Met een zekere regelmaat breken critici een lans voor maatschappelijk relevante televisieprogramma's bij de publieke omroep. Met name praatprogramma's zouden moeten ophouden mensen mét emotie, maar zonder expertise over van alles en nog wat hun licht te laten schijnen. Daarna blijft een reactie van de publieke omroep meestal uit, en gaat men volhardend verder op de eenmaal ingeslagen weg.

Dat is niet alleen jammer, maar ook teleurstellend, want het gaat hier wel om de kernfunctie van de publieke omroep, namelijk het volgens journalistieke principes aanbieden van degelijke (achtergrond)informatie, analyse en duiding.

Volstrekte leken

Natuurlijk, informatieve televisieprogramma's biedt Hilversum te over, maar de vraag is of met name de dagelijkse praatprogramma's een echte bijdrage leveren aan de informatievoorziening en opinievorming in dit land.

Want wat is het tafereel dat de kijkers wordt voorgeschoteld? Vaak worden er door een stuk of zes gesprekspartners een handvol onderwerpen behandeld, variërend van geopolitieke en maatschappelijke problemen tot de zielenroerselen van een zogeheten influencer.

Wat je dan krijgt zijn korte beschouwingen, die alle kanten opgaan, door deskundigen én door volstrekte leken die absoluut niet schromen hun ondeskundige licht te laten schijnen over zaken waarvan ze de portee niet kennen. Op deze manier neemt de publieke omroep zijn maatschappelijke rol niet serieus en draagt zij niet bij aan een gebalanceerd informatieniveau in de samenleving.

Als ik kiespijn heb ga ik naar de deskundige tandarts en niet naar de loodgieter; waarom gaat de publieke omroep er in veel praatprogramma's vanuit dat mensen laten meepraten over zaken waar ze geen zicht op hebben, een goede bijdrage aan de samenleving zou opleveren?

Dan Anne en Maybrit

Er zijn natuurlijk televisieprogramma's waar je wel gedegen informatie krijgt en iets van leert. Maar die worden juist niet op primetime, de belangrijkste zendtijd, tussen 19 en 23 uur, uitgezonden. In dit verband wordt wel verwezen naar Buitenhof, inderdaad een degelijk informatief programma. Alleen, je moet ervoor inschakelen op zondagmiddag om 10 over 12, en televisiekijken is voor de meeste mensen nu eenmaal een avondactiviteit. En doorgaans worden er in een uurtje drie onderwerpen aangesneden. Niet slecht allemaal, maar echte diepgang?

En er is Nieuwsuur dat wel op primetime wordt uitgezonden. Gelukkig maar, want het is de laatste jaren een cruciale nieuwsrubriek geworden. Een journalistiek gezien uitstekend programma, maar ook daar geldt: drie onderwerpen plus een nieuwsoverzicht in nog geen drie kwartier.

Dat het ook anders kan wordt al sinds jaar en dag door onze oosterburen bewezen. Daar geen dagelijkse praatprogramma's waarin jan en alleman delibereren over alle mogelijke onderwerpen. ARD en ZDF, de twee grote nationale publieke televisienetten, bieden elk eenmaal per week een gedegen en informatief discussieprogramma, met voortreffelijk ingevoerde moderatoren.

Anne Will is de naam van de moderator van het gelijknamige ARD-programma op zondagavond, van kwart voor tien tot kwart voor elf. En op donderdagavond presenteert Maybrit Illner ook een naar haar genoemd programma op het tweede Duitse publieke net ZDF, van kwart over tien tot kwart over elf.

Het gaat hier om informatieve programma's, met telkens één centraal thema. Vorig jaar meestal over de (internationale) implicaties van de inval in Oekraïne en ontwikkelingen rond de coronapandemie. Wat opvalt zijn de diepgang van de discussie en de deskundigheid van de moderatoren; zij zijn altijd uitstekend geïnformeerd en helemaal thuis in het thema.

Uit laten praten

Sterk aan de programma's zijn daarnaast de gespreksdeelnemers: experts afkomstig uit politiek, bedrijfsleven, wetenschap, diplomatie, journalistiek en andere maatschappelijke sectoren. Cruciaal is verder dat gasten elkaar in het algemeen uit laten praten en dat oneliners not done zijn.

Kortom een uur lang diepgang, analyse en informatie van deskundigen vanuit diverse invalshoeken. Niet om met gooi- en smijtwerk te scoren, maar om de kijkers te informeren en op die manier een goede bijdrage aan het maatschappelijke debat en de opinievorming in de samenleving te leveren. Per slot van rekening is dat toch de kern van de zaak en waarvoor de publieke omroep bedoeld is?

Het zou de Nederlandse publieke omroep sieren en verrijken tweemaal per week een dergelijk programma op primetime uit te zenden. Dan blijft er nog meer dan genoeg ruimte voor lichtvoetige praatprogramma's en krijgen we een significant betere informatievoorziening in ons land.

Volgens de missie van de publieke omroep gaat het hem primair om de inhoud en niet om kijkcijfers. Insiders weten echter wel beter, want zolang de publieke omroep voor een groot deel afhankelijk is van reclame-inkomsten is dit een prikkel om zoveel mogelijk kijkers te scoren. Het zou daarom een goede zaak zijn de publieke omroep reclamevrij te maken.

In dit verband toch even de kijkcijfers van Anne Will en Maybrit Illner. De eerste talkshow trekt gemiddeld zo'n 4 miljoen, de tweede zo'n 3 miljoen kijkers per uitzending. Ofwel 15 procent van alle televisiekijkers op het moment van uitzending. Laten we het zo zeggen: dat zijn uitstekende cijfers voor twee uitstekende discussieprogramma's. Alleen jammer dat wij zoiets moeten ontberen... Hoelang nog?

*) Wim Bekkers is voormalig hoofd Kijk- en Luister- onderzoek van de publieke omroep. Deze opinie verscheen eerder in de Volkskrant

**) Foto: ZDF Maybrit Illner