen voor kennis verslechtert ons geheugen slechter. Je mobieltje hoeft alleen maar in de buurt te zijn om je verstandelijke vermogens te laten afnemen. En bij jonge kinderen die veel op beeldschermen kijken, zien we zelfs een verdunning van de hersenschors – iets dat normaliter alleen bij ouderen voorkomt, en vaak wordt waargenomen bij dementie.

Handicap dreigt

Het bizarre effect van Musks implantaat zou dus wel eens kunnen zijn dat het niet alleen gehandicapten helpt, maar óók gezonde mensen opzadelt met een handicap. Hoe meer we onze vaardigheden aan apparatuur uitbesteden, hoe meer we deze sluipenderwijs kwijtraken.

Dit betekent niet dat Musks Neuralink per se slecht is. Maar het wil wel zeggen dat we op een hele nieuwe manier naar onszelf moeten gaan kijken, en goed moeten bedenken hoe we omgaan met dit soort nieuwe technologieën.

We lopen bij het massaal afhankelijk worden van implantaten een serieus risico om te de-evolueren in plaats van ons verder te ontwikkelen. Misschien zou het goed zijn als we alle gevolgen van Neuralink en concurrenten zouden kennen, vóórdat deze door miljoenen mensen gebruikt gaat worden.

Zodat we niet pas achteraf beseffen dat deze een veel te hoge prijs bleek te hebben.

*) Ronald Siecker is arts en (neuro)bioloog, actief via Cheprion BV en medeoprichter van Evolae Institute. Deze opinie verscheen eerder in NRC

**) Beeld uit een video van Wired: The Science Behind Elon Musk’s Neuralink Brain Chip