Jezus is op veel verschillende manieren afgebeeld: van een profeet die zijn publiek waarschuwt voor het naderende einde van de wereld tot een filosoof die nadenkt over de aard van het leven.

Maar niemand heeft Jezus een internetgoeroe genoemd – dat wil zeggen, tot nu toe.

In zijn nieuwste rol als een ‘AI Jesus’ staat Jezus, nogal ongemakkelijk, als een blanke man, gekleed in een bruin-wit gewaad met capuchon, 24/7 beschikbaar om alle vragen op zijn Twitch-kanaal te beantwoorden: ‘ask jesus’.

Vragen die aan deze chatbot Jezus worden gesteld, kunnen variëren van serieus – zoals hem vragen naar de zin van het leven – tot het vragen om een goede grap.

Hoewel veel van deze individuele vragen op zichzelf interessant kunnen zijn, beschouw ik als theoloog de presentatie van Jezus als ‘AI Jezus’ als een fascinerende herformulering van deze spirituele figuur voor ons AI-tijdperk.

Jezus herinterpreteren

Talloze geleerden hebben beschreven hoe Jezus door de eeuwen heen is geherinterpreteerd. Religiewetenschapper Stephen Prothero heeft bijvoorbeeld laten zien hoe Jezus in het 19e-eeuwse Amerika werd afgeschilderd als dapper en stoer, als weerspiegeling van blanke mannelijke verwachtingen van die periode. Prothero betoogt dat een voornamelijk vreedzame Jezus werd gezien als in strijd met gendernormen, en dus werd Jezus' fysieke bekwaamheid benadrukt.

Daarentegen, volgens de geleerde Sugirtharajah, rond dezelfde tijd in India, werd Jezus door Indiase theologen zoals Ramanathan voorgesteld  als een hindoeïstische mysticus of goeroe teneinde hem herkenbaar te maken voor Indiase christenen en om te laten zien hoe zijn spirituele leringen nuttig konden worden overgenomen door trouwe hindoes.

Een derde presentatie van Jezus wordt weerspiegeld in door theoloog James Cone. Cone beeldt Jezus af als zwart om de onderdrukking te benadrukken die hij als slachtoffer van politiek geweld heeft doorstaan. Hij toont hoe de ‘Zwarte Christus’ hoop biedt op bevrijding, gelijkheid en rechtvaardigheid aan onderdrukte mensen van vandaag.

Het punt is niet dat een van deze voorstellingen noodzakelijkerwijs nauwkeuriger is dan de andere, maar in plaats daarvan dat Jezus consequent is geherinterpreteerd om te voldoen aan de normen en behoeften van elke nieuwe context.

De AI Jezus die individuen online betrekt in de vorm van een chatbot is de nieuwste in dit voortdurende patroon van herinterpretatie, gericht op het geschikt maken van Jezus voor de huidige tijd. Op het Twitch-kanaal van AI Jesus behandelen gebruikers deze chatbot Jezus consequent als een autoriteit in zowel persoonlijke als spirituele zaken. Een recente gebruiker vroeg AI Jesus bijvoorbeeld om advies over hoe je het beste gemotiveerd kunt blijven tijdens het sporten, terwijl een ander wilde weten waarom God oorlog toestaat.

AI Jezus aan het werk

AI Jesus vertegenwoordigt een van de nieuwste voorbeelden op het groeiende gebied van AI-spiritualiteit. Onderzoekers bestuderen hoe menselijke spiritualiteit wordt gevormd door de toenemende invloed van kunstmatige intelligentie, en hoe AI mensen kan helpen begrijpen hoe mensen in de eerste plaats overtuigingen vormen.

In een artikel uit 2021 over AI en religieus geloof leggen de geleerden Andrea Vestrucci, Sara Lumbreras en Lluis Oviedo bijvoorbeeld uit hoe AI-systemen kunnen worden ontworpen om verklaringen van religieus geloof te genereren, zoals - hypothetisch – “het is zeer waarschijnlijk dat de katholieke God de doodstraf niet ondersteunt”.

Na verloop van tijd kunnen dergelijke systemen deze verklaringen herzien en opnieuw kalibreren op basis van nieuwe informatie. Als het AI-systeem bijvoorbeeld wordt blootgesteld aan nieuwe gegevens die zijn overtuigingen uitdagen, zal het toekomstige uitspraken automatisch nuanceren in het licht van die nieuwe informatie.

AI Jesus functioneert op dezelfde manier als dit soort kunstmatige intelligentiesystemen en beantwoordt onder andere religieuze vragen.

Naast het stellen van vragen die verwijzen naar oorlog en lijden, heeft AI Jezus bijvoorbeeld gereageerd op vragen over waarom het voelen van Gods aanwezigheid moeilijk kan zijn, of een actie die schade veroorzaakt maar toch met goede bedoelingen is gedaan, als een zonde wordt beschouwd en hoe moeilijke verzen uit de Bijbel moeten worden geïnterpreteerd.

Deze AI Jesus past ook zijn antwoorden aan terwijl de chatbot in de loop van de tijd leert van gebruikersinvoer. Als onderdeel van de lopende stroom vragen van enkele weken geleden, verwees AI Jesus bijvoorbeeld naar eerdere interacties met gebruikers en nuanceerde zijn antwoorden dienovereenkomstig, zeggende: "Ik heb deze vraag over de betekenis van de Bijbel eerder ontvangen. ... Maar in het licht van de vraag die u zojuist hebt gesteld, wil ik eraan toevoegen dat ... "

AI-spiritualiteit in een preek

Deze chatbotgoeroe ondervindt toenemende concurrentie van andere bronnen van AI-spiritualiteit. Een recente ChatGPT-kerkdienst in Duitsland bevatte bijvoorbeeld een preek die werd voorgedragen door een chatbot die werd voorgesteld als een bebaarde zwarte man, terwijl andere avatars gebeden en aanbiddingsliederen leidden.

Andere geloofstradities bieden ook spirituele lessen via AI. In Thailand heeft een boeddhistische chatbot genaamd Phra Maha AI zijn eigen Facebook-pagina waarop hij spirituele lessen deelt, zoals over de vergankelijkheid van het leven. Net als AI Jesus wordt hij voorgesteld als een mens die vrijelijk zijn spirituele wijsheid deelt en altijd en overal een bericht op Facebook kan worden gestuurd.

In Japan is de ‘Buddhabot’ in de eindfase van ontwikkeling bij onderzoekers van de Universiteit van Kyoto. Deze heeft boeddhistische soetra's geleerd waaruit hij zal kunnen citeren wanneer hem religieuze vragen worden gesteld.

In deze groeiende reeks online opties voor spirituele begeleiding of algemeen advies is de vraag welke chatbots zullen beklijven. Hoe dan ook zal de millennia-oude trend van het hervormen van spirituele leiders om aan de hedendaagse behoeften te voldoen waarschijnlijk doorgaan lang nadat AI Jezus een religieuze aanwezigheid uit het verre verleden is geworden.

*) Joseph Kimmel is priester en als theoloog aan het Boston College en publiceert regelmatig. Dit artikel verscheen eerst in het Engels bij The Conversation.