Het (ultra)orthodoxe Jodendom in Israël schrijft gebruik van een ’koosjere’ gsm voor: zonder internet, camera en zelfs sms. Per 1 augustus 2022 wordt een wet van kracht, waardoor abonnees op een koosjere dienst hun telefoonnummer kunnen meenemen naar een niet-koosjere provider.

Probleem: rabbijnen van de getroffen Haredi-gemeenschap kunnen niet langer checken of de discipelen zich met zekerheid aan het telefoonvoorschrift houden. Dat is lastig, want het telefoonnummer vormde de controle: louter kinderen met een telefoonnummer van een koosjere provider kunnen zich op een religieuze school inschrijven. En ook voor een huwelijk is het bewijs van koosjer telefoongebruik noodzakelijk.

In religies, vooral de achterlijke vormen, gaat het veelal domweg om macht van religieuze leiders die zich veelal uit in seksuele frustratie. Zo ook in dit geval: gebruik van internet wordt gefilterd of is verboden uit angst voor sekssurfen en ongewenste ontmoetingen tussen jongens en meisjes; vrouwen fotograferen is verboden.

Firstpost legt het probleem uit en waarom het uit de hand gelopen is, met aanvallen op telefoonwinkels aan toe. Het betreft een grote bevolkingsgroep, 16 procent van de Joden in Israël, die vanwege een hoog geboortecijfers snel in belang groeit. De groep is goed voor 500.000 telefoonabonnementen die zijn gecertificeerd door een rabbinaal comité, evenals providers en winkels. Met onder meer nummerherkenning wordt gehandhaafd.

Nokia doet er goede zaken met eenvoudige telefoons. Telefonie is ook goedkoop; kinderen van de  vaak grote Haredi-gezinnen hoeven niet te zeuren om dure smartphones.  Er is een eenvoudige ontduiking mogelijk: een tweede telefoon gebruiken; maar dat kan stuiten op sociale controle en de toorn van de ‘grote baas boven’.

Slimme filters

In een artikel over koosjer internetgebruik in Antwerpen wordt het gebruik van internetfilters als K9, Koshernet en Sparknet, Meshimer uitgelegd: toegang tot sociale media en ongewenste politieke en andere kerkelijke blokkeren en foto’s blurren. De filters ‘worden ontwikkeld op basis van de eisen en voorwaarden van elke gemeenschap binnen het joodse geloof. Welke gemeenschap welke filter gebruikt, dat bepaalt de rabbi. Het zijn belangrijke sociale instrumenten: ze symboliseren voor ultraorthodoxe joden wie ze zijn en waar ze voor staan.’

Israël loopt voorop in digitale technologie, en ook met filters. Filters gebruiken vergaande kunstmatige intelligentie met real-time machineleren vanuit honderden miljoenen nieuwe foto’s, video en teksten per dag.

‘Koosjere telefoons hebben een unieke – koosjere – prefix en dragen een certificaat van de gezaghebbende rabbijn. Je kunt er enkel mee bellen naar andere koosjere nummers. Sms’en verzenden, foto’s maken, surfen op het internet. Dat is allemaal geblokkeerd’, zo oppert de geraadpleegde expert Heidi Campbell van de Texas A&M University. Ze deed veel onderzoek naar religieus beperkt internet- en appgebruik.

Pas in 2008 kwamen de telefoons in zwang. In januari 2022 berichtte Trouw over de strijd tussen religieuze en politieke leiders om het voorkomen van de mogelijkheid tot overstappen, met technologie ‘die hun geloof en wereldbeeld ernstig zou schaden’.

Het religieus fanatisme ging ver. Een rabbijn noemde het wetsvoorstel volgens Haaretz om te kunnen overstappen met een nummer van een koosjere provider ‘erger dan de Holocaust’…