Peer-to-peer upstreamers

Ik heb nog een paar extra 'telltale signs' die mijn aandacht trekken als ik ze zie:

• Als het schijnbaar uit het niets bottom-up gedaan wordt;
• Als juristen en rechters er geen touw aan vast kunnen knopen;
• Als zakenlui zich afvragen of er wel aan verdiend kan worden;
• Als er dingen worden verboden of bestraft die jongelui legaal en illegaal ermee doen;
• Als Bill Gates in interne memo's schrijft dat hij zich er zorgen over maakt dat MS het mogelijk gaat missen;

Ik kan u berichten dat ik nu volgens bovenstaande sensoren niet slechts een klein eigenwijs innovatief visje zie, maar een hele school walvissen die voor velen nog ongezien door onze wateren zwemmen. Ze zijn in dit beeld van de samenleving niet alleen groot maar ze communiceren met elkaar. In de kwaliteit van de verbindingen tussen hen ligt hun kracht.

Wat zijn die walvissen?

Waarneembaar is de opkomst van de 'p2p culture' met als kern een specifieke relationele dynamica tussen mensen die 'p2p' genoemd wordt. Dat is een menselijke organisatievorm die op gebruik van netwerken gebaseerd is en op vrijwillige participatie van gelijkwaardige partners, betrokken in de opbouw van gemeenschappelijke resources, zonder acht te slaan op financiële compensatie als motiverende factor, en die niet onderling georganiseerd zijn volgens hiërarchische procedures van 'command and control'.

Zichtbare, massale voorbeelden hiervan kent u natuurlijk wel zoals het gebruik van Skype voor het telefoneren via Internet en bestanden delen via Kazaa en BitTorrent. Significantie is dat p2p niet slechts een randverschijnsel is tussen een paar consumenten en wat probeersels van pubers met pc's op zolderkamers.

Neen, het is een massale maatschappelijke beweging op basis van communicatie voor samenwerking via internet. Deze is, volgens mij, de opvolger van de huidige Creative Class & Media Power beweging op basis van broadcasting van 'events en experiences' naar individuen.

Wetenschappers kennen, al eeuwen bijna, geen wezenlijk andere vorm van uitwisseling. Ze geven peer-to-peer waarnemingen aan elkaar door en ze wijzen elkaar op mogelijk bruikbare artikelen en berichten. Soms in de vorm van louter roddels, tot aan het ruilen van probleemoplossende hulpacties. Ze leren op die manier van elkaar. Essentieel is dat er bij verwijzingen een aanbeveling wordt gevoegd. Ze 'betalen' elkaar dus als het ware met bruikbare kennis. Aan het bericht wordt een waardering en/of rating toegekend.

Machtige stromen

Mensen die op deze wijze op afstand samenwerken bouwen in dit proces al of niet een bepaalde geloofwaardigheid en een zeker respect op als de verwijzingen bruikbaar blijken uit te werken. Zoals bij de open source softwareontwikkelingen, waarvan Firefox een voorbeeld is.

Dit alles heeft weinig met geld te maken, op z'n minst niet direct. Toch is het zeer waardevol wat er gebeurt. En in de vorm van 'commons' wordt gemeenschappelijk een situatie gecreëerd waar deze appreciatie-aanhechtingen een stelsel vormen dat in waarde en aantrekkelijkheid blijft aangroeien.

Voorbeelden zijn ook de MSN-wolk, de Skype-gemeenschap, Marktplaats.nl, eBay.com en Amazon.com. Daarom heeft eBay een paar miljard dollar betaald voor Skype: eBay en Skype versterken elkaars netwerken.

Ook in bedrijven en waardeketens zijn de p2p-activiteiten tussen mensen de basisstimulans van virtuele organisaties. Toch is p2p-communicatie formeel in organisatieschema's of werkplannen niet zichtbaar.

Webgebaseerde bedrijf-naar-bedrijf (b2b) applicaties die over grenzen van organisaties heen werken zijn het ontwikkeldomein waar Gates sterke belangstelling voor heeft. En ook Google en Yahoo bewegen niet voor niks richting de telecommunicatie.

Ik denk dat de p2p beweging een significante golf is zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin. Cijfermatig blijkt dit uit metingen(pdf) van Johan Pouwelse en zijn team dat het BitTorrent verkeer al meer dan 30 procent van het totale internetverkeer beslaat. En het groeit snel aan, nog afgezien van podcasten, bloggen en vloggen.

King of Swing

Qua culturele tekenen is p2p een echte nieuwe golf zoals ik er al een paar heb zien komen. Het was opwindend, bijna magisch en wonderlijk vreemd tegelijkertijd. De dreunende muziek van de 'king of swing' Benny Goodman en zijn band. In het donker s'nachts ongehoorzaam in mijn bedje met een koptelefoon op luisteren naar de platen van de AFN via een zelfgemaakte kristalontvanger. Die rare swingmuziek, daar werd door ouderen schande van gesproken: "afkomstig uit het oerwoud" en "zedenbedervend voor de jeugd".

Die jeugdigen ging trouwens massaal gillend van de pret dansen en jiven op die nieuwe muziek en trokken zich van hun square ouders niks aan. Er kwam nog zo'n bevrijdingsgolf met de platen van de Beatles. Ook wonderlijk creatief als je die voor het eerst hoorde op je transistorradio. Dit keer hielp verbieden gewoon niet meer.

De derde liberation wave kwam met de persoonlijke powertool van de pc. Computer-Lib! Ik weet nog hoe trots we waren bij de HCC-clubs om aan verbaasde vriendjes te laten zien hoe we die kasten vol elektronica konden temmen en de Apple II kunstjes konden laten doen. Ook toen weer bottom-up acceptatie en onbegrip van oude lullen, dat massaal ongehoorzaam werd genegeerd.

De vierde golf begon korter geleden en toch kunnen velen zich geen leven meer voorstellen zonder e-mail en het WWW, zo diep is het internet in ons werk en dagelijks leven ingebed. En er wordt ook sinds wij met dial-up modems begonnen via FidoNet en UUCP al gewaarschuwd voor de kwade gevolgen van internetporno, virussen en de digitale kloof.

Internetters en de brede Creative Class zijn de bewoners van deze vierde golf, die bevrijd zijn van de belemmeringen van tijd en plaats. Wat bindt is interesse en nuttige inventieve bijdragen aan oplossing van problemen.

Nu zitten we midden in de mobieltjesgolf; de vijfde bevrijding. Er zijn nu al meer handsets dan er mensen in ons land zijn. Zonder enige belemmering van grens, schutting of denkzuil met anderen kunnen de kids samenwerken en -leven in meer dan één tribe tegelijkertijd.

De zesde golf

Onstuitbaar komt nu massaal de zesde bevrijdingsgolf omhoog: p2p. Samenwerking zonder de belemmering van schaarste in bandbreedte of schaarste in frequentieruimte. Het is vast hartstikke fout dat gratis downloaden van auteursrechtelijk beschermde muziek en films via Internet. In een aantal landen worden er scherpe verbodsregels en straffen tegen uitgevaardigd.

Toch heb ik de indruk dat hier sprake is van oude en nieuwe culturen die in botsing zijn. Voor peer-to-peer uitwisseling zijn nieuwe gedragsregels en wetten in de maak. De nieuwe "p2p culture" is niet te stuiten en lijkt wel een soort bevrijdingsbeweging. De boekdrukkunst, basis voor de content-industrie, werd zelf indertijd ook tevergeefs tegengewerkt door de katholieke kerk die het monopolie op boekreplicatie had.

De p2p relationele dynamica is een kern-netkwestie, want het is volgens mij de belangrijkste kracht die van het gebruik van internet door miljoenen mensen uitgaat. Zeker, er gaat ook in toenemende mate macht van uit. Dus het heeft behalve sociale en economische effecten ook maatschappelijke consequenties. De Belgische prof. Michel Bauwens, woonachtig in Thailand, heeft over deze p2p beweging een zeer goed (p2p aanbeveling!) geformuleerd essay geschreven dat overigens nog met de dag aangroeit en bijgewerkt wordt door velen die bijdragen aan dit werkstuk leveren.

Kernconstatering is dat niet meer alleen overheden en bedrijven macht uitoefenen maar ook networked communities van burgers/consumenten.

De maatschappelijke relevantie van deze op p2p netwerkgebruik gebaseerde onderstroom uit zich in grotere sociale cohesie én diversiteit én een open karakter. Dat wil zeggen: de maatschappelijke beweging is niet sektarisch. Voorbeelden waarbij de p2p sociale dynamiek van kennisdelen en waarmerken een zichtbare rol heeft gespeeld of nog speelt zijn: de Solidarnosc beweging, de val van de Soviet-Unie, het dierenbevrijdingsfront, de machtswisseling in de Ukraïne, SETI, de Wikipedia beweging, het rouwbetoon bij de begrafenis van Pim en van prinses Diana, vraagbundelingsprojecten, de IETF werkgroepen, de anti-Syrië betogingen in Libanon, Al Quaida, de vermistenlijsten van het WTC na 9/11, de Zapatisten, de Fortuinisten beweging, Falun Gong en het Geospatial Web. Dit alles spontaan en bottom-up.

Allemaal, soms plotseling zichtbare, effecten van door p2p gevoede onderstomen. 'Emergent behaviour' zoals dat ontstaat in mierenhopen door zeer veel interacties tussen deelnemers. En met transparante communicatie. Daardoor is centrale leiding en 'command & control' minder nodig of -belangrijk. En het kan over grote afstanden werken die onze planeet tot een Flat Earth maken waar alles vlak-bij is. Ook het Internet zelf is op die manier georganiseerd, hoewel niet iedereen op de WSIS-conferentie in Tunis dit wilde inzien.

Ik voorspel dat we nog meer voorbeelden zullen gaan zien van groepen burgers die zich, niet zoals Brein en anderen denken uitsluitend bezighouden met p2p 'downloaden', maar die ook constructieve en coöperatieve 'upstreamers' zijn.

Doe mee!
Dan zwemmen we samen de digitale vaarten en rivieren op.