Al een poos staat een artikel voor Netkwesties in de steigers over de werking van Wikipedia, en vooral de selectie van onderwerpen: wat komt er wel en niet in deze machtige encyclopedie te staan? Hoe gaat Wikipedia om met de tijdgeest met bijvoorbeeld de schijnwerpers op identiteit waaraan ook historische zienswijzen onderhevig zijn?

 Wikimedia is daarvoor verantwoordelijk, met nationale afdelingen. Wikimedia Nederland (WMNL) is een vereniging en is onderdeel van de wereldwijde Wikimedia-beweging. In Nederland zorgt WMNL voor een omgeving waarin vrijwilligers en organisaties samenwerken om vrije kennis bijeen te brengen en te verspreiden. Ze ondersteunt de vrijwilligers en werft fondsen.

Wikipedia, de encyclopedie, is het grootste project, naast andere projecten zoals Wikimedia Commons, een mediabank, Wikidata, een database, en Wikisource, een bibliotheek. Op de problemen met de inhoud komen we later terug, vandaag meer over het geld.

Geldberg

Immers, dit weekend publiceert de Volkskrant een artikel over Wikimedia van freelancer Frank Rensen, met als belangrijkste aspecten de donaties aan Wikimedia en avances van Google en Facebook om zaken te doen met Wikimedia. We nemen die aspecten on der de loep.

Rensen citeert Andreas Kolbe die bezwaar maakt tegen het bedelen om geld op Wikipedia. Dat is niet nodig, Wikimedia heeft geld genoeg. Sandra Rientjes, directeur van Wikimedia Nederland, wijst de harde verzoeken om donaties ook af.

Volkskrant geeft de financiële onderbouwing niet. De Wikimedia Foundation heeft als laatste jaarverslag 2020-21 tot 30 juni 2021. Het vermeldt een vermogen van bijna 240 miljoen dollar. In het boekjaar kwam er 163 miljoen euro binnen, met als grootste kostenpost de salarissen met bijna 70 miljoen dollar.

De organisatie draait op 200 betaalde krachten. De donoren aan Wikimedia Endowment worden vermeld naar omvang van hun bijdrage als die meer dan 1.000 dollar behelzen. Onze 20 euro staat er niet bij, maar is was volkomen onnodig. Dankzij giften van honderden bedrijven, stichtingen en rijke weldoeners zit Wikimedia er warmpjes bij.

Tot de gulle gevers van meer dan 50.000 dollar behoren Amazon (al vijf miljoen sinds 2018), George Soros, Elon Musk, Google, Microsoft en Facebook, uit Nederland ASML en Arnout Schuijff, medeoprichter van Adyen. Hij motiveert zijn gift met: “Ik vind het verbazingwekkend dat Wikimedia er in deze tijd in slaagt een neutrale en onmisbare bron van kennis voor ons allemaal te blijven. Daarom ben ik er trots op dat ik het steun.”

Kritiek op poenimago

Dus het dringend vragen om kleine donaties met een mededeling dat de toekomst van Wikipedia op het spel staat, is ongepast volgens Andreas Kolbe (twitter: Wikiland). Het mooie is dat zijn kritische bijdrage in de Wikipedia Signpost via de kanalen van Wikipedia openbaar is. In een commentaar wordt verwezen naar een artikel uit 2015 van Washington Post met kritiek op de onnodige bedelarij.

Een Nederlandse Wikipediaan, Dutchy45, spreekt van bedrog door Wikimedia Foundation. Anderen stellen dat voor congressen van Wikimedia veel te veel geld rolt. Nog iemand merkt op dat vrijwel al het geld wordt uitgegeven in de VS, met Europa als goede tweede. Azië, Afrika en Zuid-Amerika tellen kennelijk veel minder.

In de Wikimedia Signpost van 31 oktober 2022 staat weer een kritisch artikel over de geldstromen van Wikipedia, vooral uitgaven gedaan aan externe partijen via een daartoe opgericht Knowledge Equity Fund dat 9 miljoen dollar ontving. Er kwam een beschuldiging dat Wikimedia dit maandenlang geheim hield, er in elk geval er niet open genoeg over was.

Nieuw platform nodig

Kolbe stelt dat de grote geldbedragen het karakter van Wikipedia in gevaar brengen, daar de encyclopedie het moet hebben van gratis werken door het leger van onderzoekende schrijvers. Salarissen van directieleden van meer dan 350.000 dollar horen daar volgens Kolbe niet bij. De bewering dat 30 procent van de inkomsten naar vrijwilligers vloeit, is onjuist.

Gemor is het gevolg, en ook een open brief van de Wikimedia Commons, de gemeenschap van bijdragende Wikipedianen: “We vragen de Wikimedia Foundation te investeren in Wikimedia Commons en groot te denken: we hebben niet slechts een paar extra tools of functies nodig, maar een modern platform voor de lange termijn.”

Het publicatieplatform is sterk verouderd en te moeilijk in gebruik. Nieuwkomers moeten veel leren en daartoe veelal het Engels machtig zijn. Het platform voldoet volstrekt niet aan mdoerene eisen voor publicatie van bijvoorbeeld video en geluid, wat bij de grote commerciële platforms veel eenvoudiger is. Ook Nederlandse Wikipedianen ondertekenen het pleidooi, zoals Ziko van Dijk die veel beeld toevoegt aan Wikipedia; en ook Wouter Hagens, al 16 jaar bijdrager.

Google betaalt een licentie

Het bestuur van Wikimedia Foundation wordt geleid door Nataliia Tymkiv, een Oekraïense, en Shani Evenstein Sigalov, een Israëlische; oprichter Jimmy Wales maakt er nog deel van uit. Veel bestuurders en directieleden hebben een ideële achtergrond en ervaring, maar bijvoorbeeld financieel directeur Jaime Villagomez niet. Hij had functies bij softwarebedrijven in Silicon Valley.

Dit bestuur heeft in oktober 2021 Wikimedia Enterprise opgericht, een bedrijf dat beoogt de inhoud van Wikipedia commercieel te exploiteren door “het proces van het benutten, verpakken en delen van inhoud van Wikipedia en Wikimedia-projecten efficiënter voor grootschalige hergebruikers van inhoud beschikbaar te stellen.”

In feite is dit een bedrijf dat licenties verkoopt voor gebruik van inhoud, en API’s (softwarebruggen) wil toestaan om die inhoud eenvoudig te kunnen verwerken op andere platforms. Bij de oprichting wordt, zonder de naam te noemen, alverwezen naar Google dat in de zoekresultaten vaak een apart blok toont met Wikipedia-informatie.

In juni 2022 werden dan ook Google en Internet Archive als eerste klanten van Enterprise aangekondigd. Google en Wikipedia werkten al nauw samen, waarbij Google betaalt met donaties. Nu is er een commerciële overeenkomst waarbij Google de blokken uit Wikipedia overneemt onder een licentie. Google kan met software meer doen dan Wikipedia zelf, en dit opent een weg naar meer commerciële gezamenlijke ontwikkeling.

Internet Archive is geen commerciële partij, maar werkt ook al lang nauw samen met Wikimedia. Zo zijn er met de Wayback Machine al 9 miljoen gebroken links op Wikipedia hersteld. Het archief kan nu meer inhoud van Wikipedia gaan overnemen, heet het. Hoeveel geld met de twee overeenkomsten gemoeid is, is niet bekendgemaakt.

Facebook rammelt aan de poort

In juli 2022 is via Cornell University onderzoek over programma Side gepubliceerd, kunstmatige intelligentie (AI) om de inhoud van Wikipedia te verifiëren. Veel beweringen op Wikipedia worden niet ondersteund met referenties, of deze zijn onjuist of verouderd. Onderzoekers bouwden het neurale netwerk Side, om Wikipedia-citaten bloot te leggen met twijfelachtige referenties.

“Met behulp van crowd-sourcing stellen wij vast dat voor de 10 procent meest waarschijnlijke citaten die door ons systeem als oncontroleerbaar worden bestempeld, mensen in 70 procent van de gevallen de voorkeur geven aan de door ons systeem voorgestelde alternatieven boven de oorspronkelijk geciteerde referentie.”

De onderzoekers blijken werkzaam te zijn voor Meta AI (voorheen Facebook AI Research), ofschoon eerste onderzoeker Fabio Petroni recent met een AI-Startup begon. Meta AI wijdt een uitgebreide blogpost aan toepassing van Side op Wikipedia.

In het Volkskrant-artikel wordt kritiek geuit op de bemoeienis van Meta met Wikipedia door Lane Rasberry. Hij blijkt ‘Wikimedian-in-residence’ te zijn in de School of Data Science van de University of Virginia en een Wikipediaan.

Rasberry suggereert dat Google en Meta invloed krijgen op de inhoud van Wikipedia in hun eigen voordeel. De kritiek kan hij niet onderbouwen en lijkt voorbarig, en wellicht geuit vanuit kinnesinne. Meta kan met Side immers wel degelijk bijdragen aan een betere betrouwbaarheid van Wikipedia. Beide partijen hebben baat bij bestrijding van desinformatie. Handmatig is de juistheid van artikelen op Wikipedia nauwelijks meer bij te houden. Side is bovendien open source.

Wikipedia is al jaren een belangrijke bron voor onderzoekers in kunstmatige intelligentie (AI), zo is duidelijk uit een zoekopdracht op de wetenschappelijke goudmijn die Google Scholar ontsluit. In wetenschappelijk onderzoek lopen vaker belangen van bedrijven en instellingen parallel.

Het lijkt veeleer zaak dat het bestuur van Wikimedia zich niet te veel laat beïnvloeden door de geldstromen en het bedrijfsleven. Dat kan een hachelijke zaak worden met de oprichting van Wikimedia Enterprise en de moeizame omgang met te veel aan inkomsten zonder dat vrijwilligers daarin meedelen.