Wordt Twitter onder Musk een ‘gevaar voor de mensheid’ en vormt Mastodon de redding?

“De vogel is bevrijd” twitterde Elon Musk op 28 oktober 2022 na de aankoop van Twitter voor 44 miljard dollar, en noemt zich op het account nu “Twitter Complaint Hotline Operator”. Humor en creativiteit van de man in woorden vallen weg tegen zijn eerste onbezonnen daden bij Twitter: ontslag van de helft van de 7.500 personeelsleden, waaronder in de moderatie inclusief juridische chef Vijaya Gadde, met een groot risico voor vervuiling tot gevolg.

De beoogde uitbreiding van de vrijheid van meningsuiting op Twitter stuitte direct op - overwegend links - activisme met een open brief gericht op de grootste adverteerders om reclame terug te trekken. Het appel is ook gericht op Google, Meta en Amazon die ook doelwit zijn van veel van de ondertekenende organisaties. Opportunisme dat gefundenes Fressen is voor extreemrechts.

 Een gewezen reclamechef onthult dat merken vrezen voor hun ‘brand safety’ op Twitter, dat is een rationele kosten-baten afweging, niet principieel. Audi en General Motors pauzeren hun reclame op Twitter, maar zijn concurrenten van autofabrikant Tesla van Musk. Ook biermerk Carlsberg liep weg. Musk sprak van een “gigantische omzetdaling in reclame”, wellicht om ontslagen te rechtvaardigen.

Blockhain en identificatie

Musk eist een bezuiniging op netwerkuitgaven, waardoor het risico op grote vertragingen of zelfs uitval toeneemt. Bruce Daisley, Twitter’s Europa-baas van 2015-2020, zegt dat Musk de complexiteit van de operatie van Twitter onderschat.

De eerste bewegingen van Musk duiden op een wantrouwen in moderatoren en hun chefs die uitingen en discussies op Twitter in goede banen willen leiden. Hij vertrouwt meer op technologie om Twitter te schonen. Zo wil hij blockchain en crypto inzetten om deelnemers te identificeren als mensen, teneinde het aandeel bots – een derde gedeelte volgens Musk en 5 procent volgens Twitter – terug te dringen. Net als banken in Nederland om verificatie van rekeningen vragen met een microbetaling, wil Musk dat voor Twitter met crypto doen.

Zo kan hij wel de bots tegenhouden, maar de vraag is of het volstaat om anonimiteit terug te dringen, een andere belangrijke oorzaak van Twitter als open riool. Als je elke deelnemer echt kunt identificeren, dan is diegene voor politie altijd te achterhalen bij wetsovertreding zoals smaad. Echter, ook in landen met totalitaire regimes, wat onwenselijk is.

Eerst eigen mond spoelen

Bovenal, gebruik van eigen namen vormen nauwelijks een rem op het schelden, liegen, bedreigen en intimideren. Of je nu Doutzen Kroes heet of David Icke, of een ‘gewone burger’ bent, wantrouwen en polarisatie in combinatie met schaamtelosheid en gebrekkige zelfbeheersing vormen de werkelijke oorzaken van het verziekte debatklimaat.

Dat wil Musk ook voorkomen met de inzet van AI om uitingen te categoriseren, niet bedoeld om te modereren c.q. censureren maar om gebruikers te waarschuwen of om extreme uitingen uit tijdlijnen te houden. Ook dat gaat onvoldoende helpen.

Musk doet zelf mee aan vuil spuiten, afgelopen week nog over de aanslag op het echtpaar Pelosi, met een tweet dat Paul Pelosi, de echtgenoot van Huis-voorzitter Nancy Pelosi, dronken was en ruzie had met een mannelijke prostituee. Musk verwijderde de tweet, maar gaat niet vrijuit in de verwording van het debat, ondanks zijn verzekering dat “Twitter natuurlijk geen free-for-all hellscape mag worden, waar alles gezegd kan worden zonder consequenties.”

Musk en Nederlands boerenprotest

Volgens Financial Times heeft Musk als nieuwe Twitter-baas direct een ‘war room’ van vertrouwelingen gevormd. Jason Calacanis wordt genoemd, een man met wie de fantasie gemakkelijk op de loop gaat. Hij had in de begintijd van internet als twintiger een eigen nieuwsbriefje en ik opperde samenwerking in Europa, dat hij echter als een achterlijk gebied beschouwde. Wel hielp hij een Democratische politicus in Californië.

Een andere krijgsheer van Musk is David O. Sacks, generatiegenoot en succesvol en intelligent investeerder (PayPal, Yammer), net als Musk geboren in Zuid-Afrika. Hij is Joods, wat wellicht van belang is om op treden tegen Twitter als (ook antisemitisch) haatkanaal. Maar deze heer Sacks schaarde zich recent aan de kant van het Nederlandse boerenprotest in een malle tv-show en op Twitter (“Nederlandse boeren en Canadese truckers logenstraffen het idee dat progressieven om de arbeidersklasse geven.”)

Ook Alex Spiro, de flamboyante steradvocaat en rechterhand van Musk in veel strijd, ook met Twitter zelf, doet mee. Spiro is een pleitbezorger van vrije meningsuiting. Verder bleek Musk degenen die hem weerwoord bieden bij Twitter richting uitgang te sturen.

Met deze heren wil Musk de oorlog winnen, want ze zijn creatief. Zo kwamen ze met een betaalde versie op proef van 60 dollar per jaar, iets dat Amerikaanse sociale media tot nu toe ver van zich houden, met uitzondering van LinkedIn. En ze opperen een Twitterversie voor intern gebruik in organisaties. Dat kan nog reuze gezellig worden als meningsverschillen niet meer in de vergaderkamers maar op een Twitter worden uitgevochten.

Vinger in de dijk door De Waag

In Europa zijn de zorgen over Twitter groot, als gebruikelijk bij krachtige bewegingen van Big Tech in de Verenigde Staten. Zo kreeg Marleen Stikker, directeur van De Waag, wederom vrij baan op de opiniepagina’s van NRC, iets waarvoor ze via Twitter marketing pleegde; dat dan weer wel.

Zij en Sander van der Waal schrijven dat er Europese concurrentie voor de Amerikaanse en Chinese sociale netwerken moet komen. Ze refereren aan recent ‘nieuws’ dat TikTok-data beschikbaar zijn voor de Chinese overheid, iets dat ik ruim twee jaar terug schreef op Follow the Money, na onderzoek van de privacyverklaringen van grote Chinese bedrijven in Europa.

Vervolgens bespreken Stikker en Van der Waal de mogelijkheid om TikTok te verbieden, iets dat Donald Trump heeft geopperd. Dat is moeilijk in praktijk te brengen. Ze opperen dat Europa eigen netwerken moet ontwikkelen en daar investeringsfondsen voor moet oprichten.

Het is een wat opzichtige poging om geld binnen te harken. Zo’n 25 jaar geleden was Stikker de baas van de publieke Digitale Stad maar liet dat uit handen vallen om met goed gesubsidieerde De Waag te beginnen. DDS kwam in een bedrijf van Joost Flint die er een berg geld mee verloor, en onheuse kritiek mee oogstte.

In 2021 gaf NWO een grote zak geld aan de wetenschappers Bart Jacobs en José van Dijck om een alternatief voor Facebook te bouwen, met inbreng van de technologie Irma voor eID’s van Jacobs. De commentaren op Netkwesties spreken voor zich. Nu moet er kennelijk nog veel meer publiek geld bij van Stikker. Echter, er is met Europese staatsgeld zelden of nooit technologie gebouwd die superieur is aan die uit de Amerikaanse marktsector. We herinneren ons Quaero, de zoekdienst waarmee Frankrijk en Duitsland Google te lijf gingen.

Mastodon en de Wet van Metcalfe

En er volgt een pleidooi voor Mastodon, een open source sociaal netwerk zonder exploitatie met dataverwerking en reclame, dat afgelopen week ineens veelvuldig in het nieuws was. Laurens Verhagen, zelf drie jaar terug geregistreerd, beschrijft treffend de moeizame decentrale structuur.  Anderhalf jaar geleden heb ik me aangemeld, maar trof nauwelijks kennissen aan. Afgelopen week registreerden Eric Smit en Chris Aalberts en Michaell Persson en Sander Schimmelpennick. Huib Modderkolk en Herbert Blankesteijn zijn al sinds 2016 deelnemer aan Mastodon, de laatste heeft al 1.500 volgers, Modderkolk bijna 200.

Binnen een week heeft Schimmelpenninck maar liefst 4.400 fans weten mee te nemen van Twitter, nadat hij de overname van ‘dit belachelijk invloedrijke dorpsplein’ door Musk een ‘ramp voor de mensheid’ noemde. De overgang van deze ‘belachelijk invloedrijke opiniemaker’ en fanschare naar Mastodon zal de mensheid kunnen redden. Als het cijfer klopt, was hij in zijn eentje was hij goed voor een groot deel van de 70.000 nieuwe deelnemers op Mastodon.

Mastodon kan groot worden als eenmaal de wet van Metcalfe gaat werken. Deze eenvoudige regel van 40 jaar geleden beschrijft de exponentiële groei van netwerken, toen toepasselijk voor bijvoorbeeld groeiende deelname aan faxverkeer. Er ligt een hoge drempel om een netwerk tot een succes te maken, maar als het eenmaal vaart heeft gaat de groei razendsnel. In 2013 is deze wet getoetst voor internet door TNO en TU Delft.

Deze wet verklaart bijvoorbeeld de destijds snelle groei van Hyves zonder noemenswaardige marketing, overigens ook de snelle ineenstorting jaren later. Zo is het hondsmoeilijk om kennissen en vrienden te bewegen om WhatsApp te verruilen voor Signal, niet op de laatste plaats vanwege de groepen.

Investeren in Mastodon

Gegeven de ervaring van afgelopen decennia met succes van netwerken ligt het niet voor de hand dat Mastodon in handen van hobbyisten snel genoeg kan groeien en schalen. Deze week al waren er serverproblemen. Uitbreiding van infrastructuur, technologie en later ook het modereren kost geld. Er ligt een kans, maar hoe tuig je een structuur op voor gebruikers die nare exponenten van menselijk ondeugden die andere sociale media teisteren? En kom je voor Mastodon tot een bedrijfsstructuur met een krachtige leiding die het algemeen belang voorop blijft stellen?

Dat zijn vragen essentiële vragen als Mastodon of een ander alternatief verkeer van Twitter moet wegtrekken. Kunnen investeringsfondsen professioneel kijken welke potentie Mastodon heeft? En bij gebleken geschiktheid er een krachtige directie opzetten van Europese ondernemers die in de internationale netwerkmarkt hun sporen hebben verdiend, zoals de Nederlanders Adriaan Mol, en Steven Schuurman en die de vrijwilligers fatsoenlijk aansturen en betalen?

Tegen transfobie, niet tegen islamofobie?

Het decentrale netwerk Mastodon accepteert nieuwe servers als de eigenaren instemmen met het Mastodon Server Convenant, dat “actieve moderatie tegen racisme, seksisme, homofobie en transfobie” vereist. “Gebruikers moeten het vertrouwen hebben dat zij toetreden tot een veilige ruimte, vrij van blanke suprematie, antisemitisme en transfobie van andere platforms.”

Het is lief om ‘transfobie’ twee keer te noemen, maar alleen al qua aantallen mensen is het opvallend tegenover niet genoemde ‘islamofobie’. Kortom, mocht Mastodon ooit groot worden dan wordt dit wel een onderwerp; nog afgezien van de handhaving.

Ik geloof niet dat de grote huidige polarisatie z’n oorzaak eenzijdig in sociale netwerken vindt, noch dat de overname van Twitter door Musk die snel zal verergeren. Daarvoor is de wereld al te veel op drift geraakt en op weg naar gewapende burgerstrijd. Twitter is een fraaie technologie, maar zucht onder een gebrek aan zelfbeheersing en een teveel aan uitingsdrang en gelijkhebberigheid. Dat komt heus van twee kanten, gelijkhebberige Democraten in de VS en het ‘weldenkende deel der natie’ in Nederland versus extreme Republikeinen en haters van de zelfgenoegzaamheid van kletstafelelites.

Sander Schimmelpenninck is een goed voorbeeld: hyperintelligent en welbespraakt en toegang tot invloedrijke mediakanalen, eigenschappen die hij niet inzet om bruggen te bouwen met andersdenkenden maar om eigen gelijk te verdedigen. Wellicht dat een rustiger omgeving van Mastodon ons allen wat doet dimmen, maar dat is voor extremisten niet aantrekkelijk...