Met zijn controle over satellietinternet met Starlink en geknoei met Twitter lijkt Elon Musk de Rupert Murdoch van deze jaren ‘20 van de 21e eeuw te worden, ofschoon de grote stille kracht veeleer de Chinese Communistische Partij is met momenteel Xi Jinping als ceo.

Zijn pionnen in de media zijn persagentschap Xinhua dat de nieuwsstromen bepaalt en vooral Tencent met WeChat dat een bron vormt voor controle over de bevolking. Deze bedrijven doen weinig buiten China. Webwinkels als Alibaba verzamelen meer gegevens over buitenlanders wier hebzucht zwaarder weegt dan voorzichtigheid met persoonlijke informatie.

Angst voor Chinees algoritme

De grote troef is TikTok met wereldwijd ruim 1 miljard deelnemers, dat zo vaag mogelijk doet over Chinese bemoeienis. Drie jaar geleden onderzocht ik de essentie van het mondiaal datagraaien door TikTok. Afgelopen twee jaar zwelde de roep om een boycot van TikTok aan. Recent voerden onderzoeksbedrijf TNO en advocatenkantoren zoals NautaDutilh, Houthoff en Pels Rijcken een verbod op gebruik in bedrijfsapparatuur, nadat de Rijksoverheid het zakelijk gebruik dit voorjaar al verbood.

In de VS wordt TikTok niet enkel gevreesd vanwege dataverwerking van Amerikaanse burgers, maar ook gezien de mogelijkheden om de algoritmes in te zetten om Amerikanen politiek te beïnvloeden en polarisatie aan te wakkeren; waarvoor Rusland trollen inzet op Facebook en Twitter omdat het geen ‘eigen’ medium heeft.

Om nationale verboden te voorkomen voert TikTok de lobbykracht aanzienlijk op, zoals in de Tweede Kamer. In de VS lopen de hazen anders, via geld, nadat de vorige president Donald Trump dreigende taal uitte over een boycot van TikTok als China nog langer data van Amerikaanse burgers bleef vergaren.

Invloed miljardair in VS en Israël

Het Amerikaanse parlement is momenteel minder voortvarend. Een belangrijke reden vormt de grootste Amerikaanse aandeelhouder in TikTok: Jeff Yass kocht met Susquehanna International Group in 2012 15 procent van de aandelen in TikTok-exploitant ByteDance.

Dat betekent een persoonlijk belang voor Yass van 7 procent, oftewel op basis van de recente waardering van 21 miljard dollar en driekwart van het vermogen van 28 miljard dollar van Yass waarmee hij de 48e rijkaard in de wereld is.

Wall Street Journal ontrafelt de politieke invloed van Yass, nadat eerder de Israëlische krant Haaretz schreef over de steun van de jood Yass en een andere Amerikaanse miljardair aan uiterst rechts in de Israëlische politiek, via Kohelet Policy Forum. Deze club manipuleerde Wikipedia met nepaccounts. Amerikaanse Israëliërs protesteerden tegen de invloed van de miljardairs. Yass ontkende donaties aan Kohelet, schreef New York Times, dat suggereert dat Yass met investeringspartner Arthur Dantchik infiltreert in de Israëlische politiek.

Volgens WSJ is Yass een belangrijke donor van de Club for Growth, een invloedrijke conservatieve groep die vanouds een rechtse lobby voert, vooral via Republikeinse parlementariërs. Yass heeft sinds 2010 61 miljoen dollar gedoneerd aan de politieke tak van de Club for Growth, of ongeveer een kwart van het totaal.

Parlementariërs te koop

Club for Growth voert sinds maart 2023 een lobby tegen het verbieden van TikTok, onder meer via Fox News. Vervolgens verzette de Republikeinse senator Rand Paul een voorstel om TikTok te verbieden, dat door partijgenoot Josh Hawley was ingediend. “We gedragen ons als de Chinese overheid als we TikTok hier verbieden”, aldus Paul.

In juni 2023 schonk Yass 3 miljoen dollar aan een politieke commissie die Paul steunde waardoor de totale steun van Yass en zijn vrouw Janine Yass op 24 miljoen dollar kwam, voor een beperkt deel via Club for Growth.

Tegen een TikTok-verbod keert zich ook de Republikein Thomas Massie die eveneens financieel gesteund wordt door Yass. Hij stelde dat een verbod op tikTok “als middel erger is dan de kwaal” en neerkomt op censuur die indruist tegen het Eerste Amendement.

Minstens vijf andere Republikeinen in het Congres die geld krijgen van Club for Growth, verzetten zich ook tegen een verbod op TikTok. “TikTok gaat over vrijheid van meningsuiting en innovatie, de belichaming van libertaire en vrijemarkt idealen. Het idee om TikTok te verbieden is een gruwel voor alles wat ik geloof”, aldus Yass.

Zijn partner Dantchik bewaakt de belangen van Susquehanna als commissaris van ByteDance. Beide investeerders zijn goed in belastingontwijking. Overigens is het overgrote deel van de ByteDance-aandelen in handen van Amerikaanse investeerders wat de kans op een boycot verkleint.