Recent kreeg een aantal inwoners van de gemeente Zeewolde ieder drie minuten de tijd om zich uit te spreken over het bestemmingsplan dat de bouw behandelt van een van de grootste datacenters van Europa in hun achtertuin. De zogeheten hyperscale van Meta (het moederbedrijf van Facebook) beslaat 166 hectare grond.

Lokaal geplande datacenters zullen volgens NRC Handelsblad een hoeveelheid stroom gebruiken die gelijk staat aan twee keer dat van de hele stad Amsterdam. Het is op 19 december 2021 aan de gemeenteraadsleden van Zeewolde om te besluiten over dit omvangrijke vraagstuk.

De meeste van de aangedragen punten tijdens de informatieavond leken zich beter te lenen voor een Tweede Kamerdebat dan voor een discussie in de raadszaal van een kleine gemeente in Flevoland. Zo wezen inwoners op het feit dat Meta een aanzienlijk beroep doet op ons landelijk hoogspanningsnet. Ook kwam naar voren dat het bedrijf, dat zich graag wil laten voorstaan op CO2-neutraliteit, gretig gebruik gaat maken van groene stroom (die gesubsidieerd wordt door de Nederlandse belastingbetaler). Hierdoor raakt Nederland nog verder verwijderd van haar energiedoelstellingen.

Net als andere grootverbruikers geniet Meta bovendien, in tijden dat huishoudens geconfronteerd worden met hoge energierekeningen, een kostenreductie van 90% op de nettarieven. Een strategie voor restwarmte blijkt er niet te zijn. Bewoners wordt voorgehouden dat de komst van het datacenter zou leiden tot meer werkgelegenheid. Maar die lijkt zich te beperken tot een paar honderd banen.

Polder Networks vermomming

Kortom, als je hier een maatschappelijke kosten- en batenanalyse op loslaat, pakt dit project dramatisch uit. Voor een habbekrats verpatsen we land en energie aan een discutabel bedrijf, zonder dat onze samenleving er iets mee opschiet.

Hoe zijn we in deze situatie terechtgekomen? De wijze waarop de komst van datacenters in ons land wordt gerealiseerd, is ondoorzichtig en ondemocratisch. Alleen dankzij goed journalistiek onderzoek hebben Nederlanders een inkijkje in dit proces gekregen.

Vergaderingen vonden grotendeels besloten plaats. Meta kon heimelijk, onder de potsierlijke naam Polder Networks BV, al grond kopen van de gemeente, terwijl gesprekken nog gaande waren. Meta was niet voor vragen benaderbaar. De Telegraaf en NRC Handelsblad meldden zelfs dat Eric Wiebes zich als minister van Economische Zaken en Klimaat actief heeft gemengd in de komst van Meta, in tegenstelling tot wat hij verklaarde. Wiebes zette netbeheerder Tennet onder druk om Meta voorrang te bieden tot aansluiting op het energienetwerk. Ten koste van scholen en bedrijven in de omgeving die al jaren wachten op een aansluiting.

Routekaart dankzij lobby

In reactie op eerdere Kamervragen naar de datacenterstrategie van de rijksoverheid is verwezen naar de landelijke ‘Routekaart 2030 voor de groei van datacenters in Nederland’. Bij de ontwikkeling van deze routekaart is lobbyorganisatie Dutch Data Center Association (DDA) betrokken geweest. Onder meer Google, met een datacenter in Eemshaven, is aangesloten bij de DDA.

De routekaart zit vol met opmerkelijke uitspraken en big tech-speak. Zonder goede onderbouwing wordt geponeerd dat datacenters niet meer weg te denken zijn uit het digitaal-economisch straatbeeld. Nederland is een ‘datacenterland’ en datacenters worden ‘campussen’ genoemd. Het zijn dezelfde termen die door de DDA, Meta en Google gebezigd worden.

Hoe is het mogelijk dat we dit soort ingrijpende nationale aangelegenheden uitbesteden aan een twintigtal raadsleden van een gemeente? Parttimers die zich hier in de avonduren over moeten buigen? Het lijkt wel een bewuste lobbystrategie om dit soort vragen over te laten aan provincies en gemeenten die de omvang van deze vraag niet kunnen overzien.

Een wethouder beschreef de komst van Meta naar de gemeente als ‘meedoen in de Champions League’. Wie heeft hem deze illusie voorgehouden? De Flevopolder wordt gereduceerd tot een wingewest van Mark Zuckerberg.

De vestiging van een datacenter in Nederland is een besluit dat grote impact heeft op omwonenden, maar ook op de resterende Nederlandse burgers. We zijn gerechtvaardigde belanghebbenden bij dit besluit. We moeten met elkaar het gesprek voeren over de vraag wat het afwegingskader is en wiens belangen er mee gediend zijn. We hebben een proces nodig dat transparant is, waar de belangen open op tafel liggen en alle betrokkenen vanaf het begin volwaardige plek aan tafel krijgen.

Achter gesloten deuren

Het ziet ernaar uit dat een meerderheid van de gemeenteraad van Zeewolde met de plannen zal instemmen. Voordat we ons lot en dat van de natuur in de handen van lokale deeltijdpolitici leggen, is het tijd voor een landelijk debat over datacenters in onze publieke ruimte. Niet achter gesloten deuren, waar alleen de datalobby haar weg weet te vinden.

Het is tijd voor een open gesprek over afwegingen aangaande stroomverbruik, gebruik van onze publieke ruimte en aanwezigheid van discutabele techreuzen in onze geliefde polders, samen met alle betrokkenen en belanghebbenden.

*) Marleen Stikker is directeur van De Waag, waar Quirine van Eeden (foto boven) werkt als onderzoeker en projecten aangaande het toekomstige internet. Foto's: De Waag CC