De uitwassen stapelen zich in hoog tempo op. Zo werd op 17 december jl. in de Verenigde Staten het beveiligingsniveau van meerdere scholen omhoog geschroefd. Reden was de zogeheten School Shooting Challenge op TikTok, waarin leerlingen elkaar aanmoedigden om hun leraren en klasgenoten neer te schieten: shoot up your school. Diverse scholen sloten uit angst hun deuren.

Ook Nederland werd de afgelopen weken opgeschrikt door een TikTok-challenge: kinderen werden aangemoedigd om op brandend siervuurwerk te stampen. Het doel van de uitdaging is dat de vlam in één keer al het kruit ontsteekt, waardoor een harde knal te horen is. Met een beetje pech ontstaat echter een grote steekvlam die schoenzolen doet smelten en dwars door sokken heen brandt.

De Nederlandse Brandwonden Stichting waarschuwt dat het absoluut geen onschuldig spelletje is. Op de Spoedeisende Hulp zijn inmiddels meerdere kinderen binnengebracht met soms zelfs derdegraadsbrandwonden aan hun voeten.

Tourettes

Niet alleen de fysieke gezondheid wordt door TikTok aangetast, ook de geestelijke gezondheid. Acht over de wereld verspreide centra voor de aandoening Gilles de la Tourette signaleren een toename van Tourette-tics. Als oorzaak noemen ze de uiterst populaire #tourettes TikToks, waarin kinderen de aandoening naspelen. Inmiddels telt de hashtag #tourettes ruim 5 miljard views.

En de zelftests op TikTok die moeten uitwijzen of je een mentale afwijking hebt, zoals bijvoorbeeld een bipolaire stoornis, leiden ertoe dat kinderen zich naar hun diagnose gaan gedragen. Ingebeelde ziektes worden zo self-fulfilling prophecies.

Recent onderzocht de Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal hoe minderjarigen, eenmaal in de klauwen van de TikTok-algoritmen, gevaarlijke video’s kregen te zien. Bijvoorbeeld filmpjes waarin geadviseerd wordt niet meer dan 300 calorieën per dag te eten en laxeermiddelen te slikken, of video’s met deepfakes die voeding geven aan samenzweringstheorieën en nepnieuws.

Deze week nog werd door aanhangers van de QAnon-samenzweringstheorie een video verspreid waarin te zien is hoe president Joe Biden door een jongen een reageerbuis bloed krijgt overhandigd. Onderzoekers van factcheckwebsite Snoopes toonden aan dat aan de video gesleuteld was.

Geen kinderspel

De Amerikaanse overheid, de Europese Unie en andere overheden beginnen TikTok inmiddels serieus te nemen. En dat moet ook wel, want TikTok is allang geen kinderspel meer. Het platform is in zeven jaar tijd uitgegroeid tot meest bezochte website. De app, die sinds februari vorig jaar maandelijks meer dan een miljard bezoekers aantrekt, stoot zoekmachine Google van de troon.

De Autoriteit Persoonsgegevens legde TikTok een boete van 750.000 euro op vanwege overtring van de AVG. Het Europees Comité voor gegevensbescherming heeft een TikTok-taskforce opgericht en het dagelijks bestuur van de EU is een ‘formele dialoog’ begonnen met TikTok om reclame gericht op kinderen te stoppen.

Regulering op tal van fronten is dus onderweg, maar het gaat traag en de vraag is of alle risico’s door wetgeving kunnen worden ingedamd.

In de zitting van het Amerikaanse Congres op 17 oktober 2021 werd TikTok ter verantwoording geroepen. Daar zien we hoe Michael Beckerman, hoofd van public policy van de Amerikaanse tak van TikTok, een oproep doet aan ‘ouders die vandaag luisteren naar deze zitting’ en ze vraagt om een actieve rol te gaan spelen in het gebruik van de telefoon en de apps van hun kinderen. Beckerman weet als geen ander wat er op het TikTok-platform gebeurt.

Net zo moeilijk als het voor de politiek is om in te grijpen, is dat voor ouders. Maar de digitale leefwereld waarin kinderen opgroeien is minstens zo belangrijk als de fysieke. Geen weet hebben wat er nog meer op TikTok gebeurt, is net zo kwalijk als niet weten wat er op het schoolplein gebeurt met uw kind.

In de leefwereld van het kind stappen kan zowel een leuke ontdekkingsreis zijn als een noodzakelijke voorwaarde om problemen te voorkomen.

*) Sander Duivestein en Menno van Doorn zijn trendanalisten van Nieuwe Technologie (VINT) van IT-dienstverlener Sogeti. Dit artikel verscheen eerder deze week bij NRC.